Πέντε χάρτες που άλλαξαν τον κόσμο

Πλανησφαίρια, ναυτικοί χάρτες και χειρόγραφα σχεδιασμένα σε δέρμα προβάτου έθεσαν τις βάσεις της σύγχρονης χαρτογραφίας

1. Η Tabula Rogeriana ενός Άραβα γεωγράφου

Εγκατεστημένος στο Παλέρμο, στην αυλή του Ρογήρου Β΄ της Σικελίας, ο Άραβας γεωγράφος Muhammad al-Idrisi ολοκλήρωσε το 1154 το magnum opus του: την Tabula Rogeriana (ή Βιβλίο του Ρογήρου), που περιλάμβανε χάρτη, γεωγραφικές πληροφορίες και περιγραφές του κόσμου. Ο χάρτης θεωρούνταν ο πλέον αξιόπιστος για τους επόμενους τρεις αιώνες – μάλιστα χρησιμοποιήθηκε από θαλασσοπόρους, όπως ο Χριστόφορος Κολόμβος και ο Βάσκο Ντα Γκάμα. Δυστυχώς, το βιβλίο, μαζί με μια ασημένια σφαίρα στην οποία ήταν χαραγμένος ο παγκόσμιος χάρτης, μάλλον καταστράφηκε λίγα χρόνια αφότου ολοκληρώθηκε. Οι πληροφορίες που έχουμε για την Tabula Rogeriana προκύπτουν από μεταγενέστερα χειρόγραφα του al-Idrisi, τα οποία σήμερα βρίσκονται σε διάφορες ευρωπαϊκές βιβλιοθήκες.

Carta Pisana

2. Ο παλαιότερος πορτολάνος χάρτης

Η Carta Pisana θεωρείται ο παλαιότερος σωζόμενος πορτολάνος χάρτης (σ.σ. ναυτικός χάρτης που διευκόλυνε τα εμπορικά ταξίδια). Πρόκειται για χειρόγραφο σχεδιασμένο πάνω σε δέρμα προβάτου, στο οποίο απεικονίζεται η Μεσόγειος, η Μαύρη Θάλασσα και τμήμα των ακτών του Ατλαντικού, από το σημερινό Μαρόκο έως τη σημερινή Ολλανδία. Χρονολογείται μάλλον τον 13ο αιώνα και βρέθηκε στην Πίζα, μία από τις περιοχές που διεκδικούν την πατρότητα καταγωγής του, μαζί με τη Βενετία και τη Γένοβα. Φυλάσσεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας.

Πλανησφαίριο με πόλους και τροπικούς

3. Πλανησφαίριο με πόλους και τροπικούς

Ο Ιταλός μοναχός Fra Mauro σχεδίασε, τον 15ο αιώνα, έναν πρωτοποριακό χάρτη εξαιρετικής ακρίβειας. Πρόκειται για ένα πλανησφαίριο, δηλαδή μια επίπεδη σφαίρα μέσα στην οποία αποτυπώνεται ο κόσμος, με τον Κήπο της Εδέμ να τοποθετείται σε ξεχωριστή μικρότερη σφαίρα έξω από την κεντρική (σ.σ. η επιλογή αυτή σηματοδοτεί τον διαχωρισμό των θρησκευτικών πεποιθήσεων από την επιστημονική γνώση). Τρεις ακόμη κύκλοι έξω από το πλανησφαίριο συμπληρώνουν τη σύνθεση: το γεωκεντρικό σύστημα του Πτολεμαίου, τα τέσσερα στοιχεία της φύσης και η Γη ως υδρόγειος με πόλους και τροπικούς. Ο χάρτης του Mauro είναι, επίσης, ένας από τους πρώτους δυτικούς χάρτες στους οποίους αποτυπώνεται η Ιαπωνία. Είναι σχεδιασμένος σε υψηλής ποιότητας περγαμηνή με ακριβά χρώματα (μπλε, κόκκινο, καφέ, πράσινο, μαύρο κ.ά.) και φυλάσσεται στο Museo Correr της Βενετίας.

4. O πρώτος χάρτης με το όνομα «Αμερική»

Ο παγκόσμιος χάρτης Universalis Cosmographia είναι γνωστός ως «πιστοποιητικό γέννησης» της Αμερικής, γιατί είναι ο πρώτος γνωστός χάρτης στον οποίο αναγράφεται το όνομα «Αμερική», προς τιμήν του Αμέριγκο Βεσπούτσι. Εκδόθηκε το 1507 από τον Γερμανό χαρτογράφο Martin Waldseemüller και είναι βασισμένος στη δεύτερη προβολή του Πτολεμαίου, με τη διαφορά ότι συμπεριλαμβάνει την Αμερική και πιο υψηλά γεωγραφικά πλάτη. Από τα χίλια αντίτυπα που είχαν τυπωθεί, μόλις ένα διασώθηκε. Ανήκε στον Γερμανό αστρονόμο και χαρτογράφο Johannes Schöner (1477-1547), στην πορεία του χρόνου χάθηκε, ώσπου βρέθηκε το 1901 στη βιβλιοθήκη ενός αναγεννησιακού κάστρου στη Βυρτεμβέργη. Παρέμεινε εκεί έως τις αρχές της νέας χιλιετίας, οπότε αγοράστηκε έναντι 10 εκατ. δολαρίων από τη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου, στην Ουάσιγκτον, που διαθέτει ίσως την πληρέστερη συλλογή χαρτών του κόσμου.

«Μαύρη τουλίπα της χαρτογραφίας», Matteo Ricci

5. Ένας χάρτης σπάνιος σαν μαύρη τουλίπα

Τυπώθηκε στην Κίνα το 1602 από τον Ιταλό ιεραπόστολο Matteo Ricci, κατ’ εντολή του 14ου αυτοκράτορα της δυναστείας των Ming. Πρόκειται για τον πρώτο (γνωστό) παγκόσμιο χάρτη που τύπωσε η Κίνα, ο οποίος ακολουθεί το ευρωπαϊκό ύφος. Ονομάστηκε «μαύρη τουλίπα της χαρτογραφίας» λόγω της σπανιότητάς του. Το κανονικό του όνομα είναι Kunyu Wanguo Quantu, που σημαίνει «ένας χάρτης με τις μυριάδες χώρες του κόσμου». Μεγάλος σε μέγεθος (1,52 x 3,66 μ.), είναι κατασκευασμένος με την τεχνική της ξυλογραφίας. Η προβολή του είναι ψευδοκυλινδρική, με την Κίνα τοποθετημένη σχεδόν στο κέντρο του κόσμου. Λίγα αντίτυπα, τυπωμένα σε ρυζόχαρτο, έχουν διασωθεί και βρίσκονται, μεταξύ άλλων, στη Βιβλιοθήκη του Βατικανού και σε αρχεία της Ιαπωνίας.

Πηγή: kathimerini