Οι ανασκαφές στα αρχαία μεταλλεία του Παγγαίου

Οι ανασκαφές στα αρχαία μεταλλεία του Παγγαίου
 του Μάρκου Βαξεβανόπουλου
Το όρος Παγγαίο, από τις πλέον φημισμένες μεταλλευτικές περιοχές της αρχαίας Ελλάδας, μνημονευόμενη από πλήθος ιστορικών, θεωρείται ένα σχετικά ανεξερεύνητο βουνό. Οι απρόσιτες βουνοπλαγιές του και η πυκνή βλάστηση κρύβουν μυστικά αιώνων, τόσο στην επιφάνειά του όσο και στα έγκατά του.

Για την ανασκαφική έρευνα σε αρχαία μεταλλεία και μεταλλουργικές θέσεις του όρους Παγγαίου (Ασημότρυπες, Βαλτούδα) θα μιλήσει ο Υποψήφιος Διδάκτορας του Τομέα Ορυκτολογίας-Πετρολογίας-Κοιτασματολογίας του Τμήματος Γεωλογίας του ΑΠΘ, Μάρκος Βαξεβανόπουλος, στο Συνέδριο για το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και τη Θράκη που ξεκινά αύριο στη Θεσσαλονίκη.

Όπως αναφέρεται στην περίληψη της ανακοίνωσης: «Τα ορυχεία χρυσού και αργύρου του Παγγαίου αναφέρονται από πλήθος αρχαίων ιστορικών. Τα εκμεταλλεύονταν αρχικά οι Θράκες, ενώ ήταν το μήλο της έριδος ανάμεσα στη Θάσο και την Αθήνα, πριν τα κατακτήσει ο Φίλιππος Β’. Ο τύραννος της Αθήνας Πεισίστρατος, εξόριστος στα μέσα του 6ου αιώνα π.Χ., απέκτησε αρκετά πλούτη και τεχνογνωσία, εδώ ώστε να πληρώσει μισθοφόρους και να επιστρέψει στην Αθήνα πανίσχυρος και να εκμεταλλευτεί τα μεταλλεία του Λαυρίου. Ο Ηρόδοτος αναφέρει το Παγγαίο ως όρος απέργων (κατεργαστών), μέγα και ψηλό, με μεταλλεία χρυσού και αργύρου.

»Η μεταλλοφορία στο Παγγαίο χαρακτηρίζεται από φλεβική ανάπτυξη σε διακλάσεις και ρήγματα σε μάρμαρα, γρανίτες και σχιστόλιθους. Το μετάλλευμα στις περισσότερες θέσεις χαρακτηρίζεται από παρουσία χρυσού, αργύρου και χαλκού. Η συνεργασία της ΙΗ’ Εφορείας Αρχαιοτήτων Καβάλας με το Τμήμα Γεωλογίας του ΑΠΘ στοχεύει ακριβώς στη μελέτη της αρχαίας μεταλλευτικής και μεταλλουργικής δραστηριότητας. Η μελέτη της μεταλλευτικής περιλαμβάνει εντοπισμό και καταγραφή των θέσεων όπου πραγματοποιούνταν εξόρυξη του μεταλλεύματος, αποτύπωση και γεωλογική χαρτογράφηση των αρχαίων στοών, καθώς και μελέτη του τρόπου με τον οποίο εξορυσσόταν το μετάλλευμα. Η έρευνα σε θέσεις μεταλλουργίας περιλαμβάνει τη μελέτη των προϊόντων εκκαμίνευσης του μεταλλεύματος, όπου ανευρίσκονται σήμερα τόνοι από τις λεγόμενες μεταλλουργικές σκωρίες. Η μελέτη τους έχει ως στόχο τη διαπίστωση του μεταλλικού προϊόντος, αλλά και την ανεύρεση του τρόπου εκκαμίνευσης».

Η έρευνα διενεργείται στο πλαίσιο εκπόνησης της διδακτορικής διατριβής του γεωλόγου Μάρκου Βαξεβανόπουλου με τίτλο «Καταγραφή και μελέτη της αρχαίας μεταλλευτικής δραστηριότητας στο όρος Παγγαίο, Αν. Μακεδονία». Η ΙΗ’ Εφορεία Αρχαιοτήτων Καβάλας με το Τμήμα Γεωλογίας του ΑΠΘ, στο πλαίσιο της έρευνας, πραγματοποίησαν ανασκαφή από τις 8 έως τις 13 Νοεμβρίου 2012.

Σύμφωνα με τον κ. Βαξεβανόπουλο: «Επιλέχθηκαν για δοκιμαστικές τομές μια θέση αρχαίας μεταλλουργικής δραστηριότητας στη Βαλτούδα, πάνω από το χωριό Μουσθένη, και τρεις αρχαίες μεταλλευτικές στοές στη θέση Ασημότρυπες, πάνω από τη Νικήσιανη. Η Βαλτούδα, στο νότιο τμήμα του βουνού και σε υψόμετρο 1.000 περίπου μέτρων, αποτελεί ένα κομβικό σημείο στη μεταφορά και στην εκκαμίνευση του μεταλλεύματος. Η περιοχή Ασημότρυπες, λίγο χαμηλότερα από τις κορυφές του Παγγαίου, αποτελεί ορόσημο, όσον αφορά το πλήθος των αρχαίων μεταλλείων, αλλά και τους τοπικούς θρύλους. Ήδη τα πρώτα αποτελέσματα δίνουν αξιόλογα στοιχεία σχετικά με την αρχαία μεταλλευτική δραστηριότητα, τόσο από τη μελέτη του μεταλλεύματος όσο και από τη μελέτη των προϊόντων εκκαμίνευσης. Τα ανασκαφικά δεδομένα βοηθούν στη σχετική χρονολόγηση των επιμέρους φάσεων εκμετάλλευσης».

Την έρευνα στηρίζει οικονομικά ο Δήμος Παγγαίου, στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων που αναλαμβάνει για την ανάπτυξη της περιοχής, και με την προοπτική της συνεργασίας στον τομέα του πολιτισμού. Επίσης, μέρος του κόστους της έρευνας κάλυψε ο Πολιτιστικός Σύλλογος Μουσθένης το «Παγγαίο».

Πηγή: archaiologia.gr