Πληθαίνουν οι εκτιμήσεις για τον εικονιζόμενο και συγκλίνουν στον Φίλιππο Β’

Βασιλικά σύμβολα στην διακοσμητική ταινία

Γράφει  ο Θεόδωρος Αν. Σπανέλης

Μετά το πρώτο σοκ που προκαλεί η θέαση της απαράμιλλης τέχνης του ψηφιδωτού που αποκαλύφθηκε στην ανασκαφή της Αμφίπολης, στον μεγάλο Τύμβο, και αφού υπήρξε μια σωρεία εκτιμήσεων για τον δημιουργό και την χρονολόγηση του έργου αυτού, σύμπασα η επιστημονική κοινότητα αλλά και τα εκατομμύρια των ανθρώπων που παρακολουθούν με συγκίνηση και ανυπομονησία την εξέλιξη της ανασκαφής, αναμένουν να μάθουν περισσότερα στοιχεία από την παράσταση, δηλωτικά της ταυτότητας του νεκρού. Συνεργάτης του xronometro.com, ο κ. Θόδωρος Βακαλόπουλος, τεχνίτης ψηφιδωτού και μελετητής υλικού λαϊκού πολιτισμού, σχολιάζοντας την παράσταση του τάφου, διαπιστώνει ότι το στεφάνι φαίνεται ως πιο πιθανό να είναι από ελιά, ενώ η διακοσμητική ταινία, γύρω από την παράσταση του άρματος, έχει σύμβολα ανάλογα με αυτά της ταφής του Φιλίππου Β’!

Λ. Μενδώνη: Έως την Τετάρτη θα φανεί αν υπάρχει τρίτο πρόσωπο στο ψηφιδωτό

Οι ελπίδες όλων στρέφονται βέβαια στην αποκάλυψη και του υπόλοιπου ψηφιδωτού προκειμένου να δοθεί μια απάντηση στον γρίφο, ποιος είναι θαμμένος στον μεγάλο τάφο στον λόφο Καστά; Η προσμονή έχει να κάνει με το αν υπάρχει και άλλο πρόσωπο που να βρίσκεται δίπλα στον αναβάτη του άρματος και το οποίο να εμφανίζει το πρόσωπο του νεκρού. Σχετικά με το θέμα μιλώντας σήμερα το πρωί στον ΣΚΑΙ η γ.γ. του ΥΠΠΟΑ Λίνα Μενδώνη σχολίασε ότι «Δεν έχει αποκαλυφθεί ανατολικά και δυτικά της παράστασης όλο το ψηφιδωτό, γιατί στα σημεία αυτά πατούν τα υποστυλώματα. Μπορεί να υπάρχει και άλλο πρόσωπο ή διακόσμηση, σήμερα ή αύριο θα φανεί αυτό» ανέφερε χαρακτηριστικά για να προσθέσει επίσης ότι «Δεν είναι σαφές αν ο επόμενος θάλαμος είναι ο τελευταίος».

Η γγ. του ΥΠΠΟΑ έκανε δε λόγο για «μνημείο εξέχον και μοναδικό». «Είναι ταφικό μνημείο, έχουν βρεθεί τα χαρακτηριστικά που προδίδουν αυτό το χαρακτήρα. Νομίζω ότι το ψηφιδωτό ενισχύει απολύτως τη χρονολόγηση ότι το μνημείο είναι του τελευταίου τετάρτου του 4ου προ Χριστού αιώνα» πρόσθεσε. Σύμφωνα με την κ. Μενδώνη, «αυτό το μνημείο θα συζητηθεί για παρά πολλά χρόνια και θα απασχολήσει πολύ μεγάλο μέρος της επιστημονικής κοινότητας.»

Αναφερόμενη εξάλλου στις εκτιμήσεις διάφορων συναδέλφων της αρχαιολόγων, παρατήρησε ότι «πρέπει να μένουμε στα δεδομένα, όλα όσα λέγονται είναι υποθέσεις.»

Τι μπορεί να αποκαλυφθεί;

Πολλά ερωτήματα προκαλεί το γεγονός ότι το «τραυματισμένο» τμήμα του ψηφιδωτού, στο κέντρο της παράστασης, είναι σκεπασμένο με χώμα, γεγονός που προκαλεί τον ανάλογο σχεδιασμό, καθώς ακόμη και με κενά θα μπορούσε να δίνει πληροφορίες που θα συνέβαλαν στον συνολικό προβληματισμό που αναπτύσσεται για την ταυτότητα του ενοίκου του τάφου καθώς κάθε τι περνάει από την βάσανο της εξονυχιστικής παρατήρησης. Ωστόσο οι ανασκαφείς επέλεξαν να το σκεπάσουν για να το προφυλάξουν στερώντας από το πολυπληθές κοινό της ανασκαφής επιπλέον πληροφοριακό υλικό. Το σημειώνουμε αυτό καθώς το ενδιαφέρον δεν είναι μόνο στο αν υπάρχει και δεύτερος αναβάτης επάνω στο άρμα, αλλά και τι μπορεί να υπάρχει και στο κέντρο της παράστασης, εκεί που θα έπεφτε το βλέμμα κάθε επισκέπτη του τάφου – μνημείου, εφόσον βέβαια ήταν επισκέψιμο μέχρι εκείνο το σημείο…

Ενδιαφέρον έχει επίσης και η δυτική πλευρά, του ψηφιδωτού η οποία επίσης θα πρέπει να έχει να προσφέρει επιπλέον πληροφορίες. Όπως πληροφορίες έχει να δώσει και η διακοσμητική λουρίδα, αφού από μια καλή «ανάγνωση» προκύπτει ότι φιλοξενεί σύμβολα της μακεδονικής δυναστείας, όμοια με αυτά που βρέθηκαν στο ύφασμα με το οποίο ήταν τυλιγμένα τα οστά του Φιλίππου Β’. Παραθέτουμε τις σκέψεις του κ. Βακαλόπουλου επί της παράστασης του ψηφιδωτού:

 ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΚΑΙ ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΦΗΜΟ ΨΗΦΙΔΩΤΟ ΤΗΣ ΑΜΦΙΠΟΛΗΣ

Ανοίγοντας τη φωτογραφία που δημοσιεύθηκε στο internet και βλέποντας το θαυμάσιο από πλευράς τέχνης και τεχνικής ψηφιδωτό, χωρίς να διαβάσω τα σχόλια, η πρώτη σκέψη μου για τον γενειοφόρο άνδρα είναι ότι πρόκειται για τον Φίλιππο Β` Βασιλιά της Μακεδονίας. Διαβάζοντας στη συνέχεια τα σχόλια, οι περισσότερες απόψεις, ειδικών και μη συγκλίνουν σ` αυτή την άποψη. Έχουν ειπωθεί και γραφτεί πάρα πολλά για την τέχνη, την τεχνική, την απεικόνιση των προσώπων, τα χρώματα και τους συμβολισμούς της όλης σύνθεσης. Εγώ θα σταθώ σε δύο μόνο σημεία της καλλιτεχνικής απόδοσης δύο επιμέρους απεικονίσεων της παράστασης, που ίσως δε τους δόθηκε η πρέπουσα σημασία.

Σχόλιο για το στεφάνι

Το πρώτο σχόλιο είναι για το στεφάνι του γενειοφόρου άνδρα, το οποίο και από την ανακοίνωση του υπουργείου, αλλά και από άλλα γραπτά αναφέρεται σαν δάφνινο. Παρατηρώντας όμως καλύτερα και μεγεθύνοντας την εικόνα του, όσο η δημοσιευμένη φωτογραφία μου το επιτρέπει, παρατηρώ τα εξής στοιχεία: Πρώτον τα φύλλα του είναι στενά και λογχοειδή, όπως είναι στη φύση τα φύλλα της ελιάς και όχι κοντά και φαρδιά όπως αυτά της δάφνης. Η εικόνα που μου δίνει είναι ότι μάλλον πρόκειται για φύλλα ελιάς. Το χρώμα τους, αυτό το «γκρι – λαδί – ασημί», είναι το χρώμα που μ` αυτό αποδίδονται στην τέχνη τα φυσικά φύλλα ελιάς. Η έλλειψη χρυσού ή άλλου χρώματος στο στεφάνι, ώστε να αποδίδει μέταλλο, μας παραπέμπει στο ότι το στεφάνι του γενειοφόρου άνδρα είναι απεικόνιση φυσικού στεφάνου ελιάς και όχι μεταλλικό, (χρυσό), που παραπέμπει σε διάδημα. Γνωρίζοντας ότι ο Μακεδόνας Βασιλιάς Φίλιππος Β` ήταν ολυμπιονίκης, γνωρίζοντας επίσης ότι τους ολυμπιονίκες τους στεφάνωναν με φυσικά φύλλα ελιάς, αν η σκέψη μου αυτή απηχεί την πραγματικότητα και το στεφάνι όντως αποδίδει φύλλα φυσικής ελιάς, είναι ένα ακόμη στοιχείο, μαζί με τ` άλλα που έχουν γραφτεί, το οποίο ενισχύει την άποψη ότι ο γενειοφόρος άνδρας είναι πιθανόν ο Φίλιππος Β`.

Η διακοσμητική λουρίδα «μιλάει»

Το δεύτερο στοιχείο, αφορά τη στενή διακοσμητική λωρίδα του πλαισίου της παράστασης, πριν τη φαρδιά λωρίδα με τους μαιάνδρους, σε κυματοειδή, επαναλαμβανόμενο σχηματισμό. Παρόμοια διακοσμητική απεικόνιση υπάρχει και στα δύο χρυσοποίκιλτα υφάσματα από τη χρυσή λάρνακα με τα οστά του Φιλίππου Β`. Δεν θα υπεισέλθω σε άλλες λεπτομέρειες ή εξηγήσεις που ειδικότεροι από εμένα θα αναλύσουν όταν αποκαλυφθεί το σύνολο της ψηφιδωτής παράστασης. Εγώ μ` αυτό το σημείωμα καταθέτω την προσωπική μου παρατήρηση, εστιασμένη σ` αυτά τα δύο καλλιτεχνικά σημεία του ψηφιδωτού, ώστε να προστεθούν στις ήδη διατυπωμένες απόψεις, ειδικών και μη, για περαιτέρω προβληματισμό και αναζήτηση της σωστής ερμηνείας της όλης σύνθεσης.

(Τις παραπάνω παρατηρήσεις και σκέψεις μου, τις καταθέτω με κάθε επιφύλαξη, κρίνοντας καθαρά και μόνο από την δημοσιευμένη φωτογραφία, χωρίς να έχω τη δυνατότητα της πραγματικής εικόνας του ψηφιδωτού).

Βακαλόπουλος Θόδωρος
Μελετητής υλικού λαϊκού πολιτισμού
Τεχνίτης ψηφιδωτού

Πηγή: xronometro.com