Οι Ζάνες ήταν στην αρχαιότητα χάλκινα αγάλματα του θεού Δία, τα οποία τοποθετούνταν στην είσοδο του σταδίου στην Αρχαία Ολυμπία, μπροστά από το άνδηρο των θησαυρών. Το όνομα Ζάνες προκύπτει από τον πληθυντικό αριθμό του ονόματος Ζεύς. Τα αγάλματα αυτά αφιερώνονταν στο ιερό του Διός και κατασκευάζονταν με πόρους από τις χρηματικές ποινές που επέβαλαν οι Ελλανοδίκες σε όσους αθλητές δεν σέβονταν και παραβίαζαν τους κανονισμούς των Ολυμπιακών Αγώνων.
Σήμερα σώζονται 16 πέτρινα βάθρα των αγαλμάτων, τα οποία είναι τοποθετημένα το ένα δίπλα στο άλλο μπροστά από τη μνημειακή είσοδο του Σταδίου της Αρχαίας Ολυμπίας, την Κρύπτη. Ο λόγος που βρίσκονταν στην περίοπτη αυτή θέση ήταν σκόπιμη, ώστε να αποτελούν παράδειγμα προς αποφυγή για τους αθλητές που έρχονταν να λάβουν μέρος στους αγώνες. Στα βάθρα αυτά, κατά την αρχαιότητα, υπήρχαν ισάριθμα χάλκινα αγάλματα, τα οποία όμως δεν διασώθηκαν.
Οι Ζάνες ήταν έργα μεγάλων και ξακουστών καλλιτεχνών, όπως ο Κλέων ο Σικυώνιος. Όπως αναφέρει ο αρχαίος περιηγητής Παυσανίας, στα βάθρα τους χαρασσόταν επιγραφή με το όνομα του παραβάτη. Η αναγραφή ονόματος αθλητή πάνω σε ένα τέτοιο βάθρο αποτελούσε ντροπή, τόσο για τον ίδιο όσο και για την πόλη από την οποία καταγόταν. Σύμφωνα με την περιγραφή του Παυσανία, οι αρχαιότεροι από τους Ζάνες έγιναν από το χρηματικό πρόστιμο που επιβλήθηκε το 384 π. Χ. στον Θεσσαλό πυγμάχο Εύπωλο, διότι δωροδόκησε τρεις αντιπάλους του με σκοπό να ανακηρυχθεί ο ίδιος νικητής. Παρόμοια ποινή επιβλήθηκε και στους αντιπάλους του που δέχτηκαν την προσφορά του Εύπωλου.
Σύμφωνα με τον Παυσανία
[5-21.2] ἰόντι γὰρ ἐπὶ τὸ στάδιον τὴν ὁδὸν τὴν ἀπὸ τοῦ Μητρῴου, ἔστιν ἐν ἀριστερᾷ κατὰ τὸ πέρας τοῦ ὄρους τοῦ Κρονίου λίθου τε πρὸς αὐτῷ τῷ ὄρει κρηπὶς καὶ ἀναβασμοὶ δι' αὐτῆς: πρὸς δὲ τῇ κρηπῖδι ἀγάλματα Διὸς ἀνάκειται χαλκᾶ. ταῦτα ἐποιήθη μὲν ἀπὸ χρημάτων ἐπιβληθείσης ἀθληταῖς ζημίας ὑβρίσασιν ἐς τὸν ἀγῶνα, καλοῦνται δὲ ὑπὸ τῶν ἐπιχωρίων Ζᾶνες.
πρῶτοι δὲ ἀριθμὸν ἓξ ἐπὶ τῆς ὀγδόης ἔστησαν καὶ ἐνενηκοστῆς Ὀλυμπιάδος: Εὔπωλος γὰρ Θεσσαλὸς χρήμασι διέφθειρε τοὺς ἐλθόντας τῶν πυκτῶν, Ἀγήτορα Ἀρκάδα καὶ Πρύτανιν Κυζικηνόν, σὺν δὲ αὐτοῖς καὶ Φορμίωνα Ἁλικαρνασσέα μὲν γένος, Ὀλυμπιάδι δὲ τῇ πρὸ ταύτης κρατήσαντα. τοῦτο ἐξ ἀθλητῶν ἀδίκημα ἐς τὸν ἀγῶνα πρῶτον γενέσθαι λέγουσι, καὶ πρῶτοι χρήμασιν ἐζημιώθησαν ὑπὸ Ἠλείων Εὔπωλος καὶ οἱ δεξάμενοι δῶρα παρὰ Εὐπώλου. δύο μὲν δὴ ἐξ αὐτῶν ἔργα Κλέωνος Σικυωνίου: τὰ δὲ ἐφεξῆς τέσσαρα ὅστις ἐποίησεν, οὐκ ἴσμεν.
[5-21.2 Προχωρώντας κανείς προς το στάδιο από το δρόμο του Μητρώου, στα αριστερά και στους πρόποδες του Κρονίου όρους και κοντά σ' αυτό, υπάρχει ένα λίθινο κρηπίδωμα με σκαλοπάτια. Κοντά στο κρηπίδωμα αυτό έχουν αφιερωθεί χάλκινα αγάλματα του Διός, που κατασκευάστηκαν με τα χρήματα των προστίμων που επιβλήθηκαν στους αθλητές για την ασέβειά τους απέναντι στους αγώνες. Οι ντόπιοι τα ονομάζουν Ζάνες.
[5-21.3] Τα πρώτα έξι στήθηκαν στην ενενηκοστή όγδοη ολυμπιάδα, στην οποία ο Θεσσαλός Εύπωλος δωροδόκησε τους πυγμάχους που συμμετείχαν στους αγώνες, τον Αρκάδα Αγήτορα και τον Κυζικηνό Πρύτανη, καθώς και τον Αλικαρνασσέα Φορμίωνα, ο οποίος ήταν νικητής της πυγμαχίας στην προηγούμενη ολυμπιάδα. Λένε ότι αυτό ήταν το πρώτο παράπτωμα που σημειώθηκε από αθλητές σε αγώνες• ο Εύπωλος καθώς και αυτοί που δωροδόκησε ήταν οι πρώτοι από τους Ηλείους που τιμωρήθηκαν με χρηματικά πρόστιμα. Δύο από τα αγάλματα είναι έργα του Σικυωνίου Κλέωνα, αλλά δεν γνωρίζω ποιος έκανε τα υπόλοιπα τέσσερα.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου