Πριν 1.500.000 χρόνια, δυο είδη ανθρώπων συναντήθηκαν σε μια λίμνη!

Του Γιώργου Λεκάκη

Ο K. G. Hatala (του Πανεπιστημίου Chatham) και οι συνάδελφοί του πιστεύουν ότι η παρουσία αποτυπωμάτων από δύο διαφορετικά είδη ανθρώπων στην βόρεια Κένυα, στην ανατολική άκρη της λίμνης Anam a Cheper(*), υποδηλώνει ότι δύο είδη ανθρώπων μπορεί να είχαν επαφή μεταξύ τους, πριν από περίπου 1.500.000 χρόνια

Ένα σύνολο ιχνών ανήκει στον Homo erectus, έναν πιθανό πρόγονο των σύγχρονων ανθρώπων, που έζησε μεταξύ περίπου 2.000.000 και 117.000 χρόνων πριν από σήμερα.

Τα άλλα αποτυπώματα έχουν ταυτοποιηθεί ως «παρανθρώπου» / Paranthropus boisei, που είχε μικρό εγκέφαλο, μεγάλο σαγόνι και έζησε μεταξύ 2.300.000 – 1.200.000 χρόνια πριν από σήμερα.

Η μελέτη προτείνει ότι τα τρία αποτυπώματα H. erectus και τα 12 αποτυπώματα P. boisei αποτυπώθηκαν μέσα σε λίγες ημέρες, το ένα από το άλλο, προτού θαφτούν σε ιζήματα δίπλα στην λίμνη.

«Είτε τα άτομα Homo και Paranthropus περνούσαν από την περιοχή με διαφορά ωρών έως μίας ημέρας, είτε δευτερόλεπτα έως ένα λεπτό! Άρα θα γνώριζαν ο ένας την ύπαρξη του άλλου σε αυτό το κοινό τοπίο», είπε ο κ. Hatala.

Η μελέτη προσδιόρισε επίσης ότι τα ίχνη του H. erectus είναι παρόμοια με τα σύγχρονα ανθρώπινα αποτυπώματα, υποδεικνύοντας ότι περπατούσε με παρόμοιο τρόπο. Ο P. boisei, ωστόσο, πιθανότατα είχε πόδια με πιο επίπεδη καμάρα και μεγαλύτερα δάκτυλα. «Ο P. boisei αντικατοπτρίζει μια αρκετά γρήγορη ταχύτητα περπατήματος και δεν υπάρχει καμμία ένδειξη ότι ήταν εκτός ισορροπίας ή λιγότερο ικανός από τον H. erectus στο να περπατά με δύο πόδια», κατέληξε ο κ. Hatala.

ΠΗΓΗ: «Footprints offer a rare look at ancient human relatives crossing paths - The prints reveal distinct gaits of coexisting hominid species», Science News, 28.11.2024. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 29.11.2024.

(*) Μετά την ανεξαρτησία της Κένυας, το 1975, ο πρόεδρος M. J. Kenyatta, μετονόμασε την λίμνη σε Turkana, από την κυρίαρχη φυλή Τουρκάνα, που ζει εκεί. Οι Τουρκάνα όμως λένε την λίμνη Anam Ka'alakol[1] (= η θάλασσα των πολλών ψαριών). Από το Ka'alakol προέρχεται το όνομα της Kalokol, μιας πόλης στην δυτική όχθη της λίμνης, ανατολικά του Lodwar. Οι ιθαγενείς που ζουν γύρω από την λίμνη είναι οι λαοί Turkana, Rendille, Gabbra, Daasanach, Hamar Koke, Karo, Nyagatom, Mursi, Surma και Molo. Ασχολούνται με την νομαδική κτηνοτροφία, την (πρωτόγονη) αλιεία, καλλιεργούν σιτηρά (κεγχρί και σόργο).

Βρίσκεται σε μια από τις πιο υποανάπτυκτες οικονομικά περιοχές στον κόσμο. Σε μια από τις πιο ζεστές και ξηρές περιοχές της Γης: Η θερμοκρασία της επιφάνειας μπορεί να ξεπεράσει τους 70°C - η δε μέση ετήσια θερμοκρασία επιφανειακών υδάτων στην λίμνη κυμαίνεται μεταξύ 27,2°C και 29,4°C.

Οι υπόγειοι βράχοι της περιοχής της λίμνης έχουν χρονολογηθεί 522.000.000 – 510.000.000 χρόνια πριν από σήμερα. Είναι:

        - η μεγαλύτερη μόνιμη λίμνη στον κόσμο μέσα σε έρημο!

        - η μεγαλύτερη αλκαλική λίμνη (τιμή του pH 9,3 - 9,4)

        - η πιο αλμυρή λίμνη στην Ανατολική Αφρική (ξεπέρασε τις 2,5 μονάδες στην κλίμακα της πρακτικής αλατότητας και σταδιακά πλησίασε τις 3 μονάδες την δεκαετία 2010)!

Το νερό της είναι πόσιμο, αλλά όχι ευχάριστο στην γεύση. Το μήκος της φθάνει τα 290 χλμ., το πλάτος της τα 32, και το μέσο βάθος της τα 30 - 109 μ. Έχει έκταση 6.400 – 8.500 τ.χλμ.!

Στην περιοχή της ανακαλύφθηκαν σημαντικά απολιθώματα ανθρώπων:

        - απολιθώματα Australopithecus anamensis, από τον Meave Leakey το 1994, ηλικίας 4.200.000 - 3.900.000 χρόνων – που τότε έθεσαν την εποχή έναρξης του διποδισμού μισό εκατομμύριο χρόνια πίσω! Ανακάλυψε τα λείψανα περισσότερων από 20 δειγμάτων στο Kanapoi. Έως ότου βρέθηκαν αποτυπώματα Homo erectus 6.000.000 χρόνων στην Κρήτη.

        - κρανίο ηλικίας 3.500.000 χρόνων, που ονομάστηκε Kenyanthropus platyops («ο άνθρωπος με το επίπεδο πρόσωπο της Κένυας»). Από τον M. Leakey. Και εργαλεία στην θέση Lomekwi 3 στην δυτική όχθη της λίμνης, όχι μακριά από την τοποθεσία όπου βρέθηκε ο Κενυάνθρωπος. Τα αρχαιότερα λίθινα εργαλεία στον κόσμο, ηλικίας 3.300.000 χρόνων – δηλ. 700 χιλιάδες χρόνια αρχαιότερα από τα εργαλεία που βρέθηκαν στην Κάντα Γκόνα Αιθιοπίας!

        - κρανίο ηλικίας 2.000.000 χρόνων. Βρέθηκε το 1972. Γνωστό ως «κρανίο 1470». Αρχικώς θεωρήθηκε ότι ήταν ο Homo habilis. Αλλά επήρε την επιστημονική ονομασία Homo rudolfensis, από το παλαιό όνομα αυτής της λίμνης (Rudolf, προς τιμήν του διαδόχου της Αυστρίας!), μετά από πρόταση του 1986 από τον V. P. Alexeev.

        - σκελετός σχεδόν πλήρης, 1.600.000 – 1.500.000 χρόνων, γνωστός ως «το αγόρι της Turkana» (παραπάνω φωτογραφία του ανακατασκευασμένου σκελετού του). Ήταν ένα ανήλικο άτομο Homo ergaster. Ανακαλύφθηκε από τον K. Kimeu το 1984.

        - τρίτο μετακάρπιο οστούν (επιστ. KNM-WT 51260) ηλικίας 1.420.000 χρόνων. Βρέθηκε στην Δυτική όχθη, στην τοποθεσία Kaitio. Σε αντίθεση με τους αυστραλοπίθηκους, έχει μια ανεπτυγμένη στυλοειδή απόφυση που κατευθύνεται προς τον καρπό!

Το 2012, στην περιοχή Nataruk, στην αρχαία όχθη της λίμνης, βρέθηκαν τα λείψανα 27 ανθρώπων, 10.000 χρόνων, με σημάδια βίαιου θανάτου. Ερμηνεύεται ως ένας από τους αρχαιότερους πολέμους και κοινοτικής βίας!

Παράλληλα ζούσαν και μεγάλα ζώα (ιπποπόταμοι, καμηλοπαρδάλεις, ελέφαντες, χοίροι, αντιλόπες, κ.ά.). Σήμερα στην λίμνη ζουν πολλοί κροκόδειλοι. - ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης "Λεξικο παραδόσεων".

ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ:

[1] Το δεύτερο συστατικό – kol – παραπέμπει στην αρχαία ελληνική λέξη κοίλο, κοιλότητα, κοιλάδα, κοιλιά, κοίλωμα (αιολ. κόιλος, κώιλος, κλπ.), η οποία έδωσε την λέξη γκιολ / γκιόλα / göl για τις λίμνες.

Η λέξις κοῖλος < κοFιλος < κοFος + ιλος είναι μυκηναϊκή: (kowiro-woko = κοιλο-εργοί, αυτοί οι οποίοι σκαλίζουν, κάνουν κοίλη μία επιφάνεια, οι χαράκτες). Αναφέρεται και από τον Όμηρο > κόος = το χάσμα της γης (Ησύχιος) > κῦαρ, κώθων, κῶος, Κως, κουφός > cave, κλπ.

Ø λατ. cauus (= κοίλος < couus) > αρμ. soyl (= κοίλος), ιρλδ. cua (= κοίλος), αλβ. thele (= βαθύς») κλπ.

arxeion-politismou.gr