· ΕΥΕΡΓΕΤΗΣ της ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΟΣ
· ΥΙΟΣ του ΑΠΟΛΛΩΝΟΣ και της ΚΥΡΗΝΗΣ ΤΟΥ ΠΗΝΕΙΟΥ
· ΕΤΡΑΦΗ με ΑΜΒΡΟΣΙΑ και έγινε ΑΘΑΝΑΤΟΣ
· Η ΑΙΤΙΑ του ΘΑΝΑΤΟΥ της ΕΥΡΥΔΙΚΗΣ ΤΟΥ ΟΡΦΕΩΣ
· ΙΔΡΥΤΗΣ της ΠΟΛΕΩΣ ΚΥΡΗΝΗΣ της ΛΙΒΥΗΣ
και ΑΠΟΙΚΙΣΤΗΣ της ΣΑΡΔΗΝΙΑΣ
· ΠΡΟΣΤΑΤΗΣ ΤΩΝ ΠΟΙΜΝΙΩΝ και ΕΥΡΕΤΗΣ της ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑΣ
Του Γιώργου Λεκάκη
Ο Αρισταίος ήταν ένας ευεργέτης της ανθρωπότητος, περίφημος κυνηγός και ποιμήν, υιός του Απόλλωνος και της νύμφης Κυρήνης, της θυγατρός του Πηνειού ποταμού, ήταν ο Αρισταίος, ένας εκ των πρώτων Ελλήνων ηρώων.
Ως υιός του Απόλλωνος Αγρέως έφερε και το επώνυμο Αγρεύς. Μόλις εγεννήθη, παρεδόθη από τον Ερμή στις Νύμφες. Ανετράφη υπό του κενταύρου Χείρωνος στο Πήλιο, των Ωρών, της Γαίας και των Χαρίτων. Αυτές τον έτρεφαν με αμβροσία. Έτσι μεγάλωσε ταχύτατα και κατέστη αθάνατος. Παράλληλα, από μικρός ασχολείτο με την φύλαξη των ποιμνίων των Μουσών, στις υπώρειες του όρους Όθρυος, στις όχθες του Απιδανού ποταμού. Όταν ακόμη ήταν ποιμένας στην Θεσσαλία, ο Αρισταίος, ηράσθη την Ευρυδίκη του Ορφέως(*), η οποία στην προσπάθειά της να τον αποφύγει εδέχθηκε δήγμα από όφι, κρυμμένου στα χόρτα, και απέθανε. Τότε οι αδελφές της Ευρυδίκης εσκότωσαν όλες τις αγαπημένες μέλισσες του Αρισταίου. Ο Πρωτέας όμως ανέφερε το φονικό στον Αρισταίο, ο οποίος έσφαξε για εξιλέωση 4 ταύρους και 4 αγελάδες. Άφησε τα πτώματα 8 μερόνυκτα σε ένα άλσος και το 9ο πρωί ξαναφάνηκαν οι μέλισσες…
Από την Θεσσαλία ο Αρισταίος, μετέβη στην Βοιωτία, όπου και νυμφεύθηκε την θυγατέρα του βασιλέα Κάδμου και της Αρμονίας, Αυτονόη[1]. Με αυτήν απέκτησε τον άτυχο Ακταίωνα[2].
Από εκεί μετέβη, έπειτα από διαταγή του πατρός του, στις Κυκλάδες, και συγκεκριμένα στην Κέα, για να βοηθήσει τον πληθυσμό του νησιού από τα καυστικά καύματα του ηλίου. Με την συμβατική χρονολόγηση αυτό λέγεται ότι συνέβη το 1516 π.Χ., αλλά είναι πλέον βέβαιον πως συνέβη χιλιάδες χρόνια ενωρίτερα. Ανέγειρε βωμό υπέρ του Ικμαίου (> Ακμαίου)[3] Διός, ο οποίος ήταν ο κύριος της υγρασίας του ουρανού, ενώ στις κορυφές των ορέων προσέφερε θυσίες υπέρ του Σειρίου και του Κρονίου Διός. Ο Ικμαίος Ζευς ήταν η προσωποποίηση των δροσερών ανέμων, της αναψυκτικής δρόσου και των βροχών.[4] Ο Ζευς πράγματι εισάκουσε τις προσευχές του Αρισταίου και διέταξε να πνεύσουν οι ετησίες[5], για να δροσίζουν τους κατοίκους του Αιγαίου. Έκτοτε, οι κυνίδες ιερείς του, τελούσαν εξαγνιστικές θυσίες, κάθε ανατολή του Σειρίου. Σε ανάμνηση των ευεργεσιών του, στα νομίσματα της Κέας απεικονιζόταν η κεφαλή του, και ο Σείριος, ως κύνας, στεφανωμένος με ακτίνες.
Οι εντόπιες νύμφες της Κέω - οι Βρισές και οι Κορησσίες[6] - του δίδαξαν τον ποιμενικό βίο, τη γεωργία και τη μελισσοτροφία, που αυτός με τη σειρά του οργάνωσε στο νησί. Γι’ αυτό και λατρεύτηκε στο νησί ως θεός της γεωργίας και της κτηνοτροφίας, ως Αρισταίος ή Νόμιος ή Αγρεύς Ζευς. Ηταν ποιμενική θεότητα, προστάτης της καταστρεπτικής θερμότητος του Ηλίου, διαρκούντων των κυνικών καυμάτων. Και ως εφευρέτης της μελισσοκομίας διέγνωσε πως το μέλι είναι θεραπευτικό κατά των εγκαυμάτων.[7] Είχε την ικανότητα να προσελκύει τους ετήσιους ανέμους, οι οποίοι δρόσιζαν από τα κυνικά καύματα.
Μετά τον θάνατο του υιού του, Ακταίωνα, εταξείδευσε σε Σικελία και Σαρδηνία. Λογίζεται μάλιστα και αποικιστής της νήσου Σαρδούς (Σαρδηνίας). Εκεί έμαθε τους ανθρώπους τις αγροτικές εργασίες. Άγαλμά του υπήρχε στις Συρακούσες (το άρπαξε ο Ουέρρος).
Στην Λιβύη ίδρυσε πόλη, την οποία ο ίδιος εθεμελίωσε, φέρουσα το όνομα της μητρός του, Κυρήνη, αλλά και πόλις εκ του ονόματός του, η πόλις Αρισταίον! Σε ανάγλυφο της Κυρήνης, παριστάνεται ο Αρισταίος με έναν κριό στην ράχη του, περιβαλλόμενος από πρόβατα[8].
Κατ’ άλλους, από την Κυρήνη, επήγε στην Αρκαδία, όπου και εδίδαξε την εριουργία στον ήρωα Αρκάδα, ενώ στους κατοίκους αυτής της χώρας την τυροκομία και την χρήση του μέλιτος.
Ο Αρισταίος επινόησε την κατασκευή του μέλιτος. Αλλά ήταν και κάτοχος της ιατρικής και της μαντικής (ως υιός του Απόλλωνος), ενώ εδίδαξε στους ανθρώπους την κτηνοτροφία (γι’ αυτό και εθεωρείτο προστάτης των κοπαδιών), την τυροκομία, την δενδροκομία, την αμπελουργία, και την ελαιοφυτεία.
Ο Αρισταίος είχε διατρίψει και ένα μικρό διάστημα και στην Εύβοια ή στην Νύσσα, όπου είχε μεταφέρει τον νεαρό Διόνυσο ο Άμμων. Ο Ζευς ενεπιστεύθη την ανατροφή του Διονύσου στην θυγατέρα του Αρισταίου, Νύσα. Μια άλλη θυγατέρα του Αρισταίου, η Μάκρις, έθρεψε με μέλι στην Εύβοια τον νέο Διόνυσο-Αγρέα. Ο Αρισταίος ως ηλιακός θεός, δεν απέθανε, αλλά αναλήφθηκε στους ουρανούς[9]. Από τον Διόνυσο εμυήθη στα μυστήριά του και εξαφανίσθηκε μιαν ημέρα από την θέα των ανθρώπων: Αναλήφθηκε στους ουρανούς από το όρος Αίμος!
