Η αρχαία ελληνική πόλις Ερυθρόν, κοντά στην Απολλωνία Λιβύης, με μάρμαρο από την Προκόννησο Μαρμαρά! Οι Ωρίων και Σαββάζιος!

Του Γιώργου Λεκάκη

Η πόλις Ερυθρόν[1] είναι σήμερα μια μικρή παραλιακή πόλη της Λιβύης, στον 32ο παράλληλο [32°52′N 22°16′ E] 20 χλμ. ανατολικά της επίσης αρχαίας ελληνικής πόλεως Απολλωνίας, 9 χλμ. ανατολικά του Ras al-Hilal και 50 χλμ. ανατολικά του al-Baidah στο al-Jabal al-Akhdar στην βορειοανατολική Λιβύη, κοντά στην περιοχή Δέρνα της Κυρηναϊκής, περιοχής του θεού Απόλλωνος.

Το όνομά της προέρχεται φυσικά από την αρχαία ελληνική λέξη ερυθρόν / ερυθρός = κόκκινο, λόγω του χρώματος του τοπικού εδάφους.[2]

Είναι αβέβαιον πότε ιδρύθη.

Έχει μερικά ερείπια της αρχαίας ελληνικής περιόδου, όπως μια ομάδα τάφων, λαξευμένων σε βράχο, που χρονολογούνται από τον 5ο αιώνα π.Χ.

Κατά την διάρκεια της ρωμαϊκής κατακτήσεως της περιοχής, και στην ύστερη αρχαιότητα το Ερυθρόν αναφέρεται από διάφορους αρχαίους συγγραφείς, όπως ο Κλαύδιος Πτολεμαίους, κ.ά. Υπήχθη στην ρωμαϊκή επαρχία Κρήτης και Κυρήνης. Και στην ύστερη αρχαιότητα στην Πεντάπολι της Λιβύης / Libya Superior ή Libya Pentapolitana - στην σημερινή βορειοανατολική Λιβύη.

Ειδικώς, όμως, στους βυζαντινούς χρόνους, η πόλις εγνώρισε μεγάλη ακμή και εκείνην την εποχή μπορεί να χαρακτηριστεί με σιγουριά, πόλη. Ήταν κέντρο του πρωτοχριστιανισμού στην Πεντάπολι της Βόρειας Αφρικής.

Φιλοξενεί βυζαντινές εκκλησίες, που ανασκάφηκαν προσφάτως, στολισμένες με λευκό-μπλε μάρμαρο από την Προκόννησο Μαρμαρά Μικράς Ασίας! 

Στο βάθος, στην θάλασσα, ο βράχος Τρυπητός.

Οι δύο εκκλησίες εκτίσθησαν επί αυτοκράτορος Ιουστινιανού Α' (527 - 565 μ.Χ.). Αυτές ονομάζονται σήμερα, η Δυτική και η Ανατολική Εκκλησία. Τα ερείπια των δύο εκκλησιών ανακαλύφθηκαν το 1960 από Αμερικανό, και συμπεριελήφθησαν στον κατάλογο των Λιβυκών Αρχαιοτήτων το 1964 από την Αρχή Αρχαιοτήτων της Λιβύης.

Η Ανατολική Εκκλησία ευρίσκεται στην ακτή της Μεσογείου. Σώζονται τμήματα αρχαίων μαρμάρινων κιόνων, διακοσμημένων με χριστιανικές θρησκευτικές επιγραφές, υπολείμματα μαρμάρινου δαπέδου και υπολείμματα ψηφιδωτών που την περιέβαλλαν. Από την Δυτική Εκκλησία έμειναν μόνον ερείπια της αρχικής κάτοψης. Φαίνεται όμως ότι θα είχαν πλούσιο εξοπλισμό.

Είναι γνωστοί αρκετοί επίσκοποι της πόλεως, ο ένας ελέγετο Ωρίων και ο άλλος Σαββάζιος!

Στην ιταλική εποχή ιδρύθηκε ένα χωριό που ονομαζόταν Fiorita. Εξακολουθεί να είναι τιτουλική επισκοπή της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.[3]

Η αρχαία πόλη, ευρίσκεται στο σύγχρονο Uaili-Et-Trun, φημισμένη για τα πεντακάθαρα νερά της, τα θαλασσοσπήλαια, τους καταρράκτες, τα φαράγγια, την Τρυπητή, κ.ά..

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

        - Κλαύδιος Πτολεμαίος «Γεωγραφικά», 4, 4, 3.

        - Laronde A. και V. Michel «La basilique occidentale d'Erythron (Latrun)», Fouilles et restauration conduits, 2004. Των ιδίων: «La cité d’Érythron en Cyrénaïque», στο Revue archéologique 2009.

        - Ward-Perkins J. B., R. G. Goodchild «Christian Monuments of Cyrenaica», Λονδίνο, 2003.

        - Widrig W. «Δύο εκκλησίες στο Latrun στην Κυρηναϊκή», Βρετανική Σχολή στην Ρώμη, Λονδίνο, 1978.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] Ερυθρόν > λατινικά: Dioecesis Erythritana > ιταλικά: Eritro > παραφρασμένα Lathrun ή Lathron > Al-Athrun.

[2] Όπως λ.χ. Ερυθραία, Ερυθραί, Κοκκινιά, κλπ.

Σε αυτήν την αεροφωτογραφία, φαίνεται καθαρά

γιατί η πόλις απεκλήθη Ερυθρόν...

[3] Μετά ήρθαν άραβες μουσουλμάνοι, ο χαλίφης Om. Bin Khattab (643/644). Μετά την κατάρρευση του Χαλιφάτου των Ομεγιαδών προσαρτήθηκε στην Αίγυπτο, υπό τους χαλίφηδες των Φατιμιδών και τα σουλτανάτα των Αγιουβιδών και των Μαμελούκων. Τελικώς, προσαρτήθηκε από την Οθωμανική Αυτοκρατορία το 1517, ως μέρος του Βιλαετίου της Τριπόλεως / Τριπολιτανίας.

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης «Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις».

arxeion-politismou.gr