Η Θόλος των αρχαίων Αθηνών, ένα από τα σημαντικότερα δημόσια κτήρια, έδρα του Σώματος των 50 πρυτάνεων / βουλευτών, όπου φυλάσσονταν τα επίσημα μέτρα και σταθμά του κράτους

Οι πρυτάνεις ασκούσαν διοίκηση

για 35 - 36 ημέρες

Ο πρόεδρος / επιστάτης κληρωνόταν καθημερινώς!

Της αρχαιολόγου Βασιλικής Χριστοπούλου

Ένα από τα σημαντικότερα δημόσια κτήρια της αρχαίας Αγοράς Αθηνών είναι η Θόλος[1], κυκλικό οικοδόμημα, με 6 κίονες εσωτερικά και πρόπυλο στα ανατολικά, που προστέθηκε τον 1ο αι. π.Χ. 

Ήταν έδρα του σώματος των 50 πρυτάνεων, δηλαδή των 50 βουλευτών μιας από τις 10 φυλές, οι οποίες δημιουργήθηκαν από τις πολιτικές μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένους, το 508 / 507 π.Χ.

Οι πρυτάνεις ασκούσαν διοίκηση για ένα διάστημα 35 ή 36 ημερών, μετά την πάροδο του οποίου αντικαθίσταντο από ισάριθμους πρυτάνεις άλλης φυλής, ώστε μέχρι το τέλος του έτους εναλλάσσονταν στην διοίκηση βουλευτές και των 10 φυλών. 

Η φυλή που διοικούσε ονομαζόταν πρυτανεύουσα και ο πρόεδρός τους, που κληρωνόταν σε ημερήσια βάση, Επιστάτης των Πρυτάνεων.

Κατά την θητεία τους οι πρυτάνεις εσιτίζοντο στην Θόλο, ενώ το 1/3 εξ αυτών, δηλαδή 17, διανυκτέρευαν στο κτήριο για την αντιμετώπιση έκτακτων αναγκών. 

Στην Θόλο φυλάσσονταν επίσης τα επίσημα μέτρα και σταθμά του αθηναϊκού κράτους.

Η Θόλος εδράστηκε σε προϋπάρχον κτηριακό συγκρότημα των μέσων του 6ου αι. π.Χ., με παρόμοιο λειτουργικό προορισμό, και εγκαταλείφθηκε γύρω στο 400 μ.Χ.

ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ. Γ. Λεκάκης «Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 5.6.2018.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Πλάτ. Απολ. 32C. Ανδοκ. 7.11. Δημ. 419.27. Παυσ. 1.5,1.

ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ Γ. Λεκάκη:

[1] Η Θόλος συμβόλιζε το ηλιακό σύστημα. Ακόμη λέμε η θόλος του ουρανού. 

Ήταν οικοδόμημα στρογγύλο / κυκλοτερές μετά κωνικής στέγης - βλ. Ομ. Οδ. χ,442,459,466. Ησύχ.

Στην Ελλάδα, οι πιο γνωστές Θόλοι είναι:

        - της Ιθάκης, στην αυλή του ανακτόρου του Οδυσσέα.

        - των Δελφών (370 - 360 π.Χ.), στρογγυλός ναός ελληνικός περίπτερος ναός (που περιβάλλεται από κυκλική κιονοστοιχία). Πλάτους 13,5 μ. Ασαφούς χρήσης. Με 20 δωρικούς κίονες εξωτερικά και 10 μικρότερους κορινθιακούς κίονες εσωτερικά, που υψώνονταν από ένα χαμηλό πέτρινο "παγκάκι". Το κτήριο ήταν τολμηρό για την εποχή του. Είχε «μια πιο διακοσμητική επεξεργασία από ό,τι θα ήταν τότε επιτρεπτό σε έναν ναό».

        - της Επιδαύρου Αργολιδος (360 π.Χ.), το πλέον περίφημο κτήριο του Ασκληπιείου. Του γλύπτη Πολυκλείτου του νεότερου. Κορινθιακού ρυθμού. Πλάτους 22 μ. Ονομαζόταν θυμέλη ή «τόπος θυσίας» (από επιγραφή). Με "δακτυλίδι" 14 κιόνων. Εισήγαγε στον κορινθιακό ρυθμό το λουλούδι ή ροζέτα.

        - της Ολυμπίας (335 π.Χ.), το Φιλιππείον στην Άλτι επίσης κυκλικό μνημείο ιωνικού ρυθμού, από ασβεστόλιθο και μάρμαρο, με χρυσελεφάντινα αγάλματα του Φιλίππου, της οικογένειάς του (Μεγάλου Αλέξανδρου, Ολυμπιάδος, Αμύντα Γ΄, και Ευρυδίκης Α΄).

        - των Αθηνών, το μικρό Χορηγικό Μνημείο του Λυσικράτους (334 π.Χ.), το πρώτο σωζόμενο κτήριο κορινθιακού ρυθμού - κορινθιακή θόλος.

        - της Σαμοθράκης (260 π.Χ.) - η μεγαλύτερη ελληνική θόλος. Αβέβαιης λειτουργίας και χρησης. Αποκαλείται και "της Αρσινόης" / Αρσινόειον (από πλάκα αφιέρωσης για την Πτολεμαία Μακεδόνισσα βασίλισσα Αρσινόη Β' της Αιγύπτου). Είχε πλάτος 20 - 22 μ. - βλ. Γ. Λεκακης ¨Σαμοθρακη, ιερά νήσος".

- στην Μαγνησία Μαιάνδρου - SIG 589.43 (2ος π.Χ. αι.).

Το αρχιτεκτονικό είδος αντιγράφηκε και από τους Ρωμαίους (στα λατινικά λέγεται... tholus) και έμεινε γνωστό ως ροτόντα και από τους Βυζαντινούς, ως τρούλλος (= «θόλος εκκλησίας»).

- Η θόλος ή θολία / σαλία, και το θολίδιον (στην Αττική) ήταν στρογγυλό αντηλιακό καπέλλο για γυναίκες (Θεοκ. 15, 39), με κωνικό καπάκι (Poll.), και πλέγμα καλάθου όμοιο, που φορούσαν στην κεφαλή οι Λάκαινες.

- Σχετικά επίσης: θολικός (> Θορικός), θολίσκος, θολίτης, θολοειδής, θολοβάτης, θολοδομία, θολοσκέπαστος, θολοστάτης, κλπ.

> Θόλος > θάλαμος, κάθε θολοειδές κοίλωμα > γοτθ. dal, ρωσ. dol, γαλλ. dol, αγγλ valley, κλπ.

arxeion-politismou.gr