Ανακαλύφθηκαν αρχαίοι δηλητηριώδεις σπόροι υοσκύαμου, που προκαλούσε παράνοια!

Του Γιώργου Λεκάκη

Εκατοντάδες σπόροι μαύρου υοσκύαμου(*) / black henbane (Hyoscyamus niger) ανακαλύφθηκαν σε ένα κούφιο κόκκαλο μηρού κατσίκας ή προβάτου, που είχε σφραγιστεί με φλοιό μαύρης σημύδας!

Το κόκκαλο-δοχείο ανακαλύφθηκε σε έναν λάκκο στο Houten-Castellum[1], έναν οικισμό στην Ολλανδία, και χρονολογείται μεταξύ 70 και 100 μ.Χ., με βάση το στυλ των κεραμικών και μια συρμάτινη καρφίτσα, που ανακτήθηκαν επίσης από τον λάκκο.

Ο Ρωμαίος φυσιοδίφης Πλίνιος ο Πρεσβύτερος του 1ου αιώνα μ.Χ. έγραψε ότι οι μικροσκοπικοί, εξαιρετικά δηλητηριώδεις σπόροι θα μπορούσαν να προκαλέσουν παράνοια και ίλιγγο.

Τέτοιοι σπόροι είχαν βρεθεί προηγουμένως και σε άλλους αρχαιολογικούς χώρους στην Ευρώπη. Αλλά επειδή το φυτό αναπτύσσεται ως ζιζάνιο, δεν ήταν σαφές εάν είχε χρησιμοποιηθεί για ιατρική χρήση. Όλα τα μέρη του φυτού μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως φάρμακο ή ναρκωτικό.

«Το εύρημα είναι μοναδικό και παρέχει αδιαμφισβήτητη απόδειξη για την σκόπιμη χρήση σπόρων μαύρης υοσκύαμου στην ρωμαϊκή εποχή στην νυν έκταση της Ολλανδίας», κατέληξε η ζωοαρχαιολόγος M. Groot (του Ελεύθερου Πανεπιστημίου του Βερολίνου).

ΠΗΓΗ: M. Groot «Evidence of the intentional use of black henbane (Hyoscyamus niger) in the Roman Netherlands», Antiquity, Cambridge University Press, 8.2.2024. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 9.2.2024. Και Live Science.

ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ:

(*) Στα ελληνικά λαϊκά λέγεται γερούλι. Είναι φυτό της οικογένειας των Στρυχνοειδών (Solanaceae). Στην Ελλάδα απαντούν αυτοφυή τρία είδη του γένους Hyoscyamus (H. albus, H. niger, H. aureus). Είναι δε γνωστά με τα ονόματα: γέροντας, γέρος, γιατρός, δαιμοναριά κ.ά. ενδεικτικά της γνώσεως των ιδιοτήτων τους.

Το αρχαίο όνομά του υοσκύαμος (που υιοθετήθηκε σε όλον τον κόσμο – Hyoscyamus) προέρχεται από το αρχαίο υός (ὗς = χοίρος) + κύαμος (= κουκι), επειδή ο χοίρος μπορούσε να τραφεί με το φυτό, χωρίς δυσάρεστες συνέπειες, ενώ αντίθετα για τον άνθρωπο, είναι τοξικό. Επίσης, η κάψα του υοσκύαμου και της κουκιάς ομοιάζουν.

Το Hyoscyamus albus L., είναι πολύ τοξικό σε όλα τα μέρη του, με κύριο αλκαλοειδές την σκοπολαμίνη και η κατάποση από μόνη της μπορεί να οδηγήσει σε θάνατο.

Οι αρχαίοι το χρησιμοποιούσαν και ως ηρεμιστικό και ως δηλητήριο.

[1] Οικισμός στον 52ο παράλληλο [52°2′N 5°10′E]. Τα ερείπια μιας ρωμαϊκής εποχής βίλας έχουν βρεθεί στο παλαιό κέντρο του Χάουτεν, την δεκαετία του 1950.

arxeion-politismou.gr