Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι γραφείς αντιμετώπιζαν επαγγελματικούς κινδύνους, όμοιους με τους σημερινούς, σύμφωνα με νέα μελέτη

 

Ο καθιστός γραφέας, 4η ή 5η Δυναστεία της Αιγύπτου, περ. 2600 - 2350 π.Χ., από τη Σακκάρα, εκτίθεται στο Μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι. [Credit: Mindy McAdams]

Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι γραφείς εργάζονταν σε στενές και καμπουριασμένες θέσεις που ήταν τόσο ακραίες, που μπορεί να τους οδήγησαν στην ανάπτυξη οστεοαρθρίτιδας στις αρθρώσεις τους και στην ανάπτυξη άλλων σκελετικών προβλημάτων, αποκαλύπτει μια νέα ανάλυση.

Οι αρχαιολόγοι εξέτασαν τους σκελετούς 69 ενήλικων ανδρών - 30 από τους οποίους ήταν γραφείς - οι οποίοι είχαν ταφεί μεταξύ του 2700 και του 2180 π.Χ. σε μια νεκρόπολη στο Abusir, ένα ταφικό συγκρότημα πυραμίδων στην Αίγυπτο. Μια νέα ανάλυση των οστών τους δημοσιεύθηκε χθες, Πέμπτη (27 Ιουνίου) στο περιοδικό Scientific Reports.

Το να είσαι γραφέας στην αρχαία Αίγυπτο θεωρούνταν ένα επάγγελμα υψηλού κύρους, ειδικά από τη στιγμή που αυτοί οι άνδρες μπορούσαν να διαβάζουν και να γράφουν - μια δεξιότητα που κατείχε μόνο το 1% έως 5% του αρχαίου αιγυπτιακού πληθυσμού, σύμφωνα με το University College του Λονδίνου.

Θέσεις εργασίας των γραφέων. (Α) θέση με σταυρωτά πόδια (ενδυματολογική), (Β) θέση γονατιστή-καθιστή, (C) όρθια θέση (d) με βάση τη διακόσμηση ανάγλυφου τάφου, διαφορετική θέση των ποδιών όταν κάθονται. Σχέδιο Jolana Malátková. [Credit: Brukner Havelková et al. Scientific Reports (2024)]

«Οι αξιωματούχοι με δεξιότητες γραφής ανήκαν στην κοινωνική ελίτ της εποχής και αποτελούσαν τη ραχοκοκαλιά της κρατικής διοίκησης», δήλωσε στο Live Science η Veronika Dulíková, αιγυπτιολόγος στο Τσεχικό Ινστιτούτο Αιγυπτιολογίας της Σχολής Τεχνών του Πανεπιστημίου του Καρόλου, στην Τσεχία. «Ήταν επομένως σημαντικές για τη λειτουργία και τη διαχείριση ολόκληρης της χώρας».

Όμως οι γραφείς αντιμετώπιζαν και τα μειονεκτήματα της δουλειάς τους, καθώς συχνά εκτελούσαν επαναλαμβανόμενα διοικητικά καθήκοντα που απαιτούσαν να κάθονται σε συγκεκριμένες θέσεις για παρατεταμένες χρονικές περιόδους, σύμφωνα με την ανακοίνωση.

Οι ερευνητές παρατήρησαν ότι οι σκελετοί των γραφιάδων παρουσίαζαν πιο εμφανείς εκφυλιστικές αλλαγές στις αρθρώσεις τους, σε σύγκριση με τους ενήλικες άνδρες που ασκούσαν άλλα επαγγέλματα. Οι περιοχές που επηρεάστηκαν περισσότερο περιλάμβαναν τη δεξιά κλείδα, το δεξί οστό του άνω βραχίονα όπου συνδέεται με την υποδοχή του ώμου, το κάτω μέρος του δεξιού μηριαίου οστού όπου συναντά το γόνατο και τον σπόνδυλο στην κορυφή της σπονδυλικής στήλης. 

Οι ερευνητές παρατήρησαν επίσης μοναδικές εσοχές και στις δύο επιγονατίδες κάθε γραφέα και μια «πεπλατυσμένη επιφάνεια σε ένα οστό στο κάτω μέρος του δεξιού αστραγάλου», σύμφωνα με την ανακοίνωση.

Η αιτία αυτών των σκελετικών αλλαγών πιθανόν να οφείλεται στο γεγονός ότι οι γραφείς κάθονταν για μεγάλα χρονικά διαστήματα σε σταυροπόδι ή γονατίζοντας στα αριστερά τους πόδια με τα δεξιά τους πόδια λυγισμένα προς τα πάνω με τον πάπυρο στην αγκαλιά τους. Και - όπως οι σημερινοί υπάλληλοι γραφείου - οι γραφείς καμπούριαζαν καθώς έγραφαν.

Σχέδιο που υποδεικνύει τις περιοχές του σκελετού που επιβαρύνονται με την μεγαλύτερη συχνότητα των εκτιμώμενων αλλαγών σε σύγκριση με την ομάδα αναφοράς. [Credit: Brukner Havelková et al. Scientific Reports (2024)]

«Σε μια τυπική θέση εργασίας του γραφέα, το κεφάλι έπρεπε να είναι λυγισμένο προς τα εμπρός και η σπονδυλική στήλη λυγισμένη, γεγονός που άλλαζε το κέντρο βάρους του κεφαλιού και ασκούσε πίεση στη σπονδυλική στήλη», δήλωσε στο Live Science η επικεφαλής συγγραφέας Petra Brukner Havelková, ανθρωπολόγος στο Τμήμα Ανθρωπολογίας του Εθνικού Μουσείου της Πράγας. «Και η συσχέτιση μεταξύ των διαταραχών των γνάθων και της δυσλειτουργίας της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης ή των συμπτωμάτων του αυχένα/των ώμων είναι καλά τεκμηριωμένη ή υποστηρίζεται από κλινικές μελέτες».

Και πρόσθεσε: «Μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε ότι, αν και ήταν υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι που ανήκαν στην αρχαία αιγυπτιακή ελίτ, υπέφεραν από τις ίδιες ανησυχίες με εμάς σήμερα και εκτέθηκαν σε παρόμοιους επαγγελματικούς παράγοντες κινδύνου στο επάγγελμά τους όπως οι περισσότεροι υπάλληλοι σήμερα».

Έχουν επίσης βρεθεί πολυάριθμα αγάλματα και τοιχογραφίες σε τάφους που δείχνουν γραφείς να κάθονται σε αυτές ακριβώς τις θέσεις εκτελώντας τα καθήκοντά τους. 

Αγάλματα που απεικονίζουν αρχαίους Αιγυπτίους, μεταξύ των οποίων ένας γραφέας σε καθιστή θέση. [Credit: Martin Frouz και το Τσεχικό Ινστιτούτο Αιγυπτιολογίας του Πανεπιστημίου του Καρόλου]

«Η ανάγλυφη διακόσμηση στους τάφους και τα αγάλματα των γραφέων μας δίνουν μια ιδέα για τις στάσεις των γραφέων της εποχής», δήλωσε η Dulíková. «Βρίσκονταν σε διαφορετικές καθιστές και όρθιες στάσεις. Επομένως, αυτές είναι πολύ σημαντικές για τη μελέτη των σχετικών σωματικών αλλαγών».

Τα σαγόνια των γραφέων και τα πρώτα οστά του δεξιού τους αντίχειρα φάνηκε επίσης να έχουν επηρεαστεί, φέροντας φθορές που δεν παρατηρήθηκαν στους άλλους σκελετούς. Αυτό ήταν πιθανότατα το αποτέλεσμα του ότι οι γραφείς μασούσαν τις άκρες των στελεχών των μίσχων για να δημιουργήσουν εργαλεία γραφής, τα οποία στη συνέχεια τσίμπαγαν με τους αντίχειρές τους καθώς έγραφαν.

«Η έρευνά μας αποκαλύπτει ότι η παραμονή σε καθιστή θέση σταυροπόδι ή γονατιστή θέση για μεγάλα χρονικά διαστήματα και οι επαναλαμβανόμενες εργασίες που σχετίζονται με τη γραφή και την προσαρμογή των στυλογράφων κατά τη διάρκεια της γραφής, προκάλεσαν την ακραία υπερφόρτωση των γνάθων, του αυχένα και των ώμων», γράφουν οι συγγραφείς στη μελέτη τους. 

Διαβάστε εδώ τη σχετική επιστημονική δημοσίευση.

Brukner Havelková, P., Dulíková, V., Bejdová, Š. et al. (2024). Ancient Egyptian scribes and specific skeletal occupational risk markers (Abusir, Old Kingdom). Sci Rep 14, 13317. doi:10.1038/s41598-024-63549-z

Πηγή: Live Science, Archaeology News, anaskafi.blogspot.com