Ετιμάτο ως ήρως δια θείων τιμών, ως θεός της αγροδιαίτου φύσεως, ο οποίος αγαπά τις γόνιμες πεδιάδες και τις τερπνές κοιλάδες. Την μορφή του σε αγγεία και νομίσματα απαντάμε (πλην των πόλεων Ιουλίδος, Καρθαίας και Κορρησίας της Κέας) και σε πόλεις της Κερκύρας, της Ζακύνθου, της Σικίνου, της Νεαπόλεως, της Ίσσης και της Φάρου (Ιλλυρίας), κ.ά. Αυτό σημαίνει τακτικότατη εμπορική και πολιτιστική επικοινωνία αυτών των πόλεων-περιοχών.
Την λατρεία του κληρονόμησαν ο Δίας και ο Απόλλων, οι οποίοι στην Κέα ελατρεύονταν ως Ζευς Νόμιος και Απόλλων Νόμιος (= προστάτης των βοσκών) ή Αρισταίος Απόλλων ή Ζευς Αρισταίος (στην Αρκαδία).
Ακόμη, ο Νόννος στα «Διονυσιακά» του, αλλά και ο Φερεκίδης, αναφέρει έναν άλλον Έλληνα ιατρό, με το ίδιο όνομα, Αρισταίος, ο οποίος μάλιστα εκαλείτο και «Παίων» (από το όνομα του μεγάλου αρχαίου ιατρού θεραπευτού) και «βιοσσόος» (= αυτός ο οποίος σώζει ζωές). Όταν ένας λοιμός έπεσε στις μινωίδες νήσους[10] και ο Σείριος τις κατέφλεγε, αυτός ο Αρισταίος μετέβη στην Κέα από την Κύνο[11] της Φθίας και τα κατέστειλε όλα. Ήταν ο πρώτος που ανακάλυψε την θεραπευτική δύναμη του σιλφίου. Ειδικώτερα ησχολήθη με την χειρουργική, «ιώμενος τραύματα δι’ επιβολής βοτάνων και εκτέμνων μαχαίρα τα σεσηπότα των ελκών, βέλη εξέλκων, και δια πιέσεως ή επωδών την αιμορραγίαν καταστέλλων»...
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης "Προσευχές για μελτέμι", εφημ. Έθνος της Κυριακής, 13.7.2003. Και Γ. Λεκάκη «Αρισταίος: Ποιος ήταν ο πανάρχαιος ήρωας, ο οποίος εικονίζεται σε νομίσματα της Κερκύρας και της Ζακύνθου; Ευεργέτης της ανθρωπότητος - Υιός του Απόλλωνος και της Κυρήνης του Πηνειού. Ετράφη με αμβροσία και έγινε αθάνατος. Η αιτία του θανάτου της Ευρυδίκης του Ορφέως(*). Ιδρυτής της πόλεως Κυρήνης της Λιβύης και αποικιστής της Σαρδηνίας. Προστάτης των ποιμνίων και Ευρετής της Μελισσοκομίας», στην εφημ. «Ενημέρωση», 20.7.2003, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 21.7.2003.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Πίνδαρος (Πυθ. 9,5), Απολλώνιος Ρόδιος (2,500, 4,1131), Καλλίμαχος (Ύμνος στην Άρτεμη, 206), Νόννος («Διονυσιακά» ΙΖ΄, 359), Διόδωρος Σικελιώτης (4,81), Υγίνος (14), Απολλόδωρος (2,5,8 και 3,4,4), Βιργίλιος (Γεωργικά 4,317-558), Παυσανίας (10,17,3), Κικέρων (In Verr. IV 57), Φερεκίδης, κ.ά.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Μήτηρ του Πολυδώρου (Ησίοδος), ή αδελφή του (Απολλόδωρος). Και μήτηρ του Ακταίωνος.
[2] Άτυχος διότι ιδών την Άρτεμιν επί του Κιθαιρώνος, μετεμορφώθη υπ’ αυτής εις έλαφον και κατεσπαράχθη υπό των ιδίων αυτού κυνών…
[3] Ικμαίος < Ακμαίος < ακ- (> ακός, ακέστωρ = ο ιατρός, ο θεραπευτής > ακτίς, κλπ.) + μαίω = ορμώ, ανθουσιάζομαι.
[4] Ο ναός του ήταν όπου σήμερα τα ερείπια του Ι.Ν. του Αγ. Παντελεήμονος, κοντά στα Ελληνικά Κέας. Ο χριστιανικός ναός είναι κτισμένος στην κορυφή του φερώνυμου όρους. Κτίσμα του 1626, ο οποίος με σιγίλιο του οικουμενικού πατριάρχου Κυρίλλου του Λουκάρεως αποσπάσθηκε από την αρχιεπισκοπή Τζίας και Θερμίων – του Νεκταρίου - και κατέστη σταυροπηγιακός, στην άμεση δικαιοδοσία του πατριάρχου. Το 1656 επέστρεψε στην πατριαρχεία Τζίας και Θερμίων. Αργότερα εκτίσθηκαν και κελιά γύρω από τη μονή, όπου εμόναζαν πολλοί. Τον 18ο αι. ήταν μοναστήρι, με αγρούς και κτήματα, που δωρίθηκε στην περιώνυμη σχολή της Πάτμου, με τον όρο να εκπαιδεύονται δωρεάν στη σχολή οι Κείοι μαθητές. Τη δεκαετία του ’20 η μονή με τα κτήματά της απέφερε στην Πάτμο ετησίως εισόδημα 2.000 δρχ.
[5] Σήμερα τους ανέμους αυτούς τους λέμε μελτέμια.
[6] Θυμίζουμε πως Κορρησία ή Κορρυσία τοπωνύμιον έχουμε και στην Κέρκυρα, με το οποίο η στήλη ασχολήθηκε στο φύλλο της 22ας Οκτωβρίου 2000.
[7] Σήμερα το λέει κι ο λαός μας: «Να σε κάψω Γιάννη, να σ’ αλείψω μέλι». Επίσης, οι αρχαίοι μας πρόγονοι εγνώριζαν πως το μέλι είναι δυναμωτικό και θεϊκή τροφή, αφού κατά την δική μας παράδοσι, με άγριο μέλι έθρεψαν και οι Μέλισσες νύμφες τον νεαρό Δία. Επίσης, χρησιμοποιούσαν το μέλι για ταριχεύσεις (όπως λ.χ. το μέλι της Κασσάνδρας Χαλκιδικής με το οποίο ταριχεύθηκε ο βασιλιάς της Σπάρτης Αγησίλαος/Αγησίπολις, ο οποίος πέθανε στην Άφυτο, για να τον μεταφέρουν νεκρό στην Σπάρτη). Περίφημος για το μέλι το οποίο παρήγαγε ήταν ο Υμηττός και η πόλις Μικρά Ύβλα (η ύστερον Μέγαρα) των Συρακουσών.
[8] Απεικόνιση με την οποία αργότερα ταυτίσθηκε και ο Ορφεύς(*) και ο Ιησούς Χριστός.
[9] Όπως αργότερα κάτι αντίστοιχο επινοήθηκε για τον προφήτ’-Ηλία.
[10] Νησιά υπό την επιρροή του Μίνωος.
[11] Σήμερα η αρχαία και τόσο ιστορική αυτή πόλις καλείται δυστυχώς… Λιβανάτες…
arxeion-politismou.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου