Η αλληγορία του Πλάτωνα για το σπήλαιο είναι μια από τις μεγαλύτερες ιστορίες της φιλοσοφίας. Μας επιτρέπει να κατανοήσουμε πώς αντιλαμβανόταν ο Έλληνας φιλόσοφος τον κόσμο στα αρχαία χρόνια.
Ο μύθος περιλαμβάνει μια μεταφορική εξήγηση, στην οποία ο άνθρωπος έρχεται αντιμέτωπος με τη γνώση, του αρχαίου Έλληνα φιλοσόφου Πλάτωνα.
Στη θεωρία του, ο Πλάτωνας εξηγεί πώς μπορεί να συλληφθεί η ύπαρξη των δύο κόσμων, δηλαδή μέσω του αισθητού κόσμου (που είναι ο γνωστός μέσω των αισθήσεων) και του νοητού κόσμου (που γίνεται αντιληπτός μέσω της γνώσης χωρίς την παρέμβαση των αισθήσεων).
Η αλληγορία του σπηλαίου
Στην αλληγορία του σπηλαίου, ο Πλάτωνας περιγράφει μια ομάδα ανδρών που παραμένουν αλυσοδεμένοι στα βάθη μιας σπηλιάς από τη γέννησή τους, η κατάστασή τους είναι τέτοια που μπορούν να κοιτάξουν μόνο προς τον τοίχο μπροστά τους αφού είναι αλυσοδεμένοι και δεν μπορούν να κινηθούν.
Εικονογράφηση της Αλληγορίας του Σπηλαίου, από τη Δημοκρατία του Πλάτωνα. Πίστωση: 4edges / CC BY-SA 4.0
Ακριβώς πίσω από τους κρατούμενους σε μια ορισμένη απόσταση και πάνω από τα κεφάλια τους, μια φωτιά φωτίζει τον τοίχο. Στη μέση υπάρχει ένας διάδρομος στον οποίο κυκλοφορούν άνδρες με διάφορα αντικείμενα που χάρη στο φωτισμό της φωτιάς προβάλλουν τις σκιές τους για να βλέπουν οι κρατούμενοι.
Οι κρατούμενοι θεωρούν ότι οι σκιές των αντικειμένων που προβάλλονται είναι πραγματικές αφού δεν γνωρίζουν τίποτα για το τι συμβαίνει πίσω από την πλάτη τους. Ωστόσο, αν κάποιος από τους άντρες ελευθερωνόταν από τις αλυσίδες και κοιτούσε πίσω, θα μπερδεύονταν και θα τον ενοχλούσε η πραγματικότητα.
Το φως της φωτιάς θα τον έκανε να κοιτάξει μακριά και οι θολές φιγούρες που μπορούσε να δει θα του φαινόταν λιγότερο αληθινές από τις σκιές που είχε δει όλη του τη ζωή.
Ομοίως, αν κάποιος ανάγκαζε αυτό το άτομο να περπατήσει προς την κατεύθυνση της φωτιάς και να την προσπεράσει μέχρι να βρεθεί έξω από τη σπηλιά, το φως του Ήλιου θα τον ενοχλούσε περισσότερο και θα ήθελε να επιστρέψει στη σκοτεινή περιοχή.
Η αλληγορία όμως τελειώνει με τον κρατούμενο να μπαίνει ξανά στη σπηλιά για να «ελευθερώσει» τους αλυσοδεμένους πρώην συντρόφους του, προκαλώντας έτσι γέλια. Το αστείο θα ήταν ότι αυτό θα αποδείκνυε ότι η όρασή του είχε μειωθεί από το πέρασμά του από το φως του Ήλιου στο σκοτάδι της σπηλιάς.
Όταν αυτός ο κρατούμενος προσπαθεί να λύσει και να σηκώσει τους πρώην συντρόφους του προς το φως, ο Πλάτων πιστεύει ότι είναι ικανοί να τον σκοτώσουν, είναι σίγουρος ότι όντως θα του αφαιρούσαν τη ζωή αν τους δινόταν η ευκαιρία. Όλη αυτή η ιστορία είναι μια νύξη στην προσπάθεια να βοηθηθούν οι άνθρωποι να φτάσουν στην αλήθεια.
Η αλληγορία του σπηλαίου σήμερα
Η ιστορία συγκεντρώνει μια σειρά από πολύ κοινά φιλοσοφικά θέματα, δηλαδή την ύπαρξη μιας αλήθειας που υπάρχει ανεξάρτητα από τις απόψεις των ατόμων, η παρουσία συνεχών απατών που μας κρατούν μακριά από την αλήθεια, και την ποιοτική αλλαγή που απαιτείται για την πρόσβαση στην αλήθεια.
Διάφορα σενάρια μπορούν εύκολα να συγκριθούν με αυτές τις ιδέες. Ένα εξαιρετικό παράδειγμα είναι οι πληροφορίες που μοιράζονται σήμερα στα μέσα ενημέρωσης του κόσμου, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών δικτύων και του υπόλοιπου διαδικτύου.
Εάν το συγκρίνουμε μέσω των σταδίων της αλληγορίας του Πλάτωνα, θα έχουμε μια πιο λεπτομερή ανάλυση της σχέσης της ιστορίας με το σήμερα.
Πρώτα απ 'όλα, υπάρχει εξαπάτηση που υποστηρίζει ότι η πραγματικότητα που παρέχεται από αυτές τις πηγές πληροφοριών είναι απλώς σκιές ή ψίχουλα του επιδιωκόμενου μηνύματος ή της πραγματικής αλήθειας. Με άλλα λόγια, ο γενικός πληθυσμός καταναλώνει πληροφορίες χωρίς καν να τις αμφισβητεί.
Μια από τις εξηγήσεις για το πώς η εξαπάτηση έχει τόσο βαθιά επίδραση στην ανθρώπινη ζωή είναι ότι, για τον Πλάτωνα, αποτελείται από κάτι που φαίνεται να είναι μια προφανώς επιφανειακή άποψη. Αν δεν έχουμε λόγο να αμφισβητήσουμε κάτι, δεν το κάνουμε, και επομένως υπερισχύει το ψέμα του.
Ελάχιστοι καταφέρνουν να έχουν πρόσβαση στο δεύτερο στάδιο, την απελευθέρωση, που επιτυγχάνεται με την ερώτηση, την έρευνα και τη μελέτη.
Η απελευθέρωση περιλαμβάνει την αντικειμενική ανάλυση του βαθμού στον οποίο οι πεποιθήσεις κάποιου παραπαίουν, κάτι που φυσικά παράγει αβεβαιότητα και άγχος. Για να ξεπεράσουμε αυτή την κατάσταση, ωστόσο, είναι απαραίτητο να συνεχίσουμε να προχωράμε και να ανακαλύπτουμε νέα γνώση.
Η αποδοχή μπορεί να θεωρηθεί το πιο περίπλοκο στάδιο αφού συνεπάγεται την εγκατάλειψη των προηγούμενων πεποιθήσεων. Αυτό είναι δύσκολο να το αποδεχτεί κανείς, αλλά μόλις επιτευχθεί, δεν υπάρχει επιστροφή.
Ο Πλάτων έλαβε υπόψη τον τρόπο με τον οποίο οι συνθήκες του παρελθόντος επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο βιώνουμε το παρόν, και γι' αυτό υπέθεσε ότι μια ριζική αλλαγή στην κατανόησή μας για τα πράγματα έπρεπε απαραίτητα να συνοδεύεται από δυσφορία.
Το τελικό στάδιο για να φτάσουμε στην αλήθεια περιλαμβάνει την «επιστροφή», η οποία είναι το αποκορύφωμα της διαδικασίας μάθησης μεταξύ των διαφορετικών πραγματικοτήτων. Αυτό συνίσταται στη διάδοση καινοτόμων ιδεών, το άθροισμα των οποίων μπορεί να προκαλέσει σύγχυση, περιφρόνηση ή μίσος για την ύπαρξη το θράσος να αμφισβητήσει τα βασικά δόγματα που δομούν την κοινωνία.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου