Στην πατρίδα μου τη Μάνη επιβίωνε ως τα τέλη του 19ου αιώνα ο θεσμός της «σύγγριας», σύμφωνα με τον οποίον όταν η γυναίκα ενός Μανιάτη (οπωσδήποτε πλούσιου και από σόι, να πούμε Νικλιάνου), δεν του έκανε αρσενικό παιδί, αυτός είχε το δικαίωμα να παντρευτεί δεύτερη, χωρίς να χωρίσει την πρώτη και χωρίς να χαρακτηριστεί δίγαμος.
Οι δύο γυναίκες ονομάζονταν «σύγγριες» και βεβαίως η δεύτερη, ως που να γεννήσει αρσενικό παιδί, βρισκόταν σε πολύ άσκημη θέση, έχοντας δύο πεθερές: την κανονική και την πρώτη γυναίκα, αλλά αν κατόρθωνε να κάνει αρσενικό παιδί εξομοιωνόταν με την πρώτη και εφεξής απολάμβανε τα ίδια δικαιώματα σε όλους τους τομείς.
Ο θεσμός της «σύγγριας» φαίνεται πως είναι πανάρχαιος. Αν πιστέψουμε τον Ηρόδοτο τον εφάρμοζαν οι αρχαίοι Σπαρτιάτες, τουλάχιστον οι επιφανείς. Ο πατέρας της Ιστορίας αναφέρει δύο τέτοιες περιπτώσεις και μάλιστα σχεδόν σύγχρονες, που συνέβησαν στα μέσα του 6ου αιώνα
Στην πρώτη, ο βασιλιάς Αναξανδρίδας δεν είχε αποχτήσει παιδί από τη γυναίκα του. Ο Χίλων, ένας από τους εφτά σοφούς, που τον καιρό εκείνο (56η Ολυμπιάδα) ήταν για ένα χρόνο έφορος, τον πίεζε να χωρίσει την άτεκνη σύζυγο και να πάρει άλλη, που θα του χάριζε διάδοχο.
Ο Αναξανδρίδας, που αγαπούσε τη γυναίκα του, ούτε να ακούσει κάτι τέτοιο δεν ήθελε, αλλά η πίεση συνεχιζόταν και μάλιστα στους εφόρους προσετέθη και η γερουσία. Τελικά βρέθηκε μια συμβιβαστική λύση. Ο Αναξανδρίδας δέχτηκε να παντρευτεί δεύτερη γυναίκα, χωρίς να χωρίσει την πρώτη.
Από τη δεύτερη γυναίκα του απόχτησε ένα γιο, τον περίφημο Κλεομένη, που η βασιλεία του υπήρξε σταθμός στην εξέλιξη της Σπάρτης. Τότε όμως σα να … ζήλεψε η πρώτη, άτεκνη, γυναίκα, του γέννησε κι αυτή ένα γιο, τον Δωριέα, ο οποίος όμως ως δευτερότοκος δεν είχε δικαιώματα στο θρόνο. Έτσι πήρε των ομματιών του και επικεφαλής πολλών Σπαρτιατών έφυγε από τη Σπάρτη και ίδρυσε αποικία στη Λιβύη. Αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.
Συμβασιλέας του Κλεομένη (να μην ξεχνάμε πως στη Σπάρτη βασίλευαν ισοτίμως δυο βασιλιάδες – μόνο που την πραγματική εξουσία είχαν οι πέντε έφοροι) ήταν για μερικά χρόνια ο Αρίστων και όταν αυτός πέθανε, ο γιος του Δημάρατος. Μόνο που ο Δημάρατος δεν ήταν γνήσιος γιος του Αρίστωνα. Και εδώ έχουμε τη δεύτερη περίπτωση «διγαμίας».
Ο Αρίστων είχε κι αυτός παντρευτεί μιαν άτεκνη γυναίκα και ως εκ τούτου παντρεύτηκε και δεύτερη, αλλά δεν είχε την τύχη του Αναξανδρίδα και η δεύτερη γυναίκα επίσης δεν του χάρισε απογόνους. Παραλλήλως ήταν ερωτευμένος με την πολύ όμορφη γυναίκα ενός φίλου του, του Αγήτου.
Ο Αρίστων και ο Αγήτης ήταν από παιδιά στενοί φίλοι και κάποτε ορκίστηκαν πως αν ένας από τους δύο ζητήσει από τον άλλον ένα πολύτιμο δώρο, αυτός να του το δώσει χωρίς δισταγμό ή καθυστέρηση, αλλά με τον όρο της ανταπόδοσης. Κάποτε ο Αγήτης, που αγνοούσε τον έρωτα του Αρίστωνα προς τη γυναίκα του, ζήτησε από τον φίλο του ένα πολύτιμο δώρο. Αυτός του το έδωσε χωρίς χρονοτριβή, αλλά αμέσως ζήτησε ως ανταπόδοση να του χαρίσει ο Αγήτης τη γυναίκα του!
Ο άλλος τι να κάνει; Είχε δεσμευτεί με όρκο και έτσι του παραχώρησε τη γυναίκα, που φαίνεται πως ήταν … ολίγον έγκυος, γιατί σε πεντέξι μήνες γέννησε ένα γιο, τον Δημάρατο. Όταν τρέξαν να πουν το ευτυχές γεγονός στον Αρίστωνα, που βρισκόταν στο θρόνο, μαζί με τους εφόρους, αυτός λογάριασε με τα δάχτυλα τους μήνες που είχαν περάσει και είπε εις επήκοον όλων «ουκ αν εμός είη» (δε μου φαίνεται πως είναι δικός μου). Βαριά κουβέντα, που συνόδεψε τον Δημάρατο σε όλη του τη ζωή.
Πραγματικά ο Κλεομένης, βλέποντας πως ο Δημάρατος, σαν έγινε συμβασιλέας, αντιδρούσε σε όλες του τις ενέργειες, έβαλε τον Λεωτυχίδη να τον κατηγορήσει ως νόθο, που παρανόμως βρισκόταν στο θρόνο. Τελικά η γερουσία όχι μόνο καθήρεσε αλλά και διαπόμπευσε τον Δημάρατο, που έφυγε ντροπιασμένος από τη Σπάρτη και αφού περιπλανήθηκε στην Ήλιδα και τη Ζάκυνθο, κατέληξε στον βασιλιά της Περσίας, τον Δαρείο.
Ο Μέγας Βασιλεύς του παραχώρησε τα έσοδα τριών πόλεων, της Περγάμου, της Τευθρανίας και των Αγησάρνων και τον πήρε σύμβουλό του. Παρά την οργή που είχε κατά της Σπάρτης, όταν έμαθε το σχέδιο του Δαρείου να εκστρατεύσει κατά της Ελλάδας, ξύπνησε μέσα του ο πατριωτισμός και έστειλε στη Σπάρτη κρυπτογραφικό μήνυμα, για το οποίο έγραψα σε προηγούμενο (18ο) τεύχος του Φιστικιού.
Ανεξαρτήτως πάντως από αυτή την μάλλον παρορμητική ενέργειά του, ο Δημάρατος συνόδεψε τον Ξέρξη στην εκστρατεία του κατά της Ελλάδας με την ιδιότητά του συμβούλου και πολύ πικραινόταν βλέποντας πως ο Ξέρξης δεν άκουγε τις συμβουλές του και (όπως λέει ο Καβάφης στο ομώνυμο ποίημά του):
Καμιά στιγμή χαράς δεν έχει ο Δημάρατος,γιατί χαρά δεν είν΄ αυτό που αισθάνεται(δεν είναι, δεν το παραδέχεται,πώς να το πει χαρά; εκορυφώθη η δυστυχία του),όταν τα πράγματα του δείχνουν φανεράπου οι Έλληνες θα βγούνε νικηταί!
Γράφει ο Δημήτρης Γερμιώτης*
Η ιστορία που διαβάσατε περιλαμβάνεται στις Μούσες του Ηροδότου στο 5ο (Τερψιχόρη) και στο 6ο βιβλίο (Ερατώ)
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου