Του Γιώργου Λεκάκη
Ο «Πολιτισμός Παζίρικ» είναι ένας νομαδικός αρχαίος θρακο-σκυθικός πολιτισμός των Σάκα της Κεντρικής Ασίας, Εποχής Σιδήρου (6ος – 3ος αιώνας π.Χ.).
Γνωστός για τις μούμιες του, που είναι θαμμένες σε μακριούς τύμβους (εδώ τους λεν κουργκάν ) – παρόμοιους με τους ταφικούς τύμβους του θρακικού – σκυθικού πολιτισμού στην νυν έκταση της Ουκρανίας. Διάσημες οι ταφές του Οροπεδίου Ούκοκ. Ιδιαίτερα τα νεκροταφεία των Μπασαντάρ, Τουέκτα, Ουλαντρίκ, Πολοσμάκ, Μπερέλ, κ.ά.
Σε αυτά περιλαμβάνονται:
- σώματα αλόγων,
- ταριχευμένοι άνδρες (ένας με σώμα καλυμμένο με τατουάζ ζωικών μοτίβων),
- αξιοσημείωτα υφάσματα[1],
- κρεμαστά από τσόχα[2],
- σαμάρια και σαμαράκια,
- μαξιλάρια[3],
- βαμμένες γούνες,
- κεντήματα,
- ενδύματα[4].
Τα ηνία των αλόγων είτε είχαν χαραγμένα ζωικά σχέδια είτε ήταν διακοσμημένα με ξύλινα καλυμμένα με χρυσό φύλλο. Οι ουρές τους ήταν διακοσμημένες, όπως και τα καλύμματα κεφαλής. Μερικά άλογα είχαν δερμάτινες ή τσόχινες μάσκες, φτιαγμένες να ομοιάζουν με ζώα, με κέρατα ελαφιού ή κέρατα κριαριού, συχνά ενσωματωμένα σε αυτά. Πολλά από τα διακοσμητικά είχαν την μορφή σιδερένιων, χάλκινων και επιχρυσωμένων ξύλινων ζωικών μοτίβων, είτε εφαρμοσμένων είτε κρεμαστών. Είχαν ζωόμορφα στολίδια στα άκρα. Τα ζώα Αλτάι-Σάγιαν συχνά εμφανίζουν μύες, που σημειώνονται με σημάδια[5] κουκκίδων. Ακόμη και οι σύγχρονοι μεταλλουργοί των Σάκα κάνουν τα ίδια!
Εμφανίζονται επίσης ορισμένα γεωμετρικά σχέδια και ηλιακά σύμβολα, όπως ο κύκλος και η ροζέττα. Οι σκηνές σκληρής μάχης μεταξύ σαρκοφάγων και φυτοφάγων θηρίων είναι εξαιρετικά πολυάριθμες.
Πολλά ευρήματα ανθρώπινων λείψανων αυτού του πολιτισμού έχουν βρεθεί. Πιο διάσημο είναι η «Πριγκήπισσα του Πάγου της Σιβηρίας»[6]. Μέσα στον τάφο της 2.400 χρόνων βρισκόταν το φέρετρό της (από συμπαγή κορμό δένδρου από αγριόπευκο, διακοσμημένο με δερμάτινες λεπτομέρειες που απεικόνιζαν φιγούρες ελαφιών). Ο θάλαμος περιείχε επίσης δύο μικρά ξύλινα τραπέζια σε σχήμα δίσκου (για φαγητό και ποτό, με κρέας αλόγου και αρνιού) τα υπολείμματα ενός γαλακτοκομικού προϊόντος, ίσως γιαουρτιού, σε ένα ξύλινο δοχείο με σκαλιστή λαβή και αναδευτήρα. Ένα άγνωστο ποτό σε ένα κύπελλο από κέρατο… Όλα αυτά για να τρώει και να πίνει στο μεγάλο ταξείδι της στον Άλλον Κόσμο… Άρα πίστη στην μετα θανατον ζωη…
Τα άλογά της ήταν προσανατολισμένα με τα κεφάλια τους προς την ανατολή – όπως συνέβαινε και σε άλλες ταφές Pazyryk. Ήταν μεταξύ 20 και 30 ετών κατά την στιγμή του θανάτου της. Η αιτία θανάτου της ήταν καρκίνος του μαστού, σε συνδυασμό με τραυματισμούς που υπέστη από πτώση. Η άρρωστη γυναίκα, εισέπνεε ατμούς κάνναβης.[7] Θάφτηκε και με σπόρους κόλιανδρου σε ένα πέτρινο πιάτο, ίσως για την θεραπεία της.
Είχε υψηλή θέση ιέρειας στην κοινότητά της. Η Παγωμένη Παρθένα είχε τατουάζ[8]. Θάφτηκε με μια κίτρινη μεταξωτή μπλούζα tussah, μια πορφυρή και άσπρη ριγέ μάλλινη φούστα με ζώνη με φούντα, λευκά κολάν από τσόχα μέχρι τους μηρούς, με γούνα από κουνάβι, έναν μικρό καθρέφτη από γυαλισμένο μέταλλο και ξύλο με σκαλιστές φιγούρες ελαφιών και ένα κάλυμμα κεφαλής που είχε ύψος σχεδόν 1 μ. Το μέγεθος του καλύμματος κεφαλής απαιτούσε ένα φέρετρο μήκους 8 μ. (παρακάτω φωτ.). Το κάλυμμα κεφαλής είχε μια ξύλινη υποδομή με κάλυμμα από τσόχα και οκτώ σκαλιστές φιγούρες αιλουροειδών, καλυμμένες με χρυσό.
Ανακαλύφθηκε από την Ν. Πολόσμακ (Ρωσικό Ινστιτούτο Αρχαιολογίας και Εθνογραφίας Νοβοσιμπίρσκ), το καλοκαίρι του 1993. Το 2012 μεταφέρθηκε σε ένα ειδικό μαυσωλείο στο Εθνικό Μουσείο στο Γκόρνο-Αλτάισκ. Αναπαράσταση της ταφής, υπάρχει στο Μουσείο Ανόχιν.
ΤΩΡΑ, μια εκ νέου απεικόνιση υψηλής ανάλυσης μιας άλλης γυναικείας μούμιας (παραπάνω φωτ.). , 2.500 χρόνων[9], που φυλάσσεται στην συλλογή του Μουσείου Ερμιτάζ, αποκάλυψε μια σειρά από πρωτοφανή δερματοστιξία / τατουάζ!
Τα λείψανα της γυναίκας ανακαλύφθηκαν για πρώτη φορά στα βουνά Αλτάι της Σιβηρίας τον 19ο αιώνα.
Η σύγχρονη σάρωση αποκάλυψε ότι είχε αρκετές περίπλοκα σχεδιασμένες και εκτελεσμένες εικόνες, που ακόμη και οι σύγχρονοι καλλιτέχνες δερματοστιξίας θα δυσκολεύονταν να αναπαράγουν:
- Το δεξί χέρι της γυναίκας περιείχε εικόνες λεοπαρδάλεων και ελαφιών, ενώ
- το αριστερό της χέρι εμφάνιζε μια σκηνή ενός ελαφιού, που μάχεται με έναν γρύπα (ένα μυθικό υβριδικό πλάσμα με σώμα λιονταριού και κεφάλι και φτερά αετού). – παρακάτω φωτ.
Οι εικόνες σκηνών μάχης μεταξύ άγριων ζώων είναι τυπικές για τον νομαδικό λαό Παζίρικ, που είχε δεξιότητα στην ιππασία, και ο οποίος κατοικούσε στην απέραντη στέπα μεταξύ Κίνας και Ευρώπης. Οι ειδικοί πιστεύουν ότι τα τατουάζ έγιναν χρησιμοποιώντας ένα εργαλείο που έμοιαζε με βελόνα, κατασκευασμένο από κόκκαλο ή κέρατο ζώου και ότι η χρωστική ουσία πιθανότατα παρήχθη από καμένο φυτικό υλικό ή αιθάλη.
Η ποιότητα του έργου τέχνης διέφερε ελαφρώς μεταξύ των δύο βραχιόνων, υποδεικνύοντας ότι ίσως δύο διαφορετικοί καλλιτέχνες δημιούργησαν τα τατουάζ.
ΠΗΓΗ: G. Caspari, κ.ά. «High-resolution near-infrared data reveal Pazyryk tattooing methods», Antiquity, Cambridge University Press, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 31.7.2025. BBC. Siberian Times.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Ανάμεσά τους το αρχαιότερο γνωστό μάλλινο χαλί με κόμπους, το αρχαιότερο κεντημένο κινεζικό μετάξι και δύο κομμάτια υφαντού περσικού υφάσματος. Το κόκκινο και η ώχρα κυριαρχούν στο χαλί. Το κύριο σχέδιό του είναι αναβάτες, ελάφια και γρύπες. Εκτίθενται στο Κρατικό Μουσείο Ερμιτάζ Αγίας Πετρούπολης.6
[2] Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν εκείνα με ζωικές και ανθρώπινες μορφές. Επαναλαμβανόμενη η σκηνή επένδυσης, σε ένα τσόχινο κρεμαστό, ενός υβριδικού πλάσματος (μισός άνθρωπος – μισός πτηνό) – και τα δύο στο Κρατικό Μουσείο Ερμιτάζ της Αγίας Πετρούπολης.
[3] καλυμμένα με περίτεχνα σχέδια με απλικέ τσόχα.
[4] από τσόχα, ή δέρμα, ή γούνα, επίσης πλούσια διακοσμημένα.
[5] Τέτοια σημάδια περιλαμβάνονται μερικές φορές σε αναπαραστάσεις ζώων Ασσυρίων, Αχαιμενιδών, και Ουραρτίων.
[6] Siberian Ice Maiden, ή Altai Princess / Алтайская принцесса, ή Princess of Ukok / Принце́сса Уко́ка, ή Devochka («Κόρη») ή Ochy-bala / Очы-бала ή Παγοκόρη ή Παρθένα των Πάγων, ή Σιβηριανή Κόρη των Παγετώνων ή Σιβηρική Παρθένα του Πάγου.
[7] Βλ. Polosmak, Trunova, 2004.
[8] Όπως και ο άνδρας-ηγέτης του Pazyryk-2.
[9] Το αρχαιολογικό αρχείο τατουάζ χρονολογείται τουλάχιστον 5.300 χρόνια πριν (βλ. Deter-Wolf, κ.ά. 2016 ).
arxeion-politismou.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου