Της Βίκυς Μπακάλη
Στους αρχαίους χρόνους η «Διοσκουρίδου νήσος» ήταν ένα απόκοσμο και τρομακτικό μέρος. Σήμερα λέγεται Σοκότρα(*) και βρίσκεται στην έξοδο τής Ερυθράς θαλάσσης, στον κόλπο τού Άντεν, κάτω από την Υεμένη.
Η νήσος τού Διοσκουρίδη, ήταν γεωλογικά ένα παράξενο τοπίο και με πολύ επικίνδυνη πανίδα. Δεν είχε αμπέλια, ούτε σιτοβολώνες, ούτε γεωργική παραγωγή. Μολονότι υπήρχε εκεί μία μεγάλη έρημος, η νήσος ήταν «κάθυγρος», καθώς την διέσχιζαν δύο ποτάμια. Το νησί όμως είχε κάτι το εφιαλτικό, αφού κατοικείτο από πλήθος ερπετών. Είχε κροκοδείλους, είχε σαύρες υπερμεγέθεις, πάρα πολλές έχιδνες καθώς και άλλα φίδια. Οι ελάχιστοι κάτοικοι που έμεναν προς την βόρεια πλευρά του νησιού, έτρωγαν το κρέας αυτών των ερπετών και αφού έλυωναν το λίπος τους, το χρησιμοποιούσαν αντί για λάδι.
Στο νησί κυκλοφορούσε και ένα είδος γιγάντιας χερσαίας χελώνας με άσπρο χρώμα, που είχε ένα καβούκι τεραστίου πάχους και απίστευτα σκληρό, τόσο που δεν έσπαγε ούτε καν στο σημείο κάτω από την κοιλιά της χελώνας, ακόμα κι αν την κτυπούσαν με αιχμηρό εργαλείο.
Οι κάτοικοι ζούσαν ανταλλάσσοντας με ξένους, τεράστιες ποσότητες τέτοιων οστράκων χελώνας, που αφθονούσαν στο νησί. Οι δε κάτοικοι ήταν ινδικής και σημιτικής καταγωγής, υπήρχαν όμως και κάποιοι τολμηροί Έλληνες, που είχαν μεταναστεύσει εκεί.
Απόσπασμα από τον «Περίπλου τής Ερυθράς θαλάσσης»:
«…ἡ Διοσκορίδου (νήσος) καλουμένη, μεγίστη μὲν ἔρημος δὲ καὶ κάθυγρος, ἔχουσα ποταμοὺς ἐν αὑτῇ καὶ κροκοδείλους καὶ ἐχίδνας πλείστας καὶ σαύρας ὑπερμεγέθεις, ὧν τὸ κρέας ἐσθίουσι τὸ δὲ λίπος τήκουσι καὶ ἀντ ́ ἐλαίου χρῶνται· καρπὸν δὲ οὔτε ἀμπέλου οὔτε σιτικὸν ἡ νῆσος φέρει. Οἱ δ ́ ἐνοικοῦντες αὐτὴν ὀλίγοι κατὰ μίαν πλευρὰν τῆς νήσου τὴν πρὸς ἀπαρκτίαν οἰκοῦσι… Φέρει δὲ ἡ νῆσος χελώνην τήν τε ἀληθινὴν καὶ χερσαίαν καὶ τὴν λευκὴν, πλείστην τε καὶ διάφορον τοῖς ὀστράκοις μείζοσι, τήν τε ὀρεινὴν ὑπερμεγέθη καὶ παχύτατον ὄστρακον ἔχουσαν, οὗ τὰ παρὰ τὴν κοιλίαν μέρη μὲν τομὴν οὐκ ἐπιδέχεται…».
Δηλαδή: “…η λεγόμενη Διοσκορίδου (νήσος), η οποία είναι πολύ μεγάλη, αλλά έρημη και υγρή, έχει ποτάμια πάνω της και πολλούς κροκόδειλους και οχιές και υπερμεγέθεις σαύρες, των οποίων το κρέας τρώνε και το λίπος λιώνουν και χρησιμοποιούν αντί για λάδι. Η νήσος δεν παράγει ούτε σταφύλια ούτε σιτηρά. Οι κάτοικοι της είναι λίγοι και ζουν σε μία πλευρά της νήσου προς τον βορρά… Η νήσος έχει χελώνες, τόσο τις αληθινές και χερσαίες όσο και τις λευκές, οι οποίες είναι πολύ μεγάλες και διαφορετικές ως προς τα καβούκια τους, και τις ορεινές, οι οποίες είναι υπερμεγέθεις και έχουν πολύ παχύ καβούκι, το οποίο δεν μπορεί να κοπεί στα μέρη κοντά στην κοιλιά…”
ΠΗΓΗ: Ανωνύμου «Περίπλους της Ερυθράς Θαλάσσης»[1].
(*) Η Σοκότρα είναι μικρό νησαίο σύμπλεγμα έξι[2] νησιών στον Ινδικό Ωκεανό, στον 12ο παράλληλο [12°30′36″N 53°55′12″E], που πήρε το όνομά του από το μεγαλύτερο από αυτά, την Σοκότρα. Σήμερα ανήκει στην Υεμένη, όπου Μινύες και Κρήτες μινωικής εποχής είναι ήδη αποικίες - ΔΙΑΒΑΣΤΕ το ΕΔΩ. Απέχει 240 χλμ. Α. του Κέρατος της Αφρικής και 380 χλμ. Ν. της Αραβικής Χερσονήσου.
Διαχωρίστηκε από την Αφρική, όταν σχηματίσθηκε το σημερινό κανάλι Guardafui, λόγω ενός ρήγματος, κατά το μέσο Πλειόκαινο, από τα γεωλογικά γεγονότα που άνοιξαν τον Κόλπο του Άντεν στα βορειοδυτικά…
Κατοικείται από την Λίθινη Εποχή. Έχουν ευρεθεί εργαλεία, από σχιστόλιθο, ανατολικά και δυτικά του Χαντίμπο, τα οποία αποδίδονται στον πολιτισμό Ολντουβάι. Βρέθηκαν τον Οκτώβριο του 2009.[3]
Ανήκε στον ηγεμόνα της Λιβανοφόρου Χώρας – ίσως το νυν Ομάν.
Εμπορευόταν με Ινδούς εμπόρους της Βαρύγαζας και της Λιμυρικής.
Αλλά και το όνομα Socotra είναι ελληνικής προέλευσης[4]: Προέρχεται από παραφθορά του ελληνικού του ονόματος, Διοσκουρίδου, από το οποίο προέκυψε το Dhu-Shakurid και το όνομα μιας φυλής της Νότιας Αραβίας, που αναφέρεται στις σαββαϊκές και αραμαϊκές επιγραφές.[5]
Το 330 π.Χ., ο Μέγας Αλέξανδρος, κατόπιν συμβουλής του δασκάλου του, Αριστοτέλη, στέλνει μια δύναμη Ελλήνων, για να καταλάβουν την Σοκότρα και να εξασφαλίσουν πρόσβαση στην «καλύτερη αλόη του κόσμου».[6] Οι Έλληνες έδιωξαν τους Ινδούς από το νησί, και το ονόμασαν «Διοσκουρίδου νῆσος», αφιερωμένο στους Διοσκούρους διδύμους αδελφούς, Κάστορα και Πολυδεύκη, προστατών των ναυτικών. Τον 1ο αιώνα π.Χ., ο Διόδωρος Σικελιώτης έγραψε πως «η Σοκότρα είναι ο κύριος προμηθευτής λιβανιού και μύρου στον κόσμο. Το νησί είναι η αφετηρία του αραβικού «δρόμου του θυμιάματος»: από εδώ πολύτιμες ρητίνες και άλλα πολύτιμα αγαθά παραδίδονται δια θαλάσσης στο Άντεν και την Κανά» (αρχαίο λιμάνι Αδραμύτιο / Hadhramaut, στην αραβική ακτή, στους πρόποδες του όρους Husn al-Ghurab).
Το 2001, μια ομάδα Βέλγων σπηλαιολόγων, του έργου «Socotra Karst» εξερεύνησε ένα σπήλαιο στο νησί. Βρήκε μεγάλο αριθμό (250) επιγραφών, σχεδίων και αρχαιολογικών αντικειμένων. Είχαν μείνει από ναυτικούς του 1ου αιώνα π.Χ. – 6ου αιώνα μ.Χ. Πολλές ήταν γραμμένες και στα ελληνικά.[7]
Οι κάτοικοί του προσηλυτίστηκαν στον χριστιανισμό, από τον απόστολο Θωμά (52 μ.Χ.), κατά μια παράδοση. Τότε ήταν ένα μείγμα Αράβων, Ελλήνων και Ινδών, ψαράδων και ναυτικών. Λίγοι σε αριθμό και ζούσαν στην βόρεια ακτή. Και ερημίτες που ζούσαν στα χαγιέρ (σπηλαιοκουφώματα σε βράχους ψαμμίτη) στα νότια του νησιού.[8]
Γύρω στο 520 μ.Χ., το νησί ήταν ένας εγκατεστημένος ένας ελληνο-αιγυπτιακός εμπορικός σταθμός, που εμπορευόταν με τους χριστιανούς της Κεράλας Ινδίας, παρακάμπτοντας την Περσική Αυτοκρατορία, η οποία ήταν εχθρός των Βυζαντινών.
Το 582 μ.Χ. ο πληθυσμός της Σοκότρα είναι Έλληνες χριστιανοί και ο ανώτατος ποιμήν τους είναι ο νεστοριανός καθολικός της Βαβυλώνας»[9]. Έως και τον 10ο αιώνα, η πλειοψηφία των κατοίκων ήταν χριστιανοί.[10]
Τον 12ο – 13ο αι. «οι κάτοικοι είναι βαπτισμένοι χριστιανοί, με θρησκευτικό ηγέτη, που δεν έχει καμμία σχέση με τον πάπα της Ρώμης, αλλά υπόκειται σε αρχιεπίσκοπο που ζει στην Βαγδάτη - ήταν ενορίτες της Εκκλησίας της Ανατολής (…) «Σας δίνω τον λόγο μου, ότι οι κάτοικοι αυτού του νησιού είναι οι πιο επιδέξιοι μάγοι στον κόσμο! Είναι αλήθεια ότι ο επίσκοπος δεν το εγκρίνει και τους κατηγορεί για μαγεία(*). Αλλά οι μομφές του δεν έχουν αποτέλεσμα, γιατί του απαντούν ότι οι πρόγονοί τους τα έκαναν έτσι, πολύ πριν από αυτούς “μαγικές” τελετές με αρχαία προέλευση».[11] Οι κάτοικοι ανήκαν στο νεστοριανό δόγμα… Στην Σοκότρα υπήρχε ελληνικός οικισμός και καταφύγιο πειρατών.[12]
Στα τέλη του 15ου αιώνα, η Σοκότρα ήταν το 10ο πιο σημαντικό νησί. Kατοικείτο από χριστιανούς, απόγονους των Ελλήνων. Ο πληθυσμός του νησιού εκείνην την εποχή ήταν περίπου 20.000 άνθρωποι. Το νησί ανήκε στους σεΐχηδες Mahra της δυναστείας Banu Afrar. Υπήρχε μια «γυναίκα με επιρροή» στο νησί, που ήταν και η δικαστής σε κάθε δικαστήριο μεταξύ των εντόπιων χριστιανών.[13]
ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ
Λόγω της ειδογένεσης, το 1/3 της χλωρίδος[14] του νησιού δεν μπορεί να βρεθεί πουθενά αλλού στον πλανήτη! Έχει χαρακτηριστεί ως «το πιο εξωγήινο τοπίο στην Γη»[15]! Εδώ ζει είναι είδος γιγάντιας θαλάσσιας κάμπιας (Eunice aphroditois), που φθάνει μέχρι τα 3 μ. μήκος, ενώ έχει ιδιαίτερα μικρό πλάτος: μόλις 25,5 χλστ. Δεν απαντάται πουθενά αλλού! Ζει σε κοραλλιογενή θαλάσσια περιβάλλοντα, ενώ έχουν σημειωθεί περιστατικά επιθέσεών της σε ανθρώπους. Τα τελευταία χρόνια βρίσκεται υπό εξαφάνιση, λόγω λαθροθηρίας. Το δέρμα της πωλείται παρανόμως, πολύ ακριβά σε ευρωπαϊκούς οίκους μόδας.
Από το 2008, το «Αρχιπέλαγος Soctra» αποτελεί μέρος της παγκόσμιας φυσικής κληρονομιάς της UNESCO.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Ὁ Περίπλους τῆς Ἐρυθράς Θαλάσσης, κατά την πρωτότυπή του ονομασία, είναι έργο του 1ου - 3ου αιώνα μ.Χ., γραμμένος στην ελληνική Κοινή της ελληνιστικής εποχής, και περιγράφει την πλοήγηση και τις εμπορικές δραστηριότητες από τα ρωμαϊκών χρόνων λιμάνια της Αιγύπτου, την πορεία τους στις ακτές της Ερυθράς Θάλασσας, και τους εμπορικούς σταθμούς κατά μήκος της ανατολικής Αφρικής και της Ινδίας, καθώς και στοιχειώδεις περιγραφές της νοτιοανατολικής Ασίας και Κίνας.
[2] Τα τρία μικρότερα νησάκια: Το Κούροι / Abd al Kuri (133 τ.χλμ.) και ένα ζευγάρι που αποτελείται από το Samhah (40 τ.χλμ.) και το Darsah (16 τ.χλμ.), γνωστά και ως «Αδέλφια». Και οι βραχονησίδες Sabuniyah και Ka'l Firawn.
[3] Βλ. Zhukov V. A. «The Results of Research of the Stone Age Sites in the Island of Socotra (Yemen)» στο 2008-2012, εκδ. Triada. Μόσχα, 2014.
[4] Bl. Cambridge Scholars Publishing «Ancient South Arabia through History», σελ. 5 - 6.
[5] Κατ’ άλλους, το όνομα Soqotra / Suqutra / Suqadara / Socotra ίσως προέρχεται από το σανσκριτικό «Dwipa Sukhadara» (= νησί της ευδαιμονίας). Ο δε Βιργίλιος την αναφέρει ως Παγγαία.
[6] «Μετά την νίκη του Αλέξανδρου επί του Δαρείου, ο Αριστοτέλης, ο οποίος βρισκόταν σε συνεχή αλληλογραφία με τον ηγεμόνα της Μακεδονίας, τον συμβούλεψε να βρει και να καταλάβει το νησί Σοκότρα, αφού σε αυτό υπάρχουν μέρη, όπου φυτρώνει η αλόη, ένα σημαντικό φαρμακευτικό βότανο. Χωρίς αυτήν κανένα φάρμακο δεν μπορεί να είναι τέλειο. Ο Αριστοτέλης συμβούλεψε να απομακρυνθούν οι κάτοικοί του από το νησί και να εγκατασταθούν εκεί Έλληνες, οι οποίοι θα το φύλαγαν και θα έστελναν αυτό το φάρμακο στην Ελλάδα και στις λοιπές ελληνικές πόλεις, στην Συρία και την Αίγυπτο. Πράγματι, ο Αλέξανδρος έδιωξε τους κατοίκους από το νησί και εγκατέστησε εκεί μια ομάδα Ελλήνων. Παράλληλα, διέταξε τους κυβερνήτες των επαρχιών, που από τον θάνατο του Δαρείου και μετά τον υπάκουαν από μόνοι τους, να φροντίσουν για την προστασία αυτού του νησιού (…). Οι απόγονοι εκείνων των Ελλήνων, που στην συνέχεια ασπάστηκαν τον χριστιανισμό ζουν στο νησί μέχρι σήμερα, μαζί με τους υπόλοιπους κατοίκους του νησιού» - ΠΗΓΗ: Abu Zeid al-Hasan ben Yazid al-Sirafi, ένας από τους πρώτους άραβες ταξιδειώτες των ισλαμικών χρόνων, στο έργο του «Min Akhbar al-sin wa-l-hind» («Από τα Νέα της Κίνας και της Ινδίας»), του 916 μ.Χ.
Επίσης: Διοσκ. 3.25, Πλούτ., Φιλοπ. ἐν Ἀριστ. π. Ζ. μορ. 389. Hayd.
Αυτό το πέτυχαν πρώτοι οι Πτολεμαίοι Μακεδόνες Έλληνες, ηγεμόνες της Αιγύπτου τον 4ο - 1ο αι. π.Χ.). Αυτοί εξερεύνησαν πλήρως πρώτοι τις ακτές και στις δύο πλευρές της Ερυθράς Θάλασσας, χαρτογραφώντας τες και ιδρύοντας εμπορικά κέντρα στις αφρικανικές ακτές (στην σημερινή Ερυθραία και Σομαλία), και ξεκίνησαν κανονικό εμπόριο με την Ινδία, από όπου έφερναν αρώματα, μαργαριτάρια και άλλα εξωτικά προϊόντα.
[7] Οι περισσότερες ήταν γραμμένες στα ινδικά των Βραχμάνων, άλλες στα νοτιοαραβικά, σε αιθιοπικά, στης Παλμύρας και σε βακτριανά.
[8] Βλ. απόκρυφο κείμενο των «Πράξεων του Θωμά» (3ος αιώνας).
[9] Βλ. Κοσμάς Ινδικοπλεύστης.
[10] Βλ. άραβα γεωγράφο Αμπού Μοχάμεντ Αλ Χασάν Αλ Χαμντανί.
[11] Βλ. Μάρκο Πόλο «Βιβλίο των Θαυμάτων του Κόσμου».
[12] Βλ. διάσημο άραβα γεωγράφο Yaqut al-Hamawi.
[13] Βλ. καπετάνιο του Vasco da Gama, Ras al-Khaimah Ahmad ibn Majid, στο έργο του «Book of Benefits on the Fundamentals and Rules of Marine Science».
[14] Ένα από τα πιο εντυπωσιακά φυτά της Σοκότρα είναι το ομπρελόσχημο δένδρο δράκαινα (Dracaena cinnabari). Ο κόκκινος χυμός («αίμα του δράκου») χρησίμευε ως φάρμακο, για όλες τις ασθένειες και ως χρωστική ουσία.
[15] Βλ. Atlas Obscura «Curious and Wondrous Travel Destinations».
(*) Η αλόη αναφέρεται στα μαγικά:
- για καθαρμό / αγιασμό σεντονιού, με φαιά αρώματα, όπως σμύρνα και αλόη (τελέσας πλάκαν ἐν ἀρώμασιν φαιοῖς οἷον ζμύρνᾳ, καὶ ἀλοῇ - P VII 434)
και
- αποξηραντική σκόνη, που αυξάνει την όραση: τέσσερις δραχμές κρόκος, δύο αλόη (ξηρίον ὀξυδορκικόν· κρόκου δραχμαὶ δʹ, ἀλόης βʹ - SM 94 5).
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης «Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου