Οι μύθοι της Αμφίπολης

Η περιοχή της Αμφίπολης από τα αρχαία χρόνια τροφοδοτούσε θρύλους γεμάτους αίμα και θλίψη εξαιτίας της ιδιαίτερης μαγείας της.

Φταίει η στρατηγική τοποθεσία της; Το οχυρωμένο λιμάνι της; Το χρυσάφι που σκεπάζει τα πόδια της;

Πάντως, κοντά στην Αμφίπολη, οι Αρχαίοι τοποθετούσαν το Νύσιο Πεδίο, φημισμένο κατά την αρχαιότητα για τα άλογά του. 
Εκεί ο Πλούτωνας βρήκε την κόρη της Δήμητρας, Περσεφόνη και την απήγαγε προκειμένου να την κάνει βασίλισσα του Κάτω Κόσμου.

Όπως αναφέρει άλλος μύθος, ο γιος του ήρωα Θησέα, ο Δημοφώντας, μετά τον Τρωικό Πόλεμο επέλεξε για νύφη του την όμορφη Φυλλίδα, με αποτέλεσμα ο πατέρας της και βασιλιάς της Ηδωνών, Σίθωνας, να τον χρίσει διάδοχό του –το βασίλειο αυτού του θρακικού φύλου είχε σαν σημαντικό εμπορικό και οικονομικό σταθμό την Αμφίπολη.

Ο Δημοφώντας ωστόσο έπρεπε να γυρίσει εσπευσμένα στην Αθήνα και πριν φύγει, ορκίστηκε στη Φυλλίδα πως θα επέστρεφε γρήγορα. Η Φυλλίδα τον ξεπροβόδισε στις Εννέα Οδούς (την μεταγενέστερη Αμφίπολη), όπου του έδωσε ένα κουτί, το οποίο δεν έπρεπε να ανοίξει παρά μόνο όταν θα έχανε την ελπίδα πως θα ξαναγύριζε κοντά της. Ο Δημοφώντας δεν μπόρεσε να φτάσει γρήγορα στην Αθήνα, καθώς φεύγοντας, μια τρικυμία τον παρέσυρε στην Κύπρο· τότε άνοιξε το κουτί. Την ίδια ώρα, η Φυλλίδα ξαναπήγε στις Εννέα Οδούς και, απελπισμένη και βέβαιη ότι την πρόδωσε, κρεμάστηκε από ένα δένδρο. Από τότε, λέει ο μύθος, όλα τα δένδρα της περιοχής ρίχνουν τα φύλλα τους πενθώντας για το θάνατο της νεαρής πριγκίπισσας.

Ωστόσο, η μυθολογία λέει πως κι ένας άλλος Ηδωνός βασιλιάς δεν είχε καλό τέλος. Ένας θεός που λατρευόταν ιδιαίτερα στο βασίλειο ήταν ο Διόνυσος· μάλιστα οι ιστορικοί αναφέρουν πως η διονυσιακή λατρεία ξεκίνησε από την Αμφίπολη, η οποία προς τιμήν του έκοβε ασημένια νομίσματα με ένα από τα πιο παραδοσιακά σύμβολά του: τη σφίγγα. Ο Διόνυσος, λοιπόν, αποφάσισε να τιμήσει τους Ηδωνούς και ταξίδεψε μέχρι την Θράκη, συναντώντας τον Λυκούργο, τον βασιλιά τους.

Αλλά ο Λυκούργος έκανε το λάθος να τον προσβάλει και να τον διώξει. Ο θεός κατέφυγε στη Θέτιδα και τιμώρησε το Λυκούργο τρελαίνοντάς τον. Ο βασιλιάς, παράφρων πλέον, σκότωσε τον γιο του τον Δρύαντα, κόβοντάς τον με τσεκούρι, επειδή τον πέρασε για κλήμα αμπελιού· εκείνη την στιγμή της οδύνης ξαναβρήκε το μυαλό του. Κι όμως, ο Διόνυσος δεν σταμάτησε εδώ.

Η γη έγινε αμέσως χέρσα, με τον θεό να δίνει χρησμό ότι θα γινόταν πάλι γόνιμη μόνο αν οι Ηδωνοί σκότωναν τον Λυκούργο. Πράγματι, εκείνοι μετέφεραν το βασιλιά τους δεμένο χειροπόδαρα στο Παγγαίο και τον καταδίκασαν σε φρικτό θάνατο: τον άφησαν να κατασπαραχθεί ζωντανός από άγρια άλογα.

Καταραμένο το Παγγαίο και οι Εννέα Οδοί για την βασιλική οικογένεια…

Γιατί όμως «Εννέα Οδοί»; Γιατί την βάφτισαν έτσι την Αμφίπολη;

Το όνομά της το πήρε από τους εννέα δρόμους που έφθαναν σ” αυτήν από διάφορες κατευθύνσεις, καταστώντας την σταυροδρόμι εμπορίου και ταξιδιωτών. Κι όμως, αυτό το όνομα τής προκάλεσε μεγάλο δεινό:

Το 492 π.Χ όταν εκστράτευσε ο Μαρδόνιος κατά της Ελλάδας ο στόλος του καταστράφηκε στον Αθω, ο δε στρατός αποδεκατίστηκε με αιφνιδιαστική επίθεση στη Βισαλτία. Στη μεγάλη εκστρατεία του Ξέρξη το 480 π.Χ., κατασκευάσθηκαν αποθήκες ανεφοδιασμού του Περσικού στρατού στις εκβολές του Στρυμόνα και στήθηκαν δύο μεγάλες γέφυρες. Προτού περάσει ο στρατός του Ξέρξη, ο Πέρσης στρατηγός φοβούμενος μην πάθει τα δεινά του Μαρδονίου αποφάσισε να προσφέρει θυσία στους θεούς του, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο· έτσι, έθαψε ζωντανούς εννέα νέους και εννέα νέες από την Αμφίπολη, εναρμονιζόμενος συμβολικά με το όνομα της πόλης.

Η σημερινή ονομασία δόθηκε όταν την εποίκισαν οι Αθηναίοι το 437 π.Χ.. Ο Θουκυδίδης την αποδίδει στον τρόπο που είναι χτισμένη η πόλη ούτως ώστε να αποτελεί ταυτόχρονα παραθαλάσσιο και ηπειρωτικό σταθμό· πιθανόν να έχει δίκιο, καθώς ο πατέρας του ήταν ντόπιος Θράκης και μάλιστα αρκετά πλούσιος, όντας ιδιοκτήτης χρυσωρυχείων στην περιοχή.

Επομένως, όπως καταλαβαίνετε, τότε η Αμφίπολη χάριζε κέρδη σε λίγους Έλληνες, με τους υπόλοιπους να την έχουν συνδέσει μόνο με δράματα.

Τώρα να δούμε τι θα γίνει…

Πασχάλης Μαντζαρίδης