ΠΕΙΡΑΙΑΣ ΠΑΝΑΡΧΑΙΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

 

ΠΑΛΑΙΟΛΙΘΙΚΗ  ΕΠΟΧΗ

Κατά το τέλος της τριτογενούς περιόδου του καινοζωϊκού αιώνα, δηλαδή πριν 10 εκατομμύρια χρόνια, τότε που ολόκληρος ο Σαρωνικός ήταν ξηρά, λόγω των γεωλογικών  αναστατώσεων,  η Πειραϊκή χερσόνησος, χωρίστηκε  από  την  Αττική  με  θαλάσσια ζώνη.

 10  εκατ. χρόνια   πριν, από  τη  Μεγαλόπολη ως  το Πικέρμι,  κι  από  την  Πτολεμαϊδα  ως   την Κρήτη,  σουλατσάρουν   ελέφαντες,  λιοντάρια, ρινόκεροι, πίθηκοι, ύαινες  κλπ. Τα  ζώα   αυτά  κυκλοφορούν  και  στον Πειραιά,  αλλά  και  στον Σαρωνικό  που  είναι  ακόμη  ξηρά.  Η   στάθμη   της  θάλασσας   είναι  300   μέτρα   πιο   χαμηλά.  Η  Μεσόγειος   είναι   πολλές  λίμνες. Το κλίμα  είναι  σχεδόν  τροπικό. Παράλληλα  οι ανακατατάξεις συνεχίζονται. Η  περιοχή  του  Σαρωνικού  βυθίζεται (πότε;). Δημιουργούνται   η  Αίγινα,  η  Σαλαμίνα,   η  Καλαυρία,  τα Μέθανα, η Ύδρα  και  οι Σπέτσες.

Ώσπου  φθάνουμε    στο 10.000 π.Χ.   που  σπάει  το   φράγμα του  Γιβραλτάρ  και  δημιουργεί  τη  Μεσόγειο  θάλασσα. Μεγάλες, πάλι, οι    γεωλογικές   ανακατατάξεις.

Αν κρίνουμε από τα παλαιοντολογικά ευρήματα στην Αττική,  σπήλαιο  του Πανός, στη Ριζούπολη και αλλού, η περιοχή της Αττικής  κατοικείτο  τουλάχιστον 10.000 χρόνια π.Χ.

Στα  11.000 χρόνια π.Χ. εντοπίζεται  η σπηλιά του Σχιστού όπου βρέθηκαν  παλαιολιθικά ευρήματα.

        Φαίνεται ότι ο Πειραιάς  κατοικήθηκε και κατά την παλαιολιθική εποχή. Εχουν βρεθεί ξύστρο  και λίθινη αιχμή Ωρινάκειου τύπου που βρίσκονται στο Μουσείο του Μάντσεστερ. Βρέθηκαν  ακόμη συνοικισμοί  στην Παλαιά Κοκκινιά και επί του λόφου Αγίου Γεωργίου Κερατσινίου που ανήκουν στην Πρωτοελλαδική κυκλαδική εποχή.    

      Ως πρώτοι κάτοικοι του Πειραιά, πριν αυτός  γίνει νησί, όταν δηλαδή ήταν ενωμένος με τα νησιά του Σαρωνικού, αναφέρονται, εκτός από τους Πελασγούς και άλλοι γνωστοί προϊστορικοί κάτοικοι του Ελλαδικού χώρου, Κάρες, Λέλεγες, Κρήτες, Θράκες, ίσως Φοίνικες.      

     Αλλά οι συνεχείς κατακλυσμοί – καταποντισμοί εξαφάνισαν  κάθε ίχνος πολιτισμού, όπως  γράφει  ο  Πλάτων   στους διάλογους «Τίμαιος» και «Κρι­τίας». Ο Πλάτων, το 390 π.Χ,  κάνει αναφορά στην χαμένη  ήπειρο της Ατλαντίδος. Οι Ατλαντες είχαν ανώτερο πολιτισμό και επεκτάθηκαν με κατακτητικούς πολέμους ανατολικά, απειλώντας και την Ελλάδα.

        Τους αντιμετώπισαν και τους νίκησαν οι Αθηναίοι. Γι' αυτό και ο Πλάτων αισθάνεται υποχρεωμένος να κάνει συγκεκρι­μένες αναφορές στην Ιστορία των Αθη­νών 9.000 χρόνια πριν την εποχή του, δηλαδή 11. 000 χρόνια πριν τη δική μας εποχή.

        Γενάρχες των Αθηναίων, αναφέρει, ήταν ο Ηφαιστος και η Αθηνά, που «έφτιαξαν καλούς κατοίκους». Τα ονόματα των Αθηναίων του 9.000 π.Χ. έχουν διατηρηθεί, γράφει ο Πλάτων, σημειώνει όμως ότι «έχουν  χαθεί  τα έργα τους  από τις αλλεπάλληλες καταστροφές. Και τονίζει:

     «Οσοι επιζούσαν μετά από κάθε καταστροφή ήταν αγράμματοι βουνίσιοι, που είχαν ακούσει μόνο τα ονόματα των πα­λαιών ηγετών αλλά  γνώριζαν ελάχιστα για τα έργα τους. Ετσι, προτιμούσαν να δίνουν αυτά τα ονόματα στα παιδιά τους, αγνοούσαν όμως   τις  αρετές και τους νό­μους των προγενεστέρων, εκτός από κά­ποιες ασαφείς πληροφορίες που είχε τύ­χει ν' ακούσουν για τον καθένα».

     «Εκείνη την εποχή», συνεχίζει ο Πλά­των, «οι πολεμικές ασχολίες ήταν κοινές και για τις γυναίκες και για τους άν­δρες». Υπήρχε και μια ιδιαίτερη τάξη των πολεμιστών. « Η τάξη αυτή   χωρίστηκε από την αρχή και κατοικούσε σε ιδιαίτερη περιοχή, έχοντας ό,τι χρειαζόταν για την τροφή και την εκπαίδευση της, χωρίς κα­νένας τους να έχει τίποτα δικό του, αλλά όλα τα πράγματα θεωρούνταν κοινά για όλους».

       Για τη γεωγραφία της Αττικής στην εποχή των 11. 000 χρόνων από σήμερα, ο Πλάτων γράφει ότι «ο τόπος ξεπερνούσε κάθε άλλον σε γονιμότητα και αφθονία  καρπών και «βοσκοτόπια για όλα τα είδη  ζώων». Τότε η Αττική είχε πλούσια δάση («όχι τους σημερινούς ξερότοπους», σχολιάζει ο Πλάτων και για τη δική του  εποχή αναφέρει τεράστια καρποφόρα δέντρα, πο­τάμια και πολλές πηγές.

        Τι συνέβη και χάθηκε η ειδυλλιακή Αττική  του 10.000 π.Χ.;  Ο Πλάτων είναι συγκεκριμένος. Υποστηρίζει ότι η Αττική  δέχτηκε μεγάλους καταποντισμούς – κατακλυσμούς 9.000 χρόνια πριν από την εποχή  του, με αποτέλεσμα το έδαφος να ξεπλυθεί και το χώμα «να γλιστράει σε μεγάλες ποσότητες και να εξαφανίζεται στα βάθη της θάλασσας».

      Ακολούθησαν καταστρεπτικοί σεισμοί και μεγάλες γεωλογικές  μεταβολές.

      Είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι αυτή η εικόνα της πλούσιας σε βλάστηση αλλά και σε καταστροφές Αττικής που μας δίνει ο Πλάτων, επιβεβαιώνεται και από  τις  έρευνες στο Πικέρμι με τα σπουδαία παλαιοντολογικά ευρήματα.  

    Έτσι λοιπόν, πολλά χρόνια πριν  από το Θεμιστοκλή,   ο Πειραιάς ήταν νησί που τον ονόμαζαν "Περαία", δηλαδή    πέρασμα. Όμως σιγά-σιγά  με τις  προσχώσεις των ποταμών  Κηφισού και Ιλισού ενώθηκε  με την Αττική.

    Κατά  τους προϊστορικούς χρόνους, ο Πειραιάς ήταν νησί, που χωριζόταν από την υπόλοιπη Αττική με θαλάσσια ζώνη, που άρχιζε από την περιοχή του Φαληρικού όρμου - και συγκεκριμένα από το Νέο Φάληρο - περνούσε μέσα από τη σημερινή συνοικία Καμίνια και τμήμα του δήμου Αγίου Ιωάννη Ρέντη και κατάληγε στον λιμένα Αλών, μπροστά στο σταθμό των "Ηλεκτρικών Σιδηροδρόμων Αθηνών - Πειραιώς". Αργότερα η ζώνη αυτή καλύφθηκε με προσχώσεις για να μετασχηματιστεί αρχικά σε αβαθή θαλάσσια λωρίδα, στη συνέχεια σε "ελώδη περιοχή" (βάλτο) και τελικά σε "πηλώδη" (λασπότοπο) και να αποτελέσει το γνωστό μας Αλίπεδο, με το οποίο ο Πειραιάς ενώθηκε με την υπόλοιπη Αττική.

ΕΜΒΟΛΟ ΤΡΙΗΡΟΥΣ ΑΡΧ. ΜΟΥΣΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΑ

  Αυτό έγινε ως το 2.000 π.Χ.

2.000 π.Χ. Είναι η σίγουρη χρονολογία, κατά την οποία άρχισε να κατοικείται ο Πειραιάς.  Υπάρχουν προϊ­στορικοί οικισμοί στην Παλαιά Κοκκινιά και  στο Κερατσίνι (2.600 - 2.000 π.Χ.).  

1529 π.Χ.  Το χρόνο αυτό έγινε  ο κατακλυσμός – καταποντισμός του Δευκαλίωνα ή του Νώε, είναι ο ίδιος, αποτέλεσμα του φοβερού σεισμού του ηφαιστείου της Σαντορίνης  και του εν συνεχεία   «τσουνάμι» που  βύθισε και κατέστρεψε  μεταξύ πολλών άλλων και τις ακτές της Αττικής.  Ως διασωθέντες της Αττικής φέρονται ο Κέκροπας – μισός άνθρωπος, μισός φίδι-, ο Κραναός  και  μερικοί  άλλοι.

1.529  π.Χ.  Δευκαλίων, Κέκροψ, Ελλην  ηφαίστειο Σαντορίνης-ΚΑΤΑΚΛΥΣΜΟΣ… ΝΩΕ.

1.500   π.Χ. Κραναός, Δαναός, Πελασγός, Αίολος, Αμφικτύων, Ξούθος, Δώρος.

1.470 π.Χ. Ιων,  Ατθίς, Κριθώ .

1.440   π.Χ. Άβας, Πελίας, ΑΡΓΟΝΑΥΤΕΣ   

1.410     π.Χ. Εριχθόνιος   Ιάσων…ΟΡΦΕΑΣ-ΟΡΦΙΚΟΙ 

1.400 π.Χ. Το   Τετράκωμο Ηράκλειο.

Δευκαλίων και Πύρρα 

Στην αρχαιότητα, στον Πειραιά, λατρευόταν ιδιαίτερα ο ήρωας Ηετίων, από τον οποίο πήρε το όνομα της η Ηετιωνία ακτή, (Καστράκι Δραπετσώνας) όπως βγαίνουμε από το λιμάνι το άκρο δεξιά.

Από τον Ηετίωνα πήρε το όνομα του ο θρησκευτικός θίασος Ηετιωνίδες. Αυτό έγινε γνωστό από επιγραφή των μέσων του 5ου π.Χ. αιώνα που βρέθηκε στην περιοχή Καμινίων όπου τοποθετείται το αρχαίο Τετράκωμο Ηράκλειο. Όμως ο Ηρακλής έζησε γύρω στα 1260 π.Χ. και είναι περίεργο πως οι αρχαιολόγοι  τοποθετούν  χρονολογικά το Τατράκωμο Ηράκλειο στο 1.400 π.Χ. Φαίνεται πως την ονομασία  την πήρε αργότερα, ή ότι δεν είχε σχέση  με το γνωστό μας ήρωα.

Τετράκωμον ονομάζονταν οι τέσσερις δήμοι μαζί, των Πειραιέων, των Φαληρέων, των Ξυττεταιόνων (Π. Κοκκινιά- Κορυδαλλός), και των Θυμαιτάδων, (Κερατσίνι-Δραπετσώνα) που είχαν κοινό ιερό στα Καμίνια, όπως προαναφέραμε.

Στο Κερατσίνι, κοντά στο ναό του Αγίου Γεωργίου, υπήρχε τέμενος του  Ηρακλέους,  από το  οποίο  και  το Τετράκωμο, ονομάστηκε Ηράκλειο. Από αυτό το τέμενος, στο οποίο λατρευόταν ο Ηρακλής, πήρε και το όνομα του, το λιμάνι του  Κερατσινίου που αλλιώς ονομάζεται Λιμήν  Ηρακλέους.  Ο Δήμος Ξυπέτης, αρχικά ονομαζόταν Τροία ή Δήμος Τρώων, και βρισκόταν Νοτιοδυτικά του Πειραιά (Π. Κοκκινιά- Κορυδαλλός),.

Σε μαρμάρινη βάση που βρέθηκε στο Μοσχάτο, υπάρχει η επιγραφή:

«Ξυπεταιόνων νικητών κωμάρχων κομαστών».

1.380     π.Χ. Πανδίων Α , βασιλιάς της Αθήνας

1.350   π.Χ. Ερεχθεύς 

1.320 π.Χ. Κέκροψ Β.

1.300 π.Χ.  Οι Μινύες στη Μουνιχία. Σπηλιά της Αρετούσας. Σηράγγειο. 

Οι  Μινύες ήταν ένας από  τους επιφανέστερους  λαούς  της ηρωικής εποχής με κέντρο τ6ν  Ορχομενό Βοιωτίας, και εκπροσωπούσαν την ναυτική εμπορική  δύναμη της προϊστορικής   Ελλάδας.

Οι  πρώτοι  αυτοί  κάτοικοι  του Πειραιά,  έφεραν τη λατρεία της  θεάς των  Θρακών     Βενδίοδος  (Εκάτης) και της Φεραίας   Αρτέμιδος, που  λατρευόταν στη  Μουνιχία – Καστέλα-  σαν  «Μουνιχία  Αρτεμις».

Η περιοχή  είχε ονομαστεί Μουνιχία από τον ήρωα Μούνιχο, γιο του Παντακλέους ή Πεντευκλέους  από το γένος των Μινύων, που μετοίκισε μαζί με τους οπαδούς του από τον Ορχομενό στην περιοχή αυτή, αφού μετά τον κατακλυσμό – καταποντισμό είχε μείνει ακατοίκητη.

Πιστεύεται   ότι το  ιερό της Μουνιχίας Αρτέμιδος  βρισκόταν  στην κορυφή του λόφου, εκεί που βρίσκεται     σήμερα  ο  να6ς  του  Προφήτη Ηλία.

Σαν κατοικία των Μινύων  αναφέρεται το Σηράγγειο, η γνωστή  «σπηλιά του Παρασκευά»,   που  πήρε το όνομα αυτό από τον επιχειρηματία Εμμ. Παρακευά, που είχε κέντρο εκεί. Λέγεται ακόμη και σπηλιά Λαλαούνη.  

Το σπήλαιο αυτό είχε πολλά υπόγεια διαμερίσματα, κατασκευασμένα με  αρκετή δεξιοτεχνία.

ΥΣΤΕΡΟΓΕΩΜΕΤΡΙΚΟ ΕΙΔΩΛΙΟ ΕΝΘΡΟΝΙΣΜΕΝΗΣ ΘΕΟΤΗΤΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΛΛΙΘΕΑ ΑΤΤΙΚΗΣ -ΑΡΧΑΙΚΟ ΧΕΙΡΟΠΟΙΗΤΟ ΑΠΟ ΤΟΝ ΝΑΟ ΜΟΥΝΙΧΙΑΣ ΑΡΤΕΜΙΔΟΣ

ΤΟ ΣΗΡΑΓΓΕΙΟ

Το  Σηράγγειο, κατά μία εκδοχή θεωρείται  ως  Ασκληπιείο του Πειραιά, το υπόγειο  αυτό κατασκεύασμα  μέσα σε βράχους, της Καστέλας. Αποκαλύφθηκε, κατά τον Χρ. Πανάγο, το  1897 και, κατά τον Γ. Ζαννέτο το 1894. Το φυσικό «κοίλωμα» του Σηραγγείου  προϋπήρχε αλλά αξιοποιήθηκε, με την εκτέλεση ορισμένων έργων από τους  Μινύες. Η στοά του εισχωρεί 12 μέτρα μέσα στο βράχο, κάτω από τη λεωφόρο  Φαλήρου (Βασ. Παύλου). Αν και δεν έχουμε θετικές πληροφορίες για το σκοπό,  για τον οποίο κατασκευάσθηκε, πιθανολογείται ότι ήταν ιερό, αφιερωμένο  στον  τοπικό ήρωα Σήραγγο. 

 Θεωρείται   ότι  στους ιστορικούς χρόνους δεν  αποκλείεται να χρησιμοποιήθηκε ως  ασκληπιείο    και ως «Πορφυρείο», για την  κατεργασία των πολλών πορφυρούχων κοχυλιών που αφθονούσαν στην Πειραϊκή ακτή. Αργότερα, πάντως και ως τους ρωμαϊκούς χρόνους στο Σηράγγειο  λειτούργησε «βαλανείο» (δημόσιο λουτρό) και τότε κατασκευάστηκαν τα δύο  ψηφιδωτά που υπήρχαν εκεί και, κατά περίεργο τρόπο, εξαφανίστηκαν στην  περίοδο της Δικτατορίας (1967 - 1974). Ακόμη μέσα εκεί υπήρχε ένα ηρώο, δυο πανάρχαιοι τάφοι, και τα δύο ψηφιδωτά, ένα που παρίστανε το Σήραγγο σε άρμα, και ένα τη Σκύλλα. Μέσα στο σπήλαιο βρέθηκε και βωμός του Αποτρόπαιου  Απόλλωνα.

ΚΑΤΟΙΚΙΑ  ΤΟΥ ΣΗΡΑΓΓΟΥ

Κατά την παράδοση το Σηράγγειο ήταν η κατοικία του  ήρωα Σήραγγου.   Ό νέος που εικονίζεται  στο ψηφιδωτό  πρέπει  να είναι   ο Σήραγγος, που όμως ήταν γνωστός και με  άλλο    κυριότερο όνομα.

Με   βάση την μυθολογία ο εικονιζόμενος  στο ψηφιδωτό   νέος ταυτίστηκε  με  τον Γλαύκο».  Το φτωχό ψαρά που  απελπισμένος  γκρεμίστηκε στα βράχια της Ευβοίας. Και καταδικάστηκε σε  α0ανασία και από τότε πλανιέται  μέσα στα κύματα. Αγάπησε την ωραία  θαλάσσια παρθένα  Σκύλλα, αλλά τους φθόνησε  η Κίρκη και την μεταμόρφωσε  σε τέρας.

Αλλά  ο Γλαύκος    δεν έπαψε να την αγαπάει  και παρέμεινε     μεμψί­μοιρος και κακόβουλος,  προφητεύοντας  τους ανέμους  στους  θαλασσινούς  με θορυβώδεις    χρησμούς.

Έγινε δε ένα μελαγχολικός γέρος  με απλανές βλέμμα, μισός άνθρωπος, μισός ψάρι, και η ουρά του ήταν σκεπασμένη με θαλάσσια φυτά  και κοχύλια.

ΤΑ ΘΕΟΣΠΙΤΑ  ΚΑΙ Η ΑΡΕΤΟΥΣΑ

ΚΟΝΤΑ στην κορυφή του Λό­φου της Μουνιχίας – Προφήτη Ηλία - και προς τη δυτική πλευρά υπάρχει ένα επικλινές και ευρύχωρο όρυγμα.

Από τις έρευνες που έγιναν στα 1868 και 1897 αποδείχθηκε μόνο η ύπαρξη υδραυλικών έργων  με κατεύθυνση προς τους πανάρχαι­ους συνοικισμούς γύρω από το λιμάνι της Μουνιχίας (Μικρολίμα­νο).

Αλλά  δεν  εξακριβώθηκε   που οδηγεί το όρυγμα αυτό.. 

Η παράδοση αναφέρει ότι το σπήλαιο αυτό ήταν η κατοικία μιας βασιλοπούλας, της Αρετούσας που από αυτήν πήρε το όνομα της. Την χρησιμοποιούσε δε για να επικοι­νωνεί κρυφά με τόν αγαπημένο της που βρισκόταν στην Ακρόπολη.

Όπως γράφει ο Στράβων, τα σπηλαιοειδή αυτά ορύγματα αποδίδουται στους πρώτους κατοίκους  του Πειραιά και είναι έργα ύδρευσης της προϊστορικής περιόδου.

Στη βόρεια πλευρά της Πειραϊκής Χερσονήσου, στη θέση «Σταυρός» καθώς και στο λόφο της : Μουνιχίας, έχουν βρεθεί, σκαμμένες σε βράχους παλαιότατες κατοικίες, που ο λαός ονόμαζε « Θεόσπιτα».

Η Μουνιχία είναι δεμένη με την  Αργοναυτική εκστρατεία. Το λιμά­νι του Φαλήρου με το ταξίδι του Θησέα στην Κρήτη όπου σκότωσε τον Μινώταυρο. Επίσης από το Φάληρο ξεκίνησε για τον Τρωικό Πόλεμο ο βασιλιάς της Αθήνας Μενεσθεύς.

Το Φάληρο πήρε το όνομα του  από τον ήρωα Φάληρο, εγγονό του Ερεχθέως. 

1.290  π.Χ. Πανδίων Β  βασιλιάς στην Αθήνα.

1.260   π.Χ. Αιακός, Αιγεύς,  Πιτθεύς, Ατρεύς 

1.230  π.Χ. Θησέας 

1200  π.Χ. Ακάμας,  Πολύξενος, Κλεοδαίος, Αίας,  Αχιλλεύς,   ΤΡΩΪΚΟΣ  

1.180 π.Χ.  Το  Φονικό  Δικαστήριο  στη Φρεατίδα  υπήρξε το πρώτο, το αρχαιότατο δικαστήριο  του  Πειραιά,  και ανάγεται στους  χρόνους του έπους. Σε αυτό κατά τους χρόνους εκείνους  πρώτος απολογήθηκε  από πλοίο όπως γράφει ο  Παυσανίας (Αττικά 28, 12),  ο Τεύκρος  προς το πατέρα του  Τελαμώνα από τη Σαλαμίνα, ο οποίος  τον κατηγόρησε διότι  επέστρεψε  από την εκστρατεία  κατά της Τροίας   χωρίς τον ετεροθαλή  αδελφό  του Αίαντα   τον Τελαμώνιο, και δεν εκδικήθηκε το θάνατό του. 

Το δικαστήριο αυτό  καθ   όλες τις ενδείξεις βρισκόταν  στον όρμο  της Φρεατίδας εκεί που τώρα είναι το ναυτικό Μουσείο.

1.170  π.Χ. Μούνιχος     στον Πειραιά.

Στο Μικρολίμανο, εκεί  που είναι σήμερα ο Ναυτικός Όμιλος Ελλάδος (παλιότερα ήταν η έπαυλη Κουμουνδούρου),, ήταν το ιερό τέμενος της Αρτέμιδας, που συχνά γινόταν άσυλο  των τριήραρχων.

Το ιερό τέμενος της θεάς κείμενο στο ακρωτήριο Κουμουνδούρου της Καστέλας απέναντι από τη Σταλίδα (νησάκι του Κουμουνδούρου) ήταν υψηλό, από­τομο, δυσπρόσιτο περιβαλλόμενο από τις τρεις πλευρές από τη θάλασσα.  

Ο Δημοσθένης στον «Περί του στεφά­νου» λόγον (107) αναφέρει «ουχ ικετηρίαν έθηκε τριήραρχος ουδείς πώποτ' ως αδικούμενος  παρ' υμίν, ουκ εν Μουνιχίας εκαθέζετο», αναφε­ρόμενος στον τρόπο παροχής ασύλου στους τριήραρχους από το ιερό της Μουνιχίας Αρτέμιδος.  

Στο πανάρχαιο ιερό της Μουνιχίας που έδωσε το όνομά της στον ανοιξιάτικο αττικό μήνα Μουνιχιώνα, οπότε ετελούντο τα Μουνίχια με πομπές, ναυτικούς αγώνες και νυκτερινή λαμπαδηφορία, (αφιππολαμπάς)  λατρευόταν η Μουνιχία Άρτεμις, σεληνιακή θεότητα. 

1.140   π.Χ.

1.110    π.Χ.

1.080  π.Χ

1.070  π.Χ. Κόδρος  ( Αθήνα),  ΜΩΥΣΗΣ – ΕΞΟΔΟΣ     

π. Χ. Απόγονοι  Κόδρου

1.020  π.Χ. Αρχέλαος 

960   π.Χ. Ησίοδος   

930   π.Χ

900 π.Χ.  Αρχιτέλης,Αρχέλαος,Εύνομος   

870 π.Χ. Πολυδεύκτης,Χαρίλαος,ΛΥΚΟΎΡΓΟΣ, 

840   π.Χ. Ομηρος  

810 ( Από δω  και πέρα όλοι οι σοφοί   ως τη γέννηση    του Χριστού ).

780  π.Χ. Τήλεκλος  

750  π.Χ. Αλκαμένης-Θεόπομπος,  Α  Μεσσηνιακός  

720 π.Χ. Πολύδωρος, Πρευγένης, Αρχίδαμος 

714  π.Χ. Δεκαετείς   άρχοντες- τέλος Μεδοντιδών,   Αλκμαίων  (13ος)

683 π.Χ.   Ετήσιοι  άρχοντες,     Χάρωψ

681 π.Χ. Λυσιάδης- Αρχίλοχος

644  π.Χ.  Δρωπίδης

621 π.Χ. Δράκων  (Νόμοι),Στησίχορος (λυρικός  ποιητής)        

612   π.Χ. Κύλων ( προσπάθεια  τυραννίας)                                  

594   π.Χ. ΣΟΛΩΝ  (Νομοθεσία)                                                                               

582   π.Χ. Δαμάσιος, Κίμων Α                                                                                    

571   π.Χ. Πεισίστρατος, Αριστίων (ρήτωρ)

560 π.Χ.   Το Φάληρο επίνειο της Αθήνας.

550  π.Χ.  Μεγακλής  στην Αθήνα.  

528  π.Χ. Ιππίας  527  Ιππαρχος(φονευθείς από Αρμόδιο-Αριστογείτονα).   

524  π.Χ. Μιλτιάδης  Α.

511  π.Χ. Ισαγόρας, Αισχύλος(τραγωδός)

510  π.Χ.  Κλεισθένης (γεν. επόμενες), Αριστείδης ο Δίκαιος.                         

507 π.Χ. Ο Πειραιάς ανακηρύσσεται Δήμος από τον Κλεισθένη. 

493 π.Χ. Ο  Θεμιστοκλής  στρέφει  το  ενδιαφέρον  του  προς τον Πειραιά. Μιλτιάδης Β  

489 π.Χ.  Κίμων Β  

485  π.Χ. Ηρόδοτος (485-421)

483 π.Χ.  Ο Πειραιάς επίνειο της Αθήνας. Έναρξη των έργων για την οχύρωση και την αξιοποίηση του. 

480  π.Χ. Θεμιστοκλής, Ευριπίδης (480-406)

480 π.Χ.  Ναυμαχία της Σαλαμίνας.

479 π.Χ.  Ο Πειραιάς συνεχίζει να εξελίσσεται. Μέσα σε 17 χρόνια δαπανώνται  6.000 τάλαντα γα λιμενικά και άλλα έργα.

471-465 π.Χ. Εξορία του Θεμιστοκλή. Αποπεράτωση των τειχών και των κυρίως λιμενικών έργων, νεωσοίκων κ.λπ. Ο Πειραιάς δεν είναι μόνο πολεμικό  αλλά και σπουδαίο εμπορικό λιμάνι. 

Η ολοκλήρωση των τειχών του Πειραιά που τον τριγύριζαν παραλιακά  και στον ηπειρωτικό χώρο έφθαναν μέχρι την οδό Πύλης, αποτέλεσαν τον «Πειραϊκό περίβολο». Ερείπιά του βλέπουμε σήμερα στην Πειραϊκή, στο χώρο του Ναυτικού ομίλου, και εντός του Ναυτικού Μουσείου. Εκεί βρίσκεται και ένας τετράγωνος πύργος του «Πειραϊκού περιβόλου» Κοντά σ αυτόν  υπήρχε παλιά μια λίθινη σκάλα που, πως πιστευόταν, οδηγούσε  στο Φονικό Δικαστήριο, που  λειτουργούσε στον Ορμο της Φρεατύδας όπου ήταν και η πηγή « Τσιρλονέρι».   

Οι νεώσοικοι – χώροι ρίψης των πλοίων στη θάλασσα -  δημιουργήθηκαν στη Ζέα (196), στη Μουνυχία –Μικρολίμανο (82), και στον Κάνθαρο, στο κεντρικό λιμάνι (96). Συνολικά 372.

Ιχνη τους υπήρχαν  μέχρι πρότινος στη Μουνιχία, στο  τέλος της οδού Σαγγαρίου, στη Ζέα   στη διασταύρωση  των οδών Μουτσοπούλου και Σηραγγείου , στο ισόγειο της πολυκατοικίας  που αγοράστηκε από την  Αρχαιολογική Υπηρεσία.

Με βάση τα ερείπια αυτά και σχέδιο του Ντέρπφελτ, κατασκευάστηκε , με την επίβλεψη του Ιωάννου Μελετόπουλου, ομοίωμα που βρίσκεται στο Ναυτικό Μουσείο.

470  π.Χ. ΣΟΦΟΚΛΗΣ,  ΣΩΚΡΑΤΗΣ

461 – 456 π.Χ.  Χτίζονται τα  Μακρά Τείχη που άρχιζαν από τη σημερινή οδό Πύλης – διπλά ως το Δίπυλο των Αθηνών.

451-431 π.Χ. Ανοικοδομείται η πόλη του Πειραιά, με σχέδιο του Ιππόδαμου.

 Ολοκλήρωση από τον Περικλή (448) του προγράμματος του Θεμιστοκλή και συμπλήρωση  των Μακρών Τειχών. Ανέγερση  των στοών Αμφιτόπωλις  και Ιπποδάμειος Αγορά, και άλλα κτίρια για τις κρατικές υπηρεσίες. Ο Πειραιάς  γίνεται το μεγαλύτερο  ναυτεμπορικό  κέντρο της Μεσογείου, του Ευξείνου  Πόντου  και όλου του τότε γνωστού κόσμου.

460   ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ (γεν.επόμ.460-394)

450  π.Χ. ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ (452-385)

448  π.Χ. Αλκιβιάδης (γεν. επομ. 448-404), Ανδροκλής

443   π.Χ. ΠΕΡΙΚΛΗΣ,   Αναξαγόρας

437 π.Χ. Μνησικλής (διάσημος  γλύπτης )

436 π.Χ. Ισοκράτης,  ΛΥΣΙΑΣ

Ο  Λυσίας από  τους γνωστότερους ρήτορες της Αττικής, που φαίνεται   έζησε και αρκετά  χρόνια  στον Πειραιά  είναι    από  τους ρήτορες, που   περισσότερο  από όλους τους άλλους αναφέρεται σ  αυτόν. Ο λόγος του «Κατά   Αγόρατου»,  που  θεωρείται από τα ωραιότερα μνημεία της Ελ­ληνικής ρητορικής Τέχνης, ε­κτός από τις γενικότερες γραμμές, που δίνει για την ιστορία των Αθηνών, μας παρέχει και χρησιμότατα στοιχεία για το θέατρο της   Μουνιχίας και για το ιερό της Αρτέμιδος, όπου είχε καταφύγει για να συνεχίσει  τις δολοπλοκίες του με τους  «Τριάκοντα» για την προγραφή και την εξόντωση επιφανών Αθηναίων...

Ο  Λυσίας κατηγορούσε  τον   Αγόρατο  ότι  συνεννοήθηκε  κρυφά  με τους Λακεδαιμόνιους  και  πέτυχε να καταστρέψει  τα μακρά τείχη και τα νεώρια του Πειραιά και να παραδώσει τον Αθηναϊκό Λαό στη Σπάρτη.  

Η εποχή αυτή είναι η πλέον λαμπρή  για τον Πειραιά. Εχει, πέραν των όσων αναφέρθηκαν και θα αναφερθούν πιο κάτω, δύο θέατρα, ένα στη Ζέα που σώζεται και σήμερα και ένα στη Μουνιχία που καταστράφηκε, περικαλλείς  ναούς, όπως του Μειλιχίου Διός, της Αθηνάς, του Σωτήρος Διός, της Αφροδίτης, της Αρτέμιδας στον Προφήτη Ηλία, του Ασκληπιού και άλλων εγχώριων και ξένων θεών, μνημεία ηρώων,και εμπορικές  στοές.

Πολλά αγάλματα κοσμούν την πόλη όπως αυτά που αποκαλύφθηκαν στις 18 Ιουλίου 1959, στη διασταύρωση των οδών Γεωργίου Α και Φίλωνος κατά τη διάρκεια εκσκαφών από την Εταιρία Υδάτων:

Ο Κούρος που χαρακτηρίστηκε ως το σπουδαιότερο άγαλμα του κόσμου, το ανυπέρβλητο άγαλμα της Αθηνάς και η ασπίδα της, η Κόρη του Πειραιώς, το τραγικό προσωπείο, όλα αυτά χάλκινα, δύο μαρμάρινες  Ερμαϊκές στήλες  και η μαρμάρινη Δεσμία Κόρη.

Και φυσικά πολλά άλλα  που βρίσκονται στο αρχαιολογικό Μουσείο του Πειραιά, πολλά δε άλλα στο Μουσείο της Αθήνας. Από  τα πιο  σημαντικά είναι: άγαλμα  της Αφροδίτης, του Πανός, του Ασκληπιού, κεφαλή της Μέδουσας,  πολλές  επιτύμβιες στήλες και  άλλα.

431-404 π,Χ. Πελοποννησιακός πόλεμος. Κάμψη της λιμενικής κίνησης. Λοιμός. Θάνατος του Περικλή (428). Εκστρατεία στη Σικελία (415). Επισκευή των υδραγω­γείων του Πειραιά από το Μέτωνα (414). Τετρακόσιοι. Κατασκευή της Μεγίστης Στοάς (411). Ήττα των Αθηναίων στους Αιγός Ποταμούς (405). Ο Λύσανδρος στον Πειραιά. Κατάλυση της Δημοκρατίας. Τριάκοντα τύραν­νοι. Καταστροφή των μακρών τειχών και των νεωσοίκων (404).

425  π.Χ.  Ξενοφών ( ιστορικός 425-335)                                                   

411 π.Χ. Ιδρυση της συνεταιριστικής  Τράπεζας  των   Αρχίστρατου   και Αντισθένη. Κατάλυση των δημοκρατικών αρχών.  Οι  Τετρακόσιοι. Ανεγείρεται  η μέγιστη Στοά, και ισχυρότερο τείχος στην Ηετιωνία  ακτάη ( Καστράκι – Δραπετσώνα).

403 π.Χ.  Άφιξη Θρασυβούλου στη Μουνιχία. Απέλαση 30 τυράννων, αποκατάσταση της Δημοκρατίας. 

400 π.Χ.  ΠΛΑΤΩΝ,  Λάχης, Διαγόρας, Εργοκλής(στρατηγός). Ιδρύεται στον Πειραιά η Τράπεζα του Πασίωνος.

393 π.Χ.   Ανοικοδόμηση των τειχών από τον Κόνωνα. Ανέγερση  του Αφροδισίου - νέων ιερών. Ανασυγκροτείται το ναυτικό και το λιμάνι.     

390  π.Χ. Αριστοκράτης(ναύαρχος).

384  π.Χ. Δημαίνετος (στρατηγός)                        

376 π.Χ. Ο Σπαρτιάτης Σφοδρίας με 10.000 στρατιώτες επιχειρεί νύχτα να καταλάβει τον Πειραιά.

373  π.Χ. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ            

371  π.Χ. Δείναρχος (ρήτωρ).                         

370 π.Χ. Η κίνηση  στο λιμάνι του Πειραιά αρχίζει να ανέρχεται.   Φρασικλείδης, ΑΙΣΧΙΝΗΣ.

368  π.Χ. Ναυσιγένης, Φίλων (αρχιτέκτων).

366  π.Χ. Κηφισσόδωρος        

350  π.Χ. Αστυδάμας (τραγικός)

347-323 π.Χ. Ανοικοδόμηση των νεωσοίκων. Ο Πειραιάς και πάλι αξιόλογο λιμενικό κέντρο.

346-328 π.Χ. Κατασκευή της Σκευοθήκης του Φίλωνος στο λιμενίσκο της Ζέας.

346  π.Χ.  Πυθόδηλος, Λεωχάρης ( γλύπτης) .                                                              

345  π.Χ. ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ο μέγας ρήτωρ.

338 π.Χ.   Ήττα των Αθηναίων από το Φίλιππο στη Χαιρώνεια. Προσπάθεια για επι­σκευή των πειραϊκών τειχών.

334  π.Χ. Αριστόνικος, Αριστοφών (ρήτορες) .          

334-323 π.Χ. Εκστρατεία Μεγάλου   Αλεξάνδρου. 345, Ειρήνη Αθηναίων – Φιλίππου, νέα ακμή του Πειραιά. Αλλά ακολουθεί  δημιουργία νέων λιμενικών κέν­τρων (Αλεξάνδρειας, Θεσσαλονίκης). Μείωση της σημασίας του Πειραιά. 

333 π.Χ. Νικοκράτης, Δημοχάρης.

332  π.Χ. Νίκητος, Πολέμων (φιλόσοφος).    

330  π.Χ. Αριστοφών (στρατηγός).                                                       

328 π.Χ.   Ευθύκριτος,Τίμαρχος (ρήτωρ) .                            

323  π.Χ. Ηγήσιος, ΜΕΝΑΝΔΡΟΣ (ποιητής).

322 π.Χ.  Φιλοκλής, (Αντίπατρος  Αθήνα) .           

322 π.Χ.   Εγκατάσταση Μακεδονικής φρουράς στο λόφο της Μουνιχίας. Συνεχής μείωση της λιμενικής κίνησης του Πειραιά, στη διάρκεια της Μακεδονικής κυ­ριαρχίας, με σύντομες περιόδους μικρής ανάκαμψης (μεταξύ 290-250 π.Χ.). 

321  π.Χ. Αρχιππος, Απολλόδωρος.                                             

319 π.Χ.  Ο  Πολυσπέρχων, διάδοχος του Αντιπάτρου, πολιορκεί και κυριεύει τον Πειραιά.

318 π.Χ.  Ο  Κάσσανδρος ανακτά τον Πειραιά. 

317  π.Χ. Δημογένης

316 π.Χ.  Δημοκλείδης

313 π.Χ.  Θεόφραστος

311  π.Χ. Σιμωνίδης

310  π.Χ. Ιερομνήμων

308 π.Χ.  Καίριμος

307  π.Χ. Αναξικράτης (Μακεδόνες).

307 π.Χ. Δημήτριος ο Πολιορκητής, ανασκάπτει το φρούριο  της Μουνυχίας. Οι Αθηναίοι προσφέρουν  σε αυτόν ως δώρο τον Πειραιά. 

Τον Ιούνιο του 307 κατέπλευσε στον Πειραιά με διακόσια πλοία, χωρίς να βρει καμία α­ντίσταση, ο γιος του Α­ντίγονου, Δημήτριος ο Πολιορκητής. Ο Δημήτριος έστειλε μή­νυμα στους Αθηναίους και Πειραιώτες, ότι είχε εντολή από τον πατέρα του να διώξει την Μακε­δονική φρουρά της Μουνιχίας και να απο­δώσει στους πολίτες ε­λεύθερη την πατρίδα τους. Ο Φαληρέας και η μακεδονική φρουρά προσπάθησαν να προ­βάλλουν αντίσταση. Την επομένη ημέρα όμως ο ίδιος ο Φαληρέας επικε­φαλής αντιπροσωπείας πήγε στον Πειραιά για να παραδώσει την πόλη. Η μακεδονική φρουρά  αντιστάθηκε και πάλι με ανδρεία στην πολιορκία του Δημή­τριου, αναγκάστηκε ό­μως να παραδοθεί μετά από σκληρές μάχες τον Σεπτέμβριο του 307. Ο Δημήτριος χρησιμοποίη­σε πολιορκητικές μηχα­νές. Το φρούριο της Μουνιχίας καταστράφη­κε "εκ θεμελίων" και τα τείχη του Πειραιά υπέ­στησαν σοβαρότατες ζημιές. Οι Πειραιώτες και οι Αθηναίοι δέχθη­καν με χαρά τον Δη­μήτριο, τον ανακήρυξαν μάλιστα και ελευθερωτή τους. 

Ακολούθησαν αποτυχημένο κίνημα κατά του Δημήτριου, το οποίο πιθανά υποστηρίχθηκε από τους Σπαρτιάτες, ε­πέμβαση του Πύρρου στις εξελίξεις ανά την Ελλάδα, θάνατος του Πύρρου, εγκατάσταση στον Πειραιά τυράννων (περίοδος του βασιλιά της Μακεδονίας Αντίοχου του Γόνατα, θάνα­τος του Δημήτριου και απελευθέρωση του Πει­ραιά το 251.

Οι Πειραιώτες μετά  την απελευθέρωση  άρχισαν να οχυρώ­νουν τα λιμάνια τους και να επι­σκευάζουν τα τείχη. Οι προ­σπάθειες όμως για αναβίωση της κίνησης του λιμα­νιού υπήρξαν μάταιες. Τίποτα δεν μπορούσε να συγκρατήσει την φθίνουσα πορεία των πραγμάτων. Η οικονο­μική δραστηριότητα, οι πληθυσμοί, τα κέντρα, εξακολουθούν να μετα­τοπίζονται προς την Α­νατολή, την Αλεξάν­δρεια, την Ιταλία και την Ευρώπη. Ο πληθυσμός της πόλης μειώνεται συ­νέχεια, οι επιχειρήσεις διαλύονται η μια μετά την άλλη και οι έμποροι μετακινούνται προς τα νέα εμπορικά κέντρα της εποχής. Η αίγλη της πόλης του Πειραιά με τα μεγάλα κτίσματα και τις μεγάλες εγκαταστά­σεις βρίσκεται σε τέλεια αντίθεση με την κατά­σταση μαρασμού στην οποία είχε περιπέσει η κίνηση του λιμανιού. Τα σπίτια άρχισαν να ερειπώνονται και πολλοί α­πό τους δρόμους δίνανε την εντύπωση εγκαταλε­λειμμένης πόλης. Τα κτήματα έξω από την πόλη και τα σπίτια πωλούνται σε πολύ χαμηλές τι­μές. Τα οικονομικά  βρί­σκονται και αυτά στην ίδια θλιβερή κατάσταση του μαρασμού. Χωρίς χρήματα η πόλη, εγκα­ταλελειμμένη από όλους, πέφτει στη σκιά ενός λα­μπρού παρελθόντος. Ο Πειραιάς έπαψε να είναι το κέντρο των θαλασσίων μεταφο­ρών της Μεσογείου. Οι ειδικευμένοι εργάτες του αναχωρούν στο ε­ξωτερικό για εύρεση καλύτερης τύχης, οι έ­μποροι για εξασφάλιση μεγαλύτερου κέρδους  και οι άνεργοι για από­κτηση εύφορου γης. Το ρεύμα προς την Ανα­τολή στα από τον Μεγά­λο Αλέξανδρο και τους διαδόχους του οργανω­θέντα κράτη συνέχεια μεγάλωνε. Κατά τα επό­μενα έτη ο Πειραιάς διέρχεται περίοδο νε­κρικής ησυχίας μέχρι της εμφανίσεως νέων ε­χθρών: των Ρωμαίων.

299 π.Χ. Ο Αγασικλής, γιος του Σκύθου που διέμενε στον  Πειραιά, κατόρθωσε με δωροδοκία να αποσπάσει δικαιώματα Αθηναίου Πολίτη. Για την ενέργεια αυτή στράφηκαν  εναντίον του οι ρήτορες Δήναρχος και Υπερείδης.

267 π.Χ. Επιδρομή Έρούλων κατά του Πειραιά.

251 π.Χ.  Με την επέμβαση  του   Άρατου,   αποδίδονται   στους  Αθηναίους αντί 150 ταλάντων,  ο  Πειραιάς, η  Σαλαμίνα, η  Μουνυχία και  τα  λιμάνια. Επισκευές  των τειχών και οχύρωση των λιμανιών. 

250 π.Χ. Συνεχίζεται  η παρακμή του Πειραιά. 

229  π.Χ. Λήγει ή μακεδονική κατοχή  του λόφου της Μουνυχίας - Καστέλας.

146 π.Χ.   Ίδρυση του λιμένα της Δήλου. Παρακμή του Πειραιά. Ρωμαϊκή κυριαρχία. 

100  π.Χ. Αλκέτης, άρχων πολέμαρχος.      

87 π.Χ.  Ο Αρχέλαος   ο Καππαδόκης, στρατηγός του Μιθριδάτη, βοήθησε τον Αριστίωνα να καταληφθούν η Αθήνα και ο Πειραιάς.

85 π.Χ. Πυρπόληση  και καταστροφή του Πειραιά από το Σύλλα. 

79 π.Χ. Ο Κικέρων διέρχεται από τον Πειραιά.

67 π.Χ. Ο Πομπήϊος αναλαμβάνει αγώνα κατά των πειρατών. Κατασκευάζει πρόχειρα λιμενικά έργα στον Πειραιά. Τότε γίνεται ανοικοδόμηση του «Δείγματος» και μερικών νεωρείων.

50  π.Χ. Ρωμαίοι.                                                                              

45 π.Χ. Φθάνει στον Πειραιά ο  Οράτιος.

39 π.Χ.   Όταν  για   πολιτικούς λόγους αποσπάσθηκε από  τα θέλγητρα  της Κλεοπάτρας ο Αντώνιος για να νυμφευθεί την αδελφή  του Οκταβιανού   Οκταβία  πέρασε το μήνα του μέλιτος στην  Αθήνα    το  χειμώνα του 39 π.Χ. Τότε οι  Αθηναίοι  τον  αρραβώνιασαν τιμητικά  με  την πολιούχο Αθηνά. Όμως  είναι  άγνωστο  αν του έδωσαν και την προίκα που τους  ζήτησε  ο  Αντώνιος, χίλια δηλαδή τάλαντα.  

32 π.Χ.   Μετά από  λίγο  καιρό  η  Κλεοπάτρα και ο Αντώνιος έρχονται στον Πειραιά και την Αθήνα και διασκεδάζουν  ποικιλότροπα. Στον Πειραιά έμαθε ο Αντώνιος την κήρυξη πολέμου  εναντίον του από τον Οκταβιανό.000000000000000000000000000000000000000

ΠΗΓΕΣ

•  ΒΑΣΙΛΗΣ  Π. ΚΟΥΤΟΥΖΗΣ     Δημοσιογράφος – ερευνητής
• ΥΠ. ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ.
• ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ
• ellinondiktyo.blogspot.com