Δυσθυμία: Η γκρίζα ζώνη ανάμεσα στην κακοκεφιά και την κατάθλιψη

Πόσες φορές όταν αισθανόμαστε ψυχολογικά «πεσμένοι» λέμε ότι έχουμε κατάθλιψη; Και όμως, η χρόνια καταθλιπτική διάθεση μπορεί να οφείλεται στην ενδιάμεση «γκρίζα ζώνη», που οι ειδικοί ονομάζουν δυσθυμία. Τι είναι τελικά αυτή η νόσος και πώς μπορούμε να την καταπολεμήσουμε αν πάσχουμε από αυτήν;

Δυσθυμία ονομάζεται η σχετικά ήπια μορφής κατάθλιψη, που τις περισσότερες φορές αναγνωρίζουμε στην καθημερινότητά μας ως έναν συνδυασμό επίμονης μελαγχολίας, «κακοκεφιάς» και έλλειψης ενδιαφέροντος για τη ζωή. 

Αφορά κυρίως τις γυναίκες, ενώ συνήθως εμφανίζεται μετά από μία στρεσογόνο περίοδο, όπως μετά την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, ένα διαζύγιο, λόγω οικονομικών δυσκολιών, κ.λπ. Η δυσθυμία μπορεί να μην περιλαμβάνει τα έντονα και συχνά ακραία συμπτώματα της βαριάς κατάθλιψης (π.χ. τάσεις αυτοκτονίας), είναι όμως μία χρόνια επώδυνη κατάσταση, η οποία επίσης χρήζει προσοχής.

Πώς θα την αναγνωρίσετε

Η δυσθυμία, σύμφωνα με τον δρα Duman, νευροβιολόγο στο Πανεπιστήμιο Yale, είναι η «γκρίζα ζώνη» ανάμεσα σε κακή διάθεση και κατάθλιψη. Οσο για τα συμπτώματά της, μοιάζουν με αυτά της κατάθλιψης, αλλά είναι λιγότερο έντονα. Ομως, καθώς διαρκούν πολλά χρόνια (πάνω από 2 έτη, το ελάχιστο), επηρεάζουν άμεσα τη λειτουργικότητα και φυσικά την καθημερινότητα του πάσχοντος. Με δυο λόγια, τα άτομα με δυσθυμία συνήθως νιώθουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, μειωμένη αυτοπεποίθηση, απαισιοδοξία, δυσκολία συγκέντρωσης, ανεξήγητη κόπωση (χωρίς να υπάρχουν οργανικά αίτια) και επιθυμία να μένουν συνέχεια στο κρεβάτι. Αντιμετωπίζουν επίσης δυσκολίες στον ύπνο (αϋπνία, ή υπερβολική ανάγκη για ύπνο), διαταραχές στην όρεξη (ανορεξία ή υπερφαγία), ενώ παράλληλα κάνουν αρνητικές σκέψεις και γενικά δεν βρίσκουν ικανοποίηση σε τίποτα. Επιπλέον το άτομο με δυσθυμία αποφεύγει τις κοινωνικές εκδηλώσεις, διαμαρτύρεται συνεχώς, έχει ευέξαπτη διάθεση και θυμώνει εύκολα. Ετσι έρχεται συχνά σε κόντρα με την οικογένεια, το φιλικό, αλλά και το εργασιακό του περιβάλλον. Μακροπρόθεσμα μπορεί, αν δεν υπάρξει παρέμβαση από ειδικό, η δυσθυμία να επιδεινωθεί και να εξελιχθεί σε μείζονα κατάθλιψη, που σύμφωνα με τις στατιστικές της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (ΠΟΥ) «χτυπά την πόρτα» τουλάχιστον μία φορά στη ζωή, περίπου στο 27% των ανδρών και στο 42% των γυναικών.

Γιατί οι καταθλιπτικές διαταραχές υπερτερούν στις γυναίκες;

Το πιθανότερο – λένε οι ειδικοί – οι ορμονικές αλλαγές που βιώνουν οι γυναίκες σε διάφορες χρονικές στιγμές της ζωής τους (προεμμηνορρυσιακό σύνδρομο, εγκυμοσύνη, κλιμακτήριος, εμμηνόπαυση) να αποτελούν έναν καθοριστικό παράγοντα. Μία άλλη σημαντική διαφορά στην εμφάνιση της κατάθλιψης ανάμεσα στα δύο φύλα είναι ο τρόπος με τον οποίο ο εγκέφαλος ανδρών και γυναικών επεξεργάζεται τις πληροφορίες. Οπως επισημαίνει ο κ. Γιώργος Παπαγεωργίου, Bsc (Psychology) University of London, MSc (Health Psychology) University of Central Lancashire, μέλος της Διεθνούς Ενωσης Σχεσιακής Ψυχανάλυσης (IARPP – ΗΠΑ): «O ανδρικός εγκέφαλος έχει τη νευρολογική-βιολογική ρύθμιση να αναζητεί πρακτικές απαντήσεις στα προβλήματα, ενώ ο γυναικείος βασίζεται περισσότερο στη συναισθηματική ανταλλαγή. Ενας άνδρας συνήθως εκφράζει σκέψεις για να βρει πρακτικές λύσεις, ενώ μια γυναίκα κυρίως για να απαλλαγεί από το ψυχικό της φορτίο. Ωστόσο, η κατάθλιψη διεγείρεται περισσότερο από τις μικρές συναισθηματικές απογοητεύσεις, απέναντι στις οποίες ο ανδρικός εγκέφαλος μετριέται πως είναι πιο ανθεκτικός».

Πώς να αντιμετωπίσω την καταθλιπτική μου διάθεση;

* Με ψυχοθεραπεία: Σύμφωνα με τελευταία έρευνα, η οποία δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό «PLOS Medicine», η ψυχοθεραπεία πλεονεκτεί στην αντιμετώπιση της δυσθυμίας όπως και στις περιπτώσεις σοβαρής κατάθλιψης (που κατά κανόνα συστήνεται συνδυασμός φαρμακευτικής αγωγής με ψυχοθεραπεία). Το πλεονέκτημα έναντι των αντικαταθλιπτικών χαπιών είναι ότι η ψυχοθεραπεία διδάσκει τρόπους να αποφεύγονται οι παγίδες της σκέψης που οδηγούν στην αρνητική διάθεση. Συχνά όμως απαιτείται ένας συνδυασμός και αγωγής και ψυχοθεραπείας.

* Με σωματική άσκηση: Το τζόγκινγκ, το περπάτημα, το ποδήλατο, το κολύμπι κ.ά. είναι πολύ χρήσιμα «εργαλεία» στην αντιμετώπιση κάθε μορφής κατάθλιψης. Κυρίως γιατί η άσκηση αυξάνει την ενεργητικότητα, αφού υποχρεώνει τον εγκέφαλο να παράγει ενδορφίνες, δηλαδή ουσίες που μειώνουν τον σωματικό και ψυχικό πόνο και προκαλούν ευφορία. Πρόσφατα, ερευνητές από το ίδρυμα Μπέκαμ στο Ιλινόις, μελετώντας άτομα με ήπια αλλά και πιο βαριάς μορφής κατάθλιψη, διαπίστωσαν ότι οι πάσχοντες που συνήθιζαν να κάνουν κάθε μέρα έστω και έναν περίπατο για 15-20 λεπτά, σταδιακά παρουσίαζαν βελτιωμένη ψυχική διάθεση.

* Με καλλιτεχνική δημιουργία: Είναι λυτρωτική και θεραπευτική σε όλους τους πάσχοντες από ψυχικά νοσήματα (ανεξαρτήτως επαγγέλματος). Ιδιαίτερα η χρήση της εικαστικής τέχνης (ζωγραφική, γλυπτική, πηλός, κολάζ) θεωρείται μέθοδος που βοηθά ιδιαίτερα ένα καταθλιπτικό άτομο να αποβάλει τα άγχη και τις εσωτερικές του συγκρούσεις, να αναπτύξει τη δημιουργική του ικανότητα, αλλά και να επικοινωνήσει καλύτερα με το περιβάλλον του.

* Με βιβλιοθεραπεία: Από το 2004, o βρετανικός οργανισμός υγείας, το National Institute for Clinical Excellence, συνιστά τη… βιβλιοθεραπεία ως ένα καλό αντικαταθλιπτικό! Ετσι, αντί για φάρμακα οι γιατροί προτείνουν την ανάγνωση βιβλίων αυτοβοήθειας, τα οποία μάλιστα «συνταγογραφούν»… κανονικά!

* Mε πλούσιες τροφές σε πρωτεΐνες, υδατάνθρακες και βιταμίνη C: Ενισχύουν τα επίπεδα της σεροτονίνης στον εγκέφαλο, ενός νευροδιαβιβαστή που συνδέεται με τη διάθεση (του ίδιου στον οποίο στοχεύουν και τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα), σύμφωνα με πρόσφατο δημοσίευμα του έγκριτου «New England Journal of Medicine». Για παράδειγμα, τα φρούτα και λαχανικά (πλούσια σε βιταμίνη C), τα δημητριακά, οι πατάτες, το ψωμί ολικής άλεσης, τα όσπρια, το μαύρο ρύζι, τα μακαρόνια (υδατάνθρακες), όπως και το κοτόπουλο, η γαλοπούλα, ο σολομός (πρωτεΐνες) έχουν την ιδιότητα να ισορροπούν το νευρικό σύστημα. Επίσης έρευνες έχουν δείξει ότι τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, τα οποία βρίσκονται στα ψάρια και στα συμπληρώματα ιχθυελαίου, μπορεί να βοηθήσουν στη μάχη κατά της κατάθλιψης.

Να θυμάστε:

1 Η μείζων κατάθλιψη είναι αυτή που επηρεάζει όλες τις καθημερινές δραστηριότητες του πάσχοντος, τον κάνει να τα βλέπει όλα «μαύρα» και τον φτάνει σε ένα σημείο να χάσει κάθε ενδιαφέρον για τη ζωή. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος της μείζονος κατάθλιψης είναι η αυτοκτονία. Οπως δείχνουν οι στατιστικές, περίπου το 25% των ασθενών κάνει τουλάχιστον μία απόπειρα αυτοκτονίας μέσα στα πρώτα 5 χρόνια από την εκδήλωση της νόσου.

2 Η δυσθυμία (ήπιας μορφής κατάθλιψη) δεν εμφανίζει τάσεις αυτοκτονίας, όμως υπονομεύει και αυτή αργά και σταθερά τη ζωή και τη λειτουργικότητα του ατόμου. Τα άτομα με δυσθυμία αντεπεξέρχονται στις καθημερινές τους δραστηριότητες με δυσκολία, χωρίς ποτέ να νιώθουν ιδιαίτερα καλά. Για τους περισσοτέρους (όπως άλλωστε συμβαίνει συχνά και με τους «υγιείς») το πρωί είναι η πιο δύσκολη στιγμή της ημέρας, ενώ όσο περνάει η ώρα το «πλάκωμα», ο φόβος, η απόγνωση απαλύνονται και μερικοί το βράδυ αισθάνονται «σχεδόν καλά».

3 Η δυσθυμία τις περισσότερες φορές δεν αναγνωρίζεται ούτε από το άτομο που την έχει ούτε από το περιβάλλον του. Μάλιστα όταν εμφανιστεί σε νεαρή ηλικία, τα συμπτώματα ενσωματώνονται σιγά-σιγά στην καθημερινή ζωή με αποτέλεσμα αυτοί που τη βιώνουν να θεωρούν ότι είναι φυσιολογικό να νιώθουν έτσι, γιατί «έτσι είναι ο χαρακτήρας τους». Πιστεύουν δηλαδή ότι η θλίψη και η απαισιοδοξία είναι μέρος της ζωής τους και δεν αναζητούν ιατρική βοήθεια.

Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τον κ. Γιώργο Παπαγεωργίου, Bsc (Psychology) University of London, MSc (Health Psychology) University of Central Lancashire, μέλος της Διεθνούς Ενωσης Σχεσιακής Ψυχανάλυσης (IARPP) – ΗΠΑ, διευθυντή και επόπτη επιστημονικού προσωπικού στην Ψυχική Φροντίδα.

vita.gr