Η αλληλεπίδραση του φωτός με την αρχιτεκτονική και την τελετουργία αποτελεί ένα γοητευτικό πεδίο μελέτης για την κατανόηση των αρχαίων πολιτισμών. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η έννοια του «διπλού ιερού φωτός», που μαρτυρείται στις μυστηριακές πρακτικές της Σαμοθράκης, και η πιθανή αντανάκλασή της στην περίπλοκη χορογραφία του ηλιακού φωτός εντός του Τύμβου Καστά στην Αμφίπολη.
Μια σημαντική επιτύμβια επιγραφή, που μελέτησαν οι Χρύσα Καραδήμα-Μάτσα και Nora Dimitrova, μνημονεύει έναν μύστη, τον Ισίδωρο, ο οποίος είχε την σπάνια τιμή να μυηθεί τόσο στα Ελευσίνια όσο και στα μυστήρια της Σαμοθράκης. Στο επίγραμμα, ο ίδιος ο μύστης αναφέρει ότι είδε «το διπλό ιερό φως του Καβείρου στη Σαμοθράκη», προσφέροντας την πρώτη επιγραφική μαρτυρία του ονόματος «Κάβειρος» στο νησί. Αυτή η αναφορά υπογραμμίζει τη θεμελιώδη σημασία της θέασης του φωτός ως κεντρικού στοιχείου της μυητικής διαδικασίας στη Σαμοθράκη. Η έννοια του «διπλού» φωτός υποδηλώνει, ίσως, μια διττή φύση ή μια αποκάλυψη σε δύο στάδια, μια μετάβαση από το σκοτάδι στο φως, από την άγνοια στη γνώση, στοιχείο πυρηνικό στις μυστηριακές λατρείες.
Η μελέτη μας για τον Τύμβο Καστά, μέσω υπολογιστικών αναλύσεων και τρισδιάστατων μοντέλων, αποκαλύπτει μια εξίσου εντυπωσιακή και σκόπιμη χρήση του ηλιακού φωτός. Τα ευρήματα υποδεικνύουν ότι αρχιτεκτονικά στοιχεία του μνημείου ευθυγραμμίστηκαν εσκεμμένα με συγκεκριμένα ηλιακά φαινόμενα, όχι μόνο κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο, αλλά καθ' όλη τη διάρκεια του έτους
* Η Είσοδος του Φωτός (Καλοκαίρι προς Χειμώνα): Από τις 21 Ιουλίου, το φως αρχίζει να εισέρχεται και να κατεβαίνει σταδιακά τα σκαλιά μετά τον περίβολο. Προχωρώντας προς το φθινόπωρο, φωτίζει το ψηφιδωτό μπροστά από τις Σφίγγες (31 Αυγούστου), την είσοδο του δεύτερου θαλάμου (11 Σεπτεμβρίου), το ψηφιδωτό του δεύτερου θαλάμου και την είσοδο του τρίτου (28 Οκτωβρίου), και τελικά, τον ταφικό κίονα και την είσοδο του τέταρτου θαλάμου (21 Νοεμβρίου). Η πορεία κορυφώνεται στις 21 Δεκεμβρίου, όταν ολόκληρος ο ταφικός κίονας φωτίζεται πλήρως. Οι Σφίγγες, με τη μία να κοιτά προς τα έξω και την άλλη προς τα μέσα, ίσως συμβολίζουν αυτή την κίνηση του ήλιου, την είσοδό του και την πορεία του βαθύτερα στο μνημείο.
* Η Έξοδος του Φωτός (Χειμώνας προς Καλοκαίρι): Μετά το χειμερινό ηλιοστάσιο, η διαδικασία αντιστρέφεται. Τα φαινόμενα φωτισμού επαναλαμβάνονται με αντίστροφη σειρά στις αντίστοιχες ημερομηνίες (21 Ιανουαρίου, 13 Φεβρουαρίου, 29 Μαρτίου, 11 Απριλίου, 21 Μαΐου), ολοκληρώνοντας τον ετήσιο κύκλο.
Αυτή η «διπλή πορεία» – η είσοδος και η έξοδος του φωτός – δημιουργεί μια δυναμική αφήγηση μέσα στον χώρο.
Η μελέτη του Τύμβου Καστά παραλληλίζει τη χορογραφία του φωτός με το «διπλό ιερό φως» της Σαμοθράκης. Υποστηρίζω ότι το φως στον Καστά μπορεί να εξυπηρετεί μια διπλή λειτουργία: αποκαλύπτει κρυμμένους χώρους σε κρίσιμες στιγμές, διατηρώντας ταυτόχρονα μια αύρα μυστηρίου. Αυτό ενσωματώνει τη μεταμορφωτική μετάβαση μεταξύ απόκρυψης και αποκάλυψης, ένα στοιχείο κεντρικό στις μυστηριακές λατρείες, όπου το ιερό φως μεσολαβούσε στη θεία μύηση.
Αυτή η κυκλική πορεία φωτός και σκιάς αντικατοπτρίζει την κυκλική φύση της ζωής και του θανάτου, της αναγέννησης και της ανανέωσης – θέματα που συνδέονται έντονα με την Περσεφόνη, η αρπαγή της οποίας απεικονίζεται στο ψηφιδωτό του τρίτου θαλάμου, και με τη λατρεία της Κυβέλης, στοιχεία της οποίας (ταύρος, ρόδακες) βρίσκονται στο μνημείο. Το φως, φτάνοντας στον ταφικό κίονα κατά τη σκοτεινότερη μέρα του έτους (χειμερινό ηλιοστάσιο), μπορεί να συμβολίζει τη διαρκή, ζωογόνο δύναμη που φωτίζει ακόμη και το βασίλειο των νεκρών.
Η σκόπιμη αρχιτεκτονική διάταξη, με τα ομοιόμορφα πλάτη των ανοιγμάτων και των κεντρικών στοιχείων, δημιουργεί μια συνεχή διαδρομή για το φως, υπογραμμίζοντας την πρόθεση των κατασκευαστών να ενσωματώσουν αστρονομική γνώση και συμβολικό σχεδιασμό. Το φως στον Καστά, όπως και το «διπλό φως» της Σαμοθράκης, δεν είναι απλώς φωτισμός, αλλά ένα ενεργό στοιχείο της τελετουργίας, ένας φορέας αποκάλυψης, μεταμόρφωσης και βαθύτερης κατανόησης του κοσμικού κύκλου.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου