Κρυφές ματιές στα… διάσημα μυστικά της Πεντέλης, σήμερα!

Με τη συγκεκριμένη ανάρτηση, για ένα ζήτημα κυριολεκτικά εξαντλημένο από ερευνητικής πλευράς, δεν φιλοδοξούμε να προσθέσουμε καμία νέα ουσιαστική πληροφορία σε όσα αφορούν τη σπηλιά του Νταβέλη. Αυτό το πραγματοποίησαν επάξια κατά το παρελθόν άνθρωποι που αφιέρωσαν τη ζωή τους στην περιοχή και το βουνό.

Η δική μας προσέγγιση αποτελεί μόνο έναν περίπατο με κλεφτές ματιές στα πιο ενδιαφέροντα πραγματικά σημεία του πεντελικού μύθου, μια ανακεφαλαίωση, μια περίληψη, μια -αν θέλετε- διασκευή ενός πολύ πολύ γνωστού «κομματιού» της μυστικής και άλλοτε φανερής (παρα)φιλολογίας της υπόγειας Αθήνας. Τι κι αν απέχουμε χιλιόμετρα από το κέντρο; Οι θρύλοι πάντα προσπερνούν τέτοιου είδους εμπόδια, συνδέοντας απίστευτες αποστάσεις υπογείως. Εμείς όμως, όπως πάντα, θα επιλέξουμε τις διαδρομές της αλήθειας.

…Το μεγαλύτερο από τα σύγχρονα μυστήρια που έχει ποτέ απασχολήσει τον πληθυσμό αυτής της χώρας μέχρι σήμερα, δικαιωματικά ανήκει στην Πεντέλη και στη σπηλιά του Νταβέλη (ή Αμώμων). Οι αμέτρητοι Αθηναίοι που επισκέπτονται συνεχώς τα τελευταία 35 χρόνια τη σπηλιά και τη γύρω περιοχή, προσπαθώντας να επιβεβαιώσουν φήμες για παράξενα όντα, Α.Τ.Ι.Α., κρυμμένες υπόγειες στοές και άλλες συνωμοσίες που αγγίζουν πλέον το επίπεδο του θρύλου, το επιβεβαιώνουν.

Όλα ξεκίνησαν τον Οκτώβριο του 1977 με τη δημοσίευση ενός άρθρου περί ιπτάμενων δίσκων αλλά και μυστικών έργων στην τοποθεσία, όπου κατά τον ερευνητή Γ. Μπαλάνο είχαν συμβεί πολλά ανεξήγητα φαινόμενα και στο παρελθόν… Ο ίδιος αλλά και άλλοι ερευνητές κάνοντας την αρχή από τη δεκαετία του ’60, μας μεταφέρουν τις περίεργες εμπειρίες τους από τη σπηλιά, που σχετίζονται κυρίως με τα στενά τούνελ που ανοίγονταν τότε στο εσωτερικό της, πριν ξεκινήσουν τα περίφημα έργα. Τα μέλη των ερευνών εκείνων αναφέρονται σε μια παράλογη συμπεριφορά την οποία όμως ξεχνούσαν όταν έβγαιναν από τη σπηλιά, ενώ υποστηρίζουν ότι μέσα στις στοές και τα πηγάδια συνέβαιναν παραφυσικά φαινόμενα και τα ηλεκτρικά όργανα δε λειτουργούσαν κανονικά…

[Μέρος του κειμένου της παρούσας ανάρτησης βασίζεται σε ένα άρθρο που μου ζητήθηκε από το περιοδικό Mystery, και δημοσιεύτηκε τον Δεκέμβριο του 2012. Π.Δ.]

Διαβάστε τη συνέχεια εδώ 

Η σπηλιά βέβαια είχε πρωτοερευνηθεί πολλά χρόνια νωρίτερα (1935) από το σπηλαιολογικό ζεύγος (Ιωάννη & Άννα) Πετροχείλου, χωρίς παρόμοιες αναφορές για παράδοξα περιστατικά… Ολοκληρωμένη χαρτογράφηση δόθηκε τελικά το 1967, αφού εξερευνήθηκαν – όπως υποστηρίζεται – όλα τα υπόγεια περάσματα από την Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρία, προτού τα έργα αλλοιώσουν την αρχική μορφή της σπηλιάς.

Η αρχική χαρτογράφηση του σπηλαίου (Ε.Σ.Ε.)

Από πότε όμως αλήθεια υπάρχει η σπηλιά “του Νταβέλη”;

Κατά την αρχαιότητα υπήρξε στο ίδιο σημείο το σημαντικότερο λατομείο της Πεντέλης, απ’ όπου προέρχονται τα μάρμαρα με τα οποία ανοικοδομήθηκε και ο Παρθενώνας. Η σπηλιά αποκαλύφθηκε κατά τη διάρκεια των εξορύξεων, όταν ένας τεράστιος βράχος αποκολλήθηκε από το μητρικό πέτρωμα, εμφανίζοντας τότε το άνοιγμά της. 

Μέχρι το 450 π.Χ. το σπήλαιο είχε το σχήμα γιγάντιου κώδωνα, αλλά έπειτα που χρησιμοποιήθηκε ως αποθέτης της λατύπης, το δάπεδό του υψώθηκε αρκετά μέτρα, αποκτώντας με τα χρόνια μια συμπαγή επιφάνεια.

Προχριστιανικά πιθανολογείται ότι υπήρξε ιερό του Πανός, αν και η άποψη αυτή μάλλον καταρρίπτεται από τη χρήση της ως λατομείο, ενώ κατά τους Βυζαντινούς χρόνους αποτέλεσε ησυχαστήριο μοναχών, των λεγομένων “Αμώμων” απ’ όπου έλαβε και το αρχικό της όνομα. Στους νεότερους χρόνους φέρεται να αποτελούσε κρησφύγετο του λήσταρχου Νταβέλη, όπως και τελικά επικράτησε να ονομάζεται.

Σύμφωνα με τοπικές παραδόσεις και θρύλους, ο Νταβέλης χρησιμοποιούσε υπόγειες διαδρομές που οδηγούσαν από τη σπηλιά είτε στο κοντινό ανάκτορο της Ροδοδάφνης, ώστε να συναντιέται κρυφά με τη Δούκισσα της Πλακεντιάς, είτε σε άλλες πολύ πιο μακρινές περιοχές της Αθήνας. Βέβαια οι χρονολογίες διαψεύδουν την παραπάνω ιστορία, καθώς δείχνουν πως ο Νταβέλης επέστρεψε σαν ληστής στην Πεντέλη μια εποχή που η Δούκισσα θα ήταν κάπως …γηραιά, αν δεν είχε προηγηθεί ο θάνατός της.

Τελικά, ενώ αμφισβητείται ακόμη και η σχέση του λήσταρχου με την ίδια τη σπηλιά, λέγεται ότι ένα άλλο ορμητήριό του ήταν η ομώνυμη σπηλιά (του Νταβέλη) στο όρος Αιγάλεω, στην οποία έφτανε από την Πεντέλη υπογείως διασχίζοντας μία από τις προαναφερόμενες διαδρομές. 

Τέλος, από κάποιους ερευνητές, επισημαίνεται η ηχητική ομοιότητα του ονόματος «Νταβέλης» με το Devilish, και της μορφής του τραγόμορφου Πάνα με τον χριστιανικό Διάβολο, συσχετίζοντας έτσι έμμεσα, τις τόσες σπηλιές της Ελλάδας με το όνομα “Νταβέλη” με τον αρχαίο θεό.

Ξεκινούσαν πραγματικά υπόγειες στοές από τη σπηλιά προς άλλες περιοχές;

Η σπηλιά, πριν να καταστραφεί από τα απόρρητα έργα του ’70 και του ’80, στον μικρό θάλαμο που σχημάτιζε μια σειρά από σταλαγμίτες στο τέρμα της μεγάλης της αίθουσας, διέθετε τρία καταβάσια (βάραθρα) που οδηγούσαν σε χαμηλότερα επίπεδα (βλέπε αρχική χαρτογράφηση παραπάνω). Αν η σπηλιά πράγματι επικοινωνούσε ποτέ υπογείως με το ανάκτορο της Δούκισσας της Πλακεντίας, η μοναδική πρόσβαση προς τη στοά θα μπορούσε να ήταν από εκεί, όμως όταν τα βάραθρα εξερευνήθηκαν με αυτό τον σκοπό, βρέθηκε ότι σταματούσαν μετά από λίγα μέτρα.

Οι τροποποιήσεις που έγιναν στο σπήλαιο μετά τα έργα

Το ανάκτορο ξεκίνησε να χτίζεται το 1841 σε μια έκταση που βρισκόταν σε έναν λόφο με το όνομα Κουφός ή Σκαπετός, απέναντι από τη Μονή Πεντέλης, που η Δούκισσα είχε αγοράσει από τη Μονή. Όποια και να είναι η ακριβής σημασία των ονομάτων του λόφου, είναι αδύνατον να μη μας παραπέμψουν  προς το “κούφιος” και “σκαπτός” αντίστοιχα! Υπάρχει άλλωστε μια φήμη, σύμφωνα με την οποία οι χώροι της Μονής ήταν αρχικά εξ’ ολοκλήρου υπόγειοι, ενώ μπορεί και το σημείο στο οποίο κτίστηκε (16ος αιώνας), να επιλέχτηκε λόγω της ύπαρξης υπογείων προσβάσεων.

Στη Μονή Πεντέλης

Η τελευταία μας ελπίδα για την επιβεβαίωση της ύπαρξης της θρυλικής σήραγγας, θα ήταν να γκρεμιζόταν ο χτισμένος τοίχος που υποτίθεται πως φράσσει την έξοδό της στο υπόγειο του ανακτόρου της Ροδοδάφνης! Το πιθανότερο βέβαια, είναι η στοά αυτή να μην υπήρξε ποτέ, όπως και η θρυλούμενη σχέση της Δούκισσας με το λήσταρχο Νταβέλη. Πάντως, βάσει διαδόσεων η Δούκισσα σχετιζόταν με τον Ιταλό ποιητή Ντελαβίν του οποίου το όνομα …παραδόξως αποτελεί αναγραμματισμό του Νταβέλη!

Η θρυλούμενη στοά των Αγ. Ισιδώρων στον Λυκαβηττό που κατέληγε στην Πεντέλη

Μια άλλη διάσημη υπόγεια διαδρομή που κατά την παράδοση καταλήγει στην Πεντέλη, είναι αυτή που αναφέρεται σε μια χάλκινη επιγραφή στο χτισμένο μέσα στον βράχο σπηλαιοεκκλησάκι των Αγίων Ισιδώρων του Λυκαβηττού, και φέρει την υπογραφή του Αρχιμανδρίτη Δαμασκηνού Βελισσαρίου: «Η οπή που φαίνεται στο ιερό του παρεκκλησίου του Αγίου Γερασίμου, που κτίστηκε στα τέλη του 20ού αιώνα, οδηγούσε ως το Γαλάτσι και από ’κει μέσα από άλλη οπή έφθανε ως την Πεντέλη. Έτσι διέφευγαν οι Έλληνες την καταδίωξη των Τούρκων».

Το άνοιγμα σήμερα υπάρχει στο παραπάνω παρεκκλήσι που βρίσκεται μέσα στο ιερό των Αγίων Ισιδώρων, αλλά σταματάει σε φυσικό βράχο μετά από οκτώ περίπου μέτρα…

Ποια είναι όμως η αλήθεια που κρύβεται πίσω από την παραπάνω και μάλιστα ενυπόγραφη αναφορά; Να διαπιστώσουμε επιτόπου τη συνέχεια της στοάς ως τη Μονή ή τη σπηλιά της Πεντέλης είναι αδύνατον. Αν δεχτούμε λοιπόν αρχικά ότι η συγκεκριμένη υπόγεια διαδρομή δεν υπήρξε ως δίοδος διαφυγής, καθώς ουδέποτε έχει ανιχνευτεί ή αναφερθεί αλλού η παρουσία της, μπορούμε στη συνέχεια να κάνουμε μερικές βάσιμες υποθέσεις, προσπαθώντας να ερμηνεύσουμε το παραπανω μήνυμα, αποδεικνύοντας κατά κάποιο τρόπο, ότι η αρχική μας παραδοχή μπορεί και να μην είναι απόλυτα σωστή…

Από τους νοτιοδυτικούς πρόποδες του Λυκαβηττού, χαμηλότερα από τους Αγίους Ισιδώρους, ξεκινάει μια σήραγγα σκαμμένη εντός του αθηναϊκού υπεδάφους, κατασκευασμένη το 140 μ.Χ. με πρωτοβουλία του αυτοκράτορα Αδριανού. Ανήκει στο διάσημο Αδριάνειο υδραγωγείο, ένα μεγαλειώδες υπόγειο έργο με μήκος κεντρικής στοάς 20 περίπου χιλιομέτρων, μέγιστου ύψους 2.00 m, τυπικού πλάτους 0.50 m και σε βάθος μέχρι και 40 m κάτω από την Αθήνα. 

Σήμερα η σήραγγα διατηρείται σχεδόν σε όλο το μήκος της αλλά δεν είναι δυνατόν να διασχιστεί πλήρως, λόγω μικρών διαστάσεων σε κάποια σημεία, διάφορων τεχνικών έργων (σωληνώσεις), και επειδή είναι κατά τμήματα πλημμυρισμένη. Αυτό συμβαίνει όχι λόγω κατάπτωσης της οροφής ή των αρχαίων τοιχωμάτων, αλλά επειδή πολλά από τα εκατοντάδες πηγάδια επίσκεψης που διέθετε σε τακτές αποστάσεις, μπαζώθηκαν κατά τη σημερινή εποχή, κατά την κατασκευή σύγχρονων έργων υποδομής.

Η λειτουργία του υδραγωγείου ούτως ή άλλως δεν ήταν συνεχής ανά τους αιώνες, και είναι γνωστό ότι στα χρόνια της τουρκοκρατίας είχε ήδη παύσει, απουσία συντήρησης. Θα είχε νόημα να υποθέσουμε λοιπόν ότι οι στοές του μπορούσαν να αποκτήσουν δεύτερη χρήση, αυτή της διαφυγής;

Η σύνδεση του ιερού των Αγίων Ισιδώρων με την πλατεία Δεξαμενής, όπου βρίσκεται η αρχή της σήραγγας, μοιάζει νοητά εφικτή (απέχουν 80 m υψομετρικά και 350 m οριζοντίως, ενώ βρίσκονται στην ίδια πλευρά του λόφου), μέσω ίσως μιας κατάλληλα κεκλιμένης διόδου με σκαλοπάτια, που μπορεί να ξεκινούσε από το δάπεδο του υφιστάμενου περάσματος που σταματά σε βράχο, και θα μπορούσε να έχει σφραγιστεί ώστε σήμερα να μη φαίνεται καν ότι υπάρχει.

Από ’κει κι έπειτα, η βασική διαδρομή του υδραγωγείου συνεχίζει διερχόμενη νοτιοανατολικά των Τουρκοβουνίων και του Γαλατσίου, και στο ύψος του Χαλανδρίου μια διακλάδωση οδηγεί υπογείως δίπλα στη Μονή Πεντέλης!  Εικόνες από το καταληκτικό τμήμα της υπόγειας στοάς φαίνονται παρακάτω:

Πρόσβαση προς τη στοά του Αδριανείου στη Μονή Πεντέλη

Κτιστό τόξο στήριξης της σήραγγας κοντά στη Μονή

Ολόκληρη η διαδρομή όμως αυτή, παρ’ όλο που το υδραγωγείο δεν λειτουργούσε, δεν θα μπορούσε καθόλου εύκολα να πραγματοποιηθεί, λόγω των τεχνικών εμποδίων που προαναφέρθηκαν, αφήστε δε που το Αδριάνειο δεν διέρχεται μέσα από το Γαλάτσι, που -όλως περιέργως- ηχητικά δεν απέχει και πολύ από το Χαλάνδρι! 

Το «κρυφό σχολειό» και τα υπόγεια της Μονής

Τέλος, άξιος λόγου, παρ’ όλο που δεν σχετίζεται με το Αδριάνειο, είναι ο ημιυπόγειος χώρος της Μονής Πεντέλης, που έχει διαμορφωθεί ως “κρυφό σχολειό” και είναι επισκέψιμος. 

Είσοδος προς το κρυφό σχολειό

Δύο «φρέατα» στον χώρο του «κρυφού σχολειού». Δεν συνδέονται με άλλο υπόγειο

Αναπαράσταση του κρυφού σχολειου

Υπάρχει όμως και η πληροφορία ότι ανατολικά της κύριας εισόδου της Μονής, υπάρχει μία είσοδος που οδηγεί στην υπόγεια κρύπτη… 

Είσοδος προς την υπόγεια κρύπτη ή φρέαρ φωτισμού/αερισμού; 

Λέγεται ότι πρόκειται για ένα πολυδαίδαλο λιθόκτιστο σύστημα διαδρόμων με καμάρες, που βρίσκεται κάτω από την εσωτερική αυλή, αλλά δεν είναι γνωστό αν διαθέτει πρόσβαση προς άλλες τοποθεσίες, ή -όπως θα επέμενε ο θρύλος- προς το ανάκτορο της Δούκισσας, ή τα τούνελ της σπηλιάς. 

Υπάρχουν υπόγεια περάσματα σήμερα στη σπηλιά;

Παρά λοιπόν τους θρύλους για τις στοές που ξεκινούσαν από τη σπηλιά Νταβέλη, σήμερα στο εσωτερικό της δε μπορεί να διαπιστωθεί το παραμικρό, αφού και να υπήρχαν οι όποιες δίοδοι, μετά τα έργα του 1977-78, κατά τα οποία αφαιρέθηκε εδαφικό υλικό (αρχαία λατύπη) κι έγινε εκβάθυνση του δαπέδου, δεν υπάρχει πια κανένα από τα παλιά καταβάσια, το μεγαλύτερο των οποίων κατέβαινε σε βάθος 15 μέτρων!

Σε ένα σημείο μόνο, ένα υπερυψωμένο άνοιγμα που προσεγγίζουμε με τη βοήθεια ενός σχοινιού, οδηγεί σε μικρή στολισμένη αίθουσα στην οποία κατεβαίνουμε από τη σιδερένια σκάλα

Η μοναδική στενή δίοδος που σώζεται σήμερα, είναι αυτή που καταλήγει στη γνωστή λιμνούλα (αφιερωμένη στη λατρεία των Νυμφών) η οποία προσεγγίζεται από ένα μικρό άνοιγμα στο αριστερό τοίχωμα της σπηλιάς. Το χαμηλό τούνελ μας οδηγεί σε ένα κατέβασμα (υπάρχει σχοινί) που καταλήγει σε 4 αρχαία σκαλοπάτια. Κατεβαίνοντας, βρισκόμαστε σε “προθάλαμο” στα δεξιά του οποίου υπάρχει η αρχή της τριγωνικής στοάς που καταλήγει στη λίμνη.

Τα υπόγεια οστεοφυλάκια των εκκλησιδίων (Αγ. Σπυρίδωνα, Αγ. Νικολάου)

Όσο για τις δύο καταπακτές που βρίσκονται στο δάπεδο των εκκλησιδίων στην είσοδο της σπηλιάς, αναφορές τις ήθελαν να επικοινωνούν με το εσωτερικό της… Αποτελούν εισόδους σε υπόγειες κρύπτες που χρησιμοποιήθηκαν άλλοτε σαν οστεοφυλάκια, κάτι συνηθισμένο στα μικρά βυζαντινά εκκλησάκια. Κατεβαίνοντας (στη μία από σκαλοπάτια) στο καθαρισμένο σήμερα χαμηλό εσωτερικό τους, διαπιστώνουμε ότι δεν υπάρχει κάποια συνέχεια προς τη σπηλιά…

Σε τι αφορούσαν τελικά τα περίφημα στρατιωτικά έργα και οι στοές γύρω από τη σπηλιά;

Από τον Αύγουστο του 1977, ο χώρος γύρω απ’ τη σπηλιά αποκλείστηκε από τεχνικά συνεργεία που άρχισαν να εργάζονται με βαριά μηχανήματα τόσο στο εσωτερικό της, όσο και στην ευρύτερη περιοχή. Παρ’ όλο που επρόκειτο για απόρρητα έργα αγνώστου – αρχικά – φύσεως, δεν ήταν δυνατόν να μη γίνουν αντιληπτά από τους γύρω.

Οι ενδιαφερόμενοι, απευθυνόμενοι στις τοπικές και έπειτα στις κρατικές αρχές, δεν κατάφερναν να πάρουν συγκεκριμένη απάντηση, καθώς οι πάντες υποστήριζαν ότι το θέμα ξεπερνούσε τη δικαιοδοσία τους. Απ’ τον Οκτώβριο δε που δημοσιεύτηκαν οι “αποκαλύψεις” του Μπαλάνου, εκατοντάδες περίεργοι συνέρρεαν στην περιοχή, κάνοντας αδύνατη την οποιαδήποτε συνέχεια των έργων.

Αμέσως άρχισαν να διατυπώνονται και οι σχετικές θεωρίες συνομωσίας: βάση πυρηνικών όπλων, αντιατομικά καταφύγια υψηλών προσώπων, αντιπυραυλική προστασία της Αθήνας, ταφές πυρηνικών αποβλήτων, αλλά και είσοδος για την κοίλη γη, πύλη για άλλες διαστάσεις και πειράματα τηλεμεταφοράς, μέχρι και βάση για επαφές με εξωγήινους! Το αποτέλεσμα ήταν οτιδήποτε συνέβαινε στην περιοχή της Πεντέλης, να συνδέεται με τα έργα της σπηλιάς.

Λίγο καιρό μετά την έναρξη των έργων έπαψε και η λειτουργία της αμερικανικής βάσης στη Νέα Μάκρη, με αποτέλεσμα να φημολογείται η μεταφορά της στη σπηλιά του Νταβέλη. Ωστόσο, δεν άργησε να αποκαλυφθεί η πραγματική φύση των έργων, αφού οι δημοσιεύσαντες τις προαναφερόμενες αποκαλύψεις, “ενοχλήθηκαν” από ανώτατους αξιωματικούς των ενόπλων δυνάμεων, οι οποίοι τους ανέφεραν για το στρατιωτικό απόρρητο των έργων, και ότι πρέπει να αποτραβήξουν την προσοχή του κοινού, επειδή στον χώρο επρόκειτο να κατασκευαστεί ένα υπόγειο μυστικό στρατηγείο. Επίσημα όμως, κανένας δεν παραδεχόταν τίποτα!

Τελικά τα έργα ξανάρχισαν, και από τότε επαναλαμβάνονταν κατά καιρούς για λίγους μήνες κάθε φορά, και ύστερα σταματούσαν μετά από πιέσεις που αποσκοπούσαν στην προστασία του αρχαιολογικού χαρακτήρα της τοποθεσίας. Το θέμα έφτασε να συζητηθεί μέχρι και στη Βουλή, χωρίς όμως να δοθεί καμία συγκεκριμένη απάντηση. Το 1981 ο υπουργός Εθνικής Άμυνας Ε. Αβέρωφ επερωτήθηκε επισήμως εάν επρόκειτο να αποθηκευτούν πυρηνικά όπλα στη σπηλιά, αλλά επικαλούμενος το απόρρητο των έργων, αρνήθηκε οποιαδήποτε διευκρίνιση. Τότε είχε μείνει διάχυτη η πίστη ότι οι εργασίες αφορούσαν στην αποθήκευση πυραυλικών πυρηνικών συστημάτων, πάντα σε σχέση με το ρόλο του ΝΑΤΟ στη Μεσόγειο.

Το 1983, ο ρυθμός των εργασιών ήταν πιο ακανόνιστος από ποτέ, όπως και η φύλαξη της περιοχής από ανώνυμους –συνήθως– πολίτες. Η παρουσία ανάμεσα στους επιβλέποντες Ελλήνων και Αμερικανών αξιωματικών της Αεροπορίας, τροφοδότησε και τα σενάρια της Νατοϊκής συμμετοχής, τα οποία φάνηκε να υποστηρίζονται από παρατημένα ενυπόγραφα έγγραφα που βρέθηκαν μέσα στη σπηλιά. Επίσης, και σε σχετικές τοπογραφικές μελέτες του ΥΠΕΧΩΔΕ η Σπηλιά Νταβέλη αναφερόταν σαν στρατιωτική περιοχή δικαιοδοσίας του ΝΑΤΟ, το οποίο φαινόταν και ως κατασκευαστής του έργου.

Ήταν κατασκευές της Αεροπορίας λοιπόν, που την ίδια χρονιά μάλιστα χαρακτηρίστηκαν ως «οικονομικά ασύμφορες σε ένα χώρο προβληματικό, ο οποίος δεν προσφέρει καμία στρατιωτική ασφάλεια», αλλά το 1987 αρμόδια επιτροπή του ΓΕΑ ανέλαβε την επανέναρξη του έργου. Μετά από συνεχείς πιέσεις του Επιτελείου, τονίζοντας την «εθνική ανάγκη» ολοκλήρωσης του έργου, το Υπουργείο Πολιτισμού υποχώρησε θέτοντας σαν όρο την παρακολούθηση των εργασιών από τις αρμόδιες Εφορείες Αρχαιοτήτων, κάτι που θα έπρεπε να είχε ορισθεί εξ’ αρχής.

Η απόφαση τελικά όμως δεν εφαρμόστηκε και τα έργα δεν ξεκίνησαν μέχρι το τέλος του καλοκαιριού του 1990, όταν εμφανίστηκαν και πάλι φορτηγά και μπουλντόζες στη σπηλιά. Ήταν και η τελευταία φορά που θα ξανάρχιζαν τα έργα, και η εργολαβική εταιρεία έχει αναλάβει − μετά από συνεχείς διαγωνισμούς που διενεργούσε το ΓΕΑ − την αποπεράτωση του έργου σύνδεσης των στοών με τον κύριο όγκο της σπηλιάς και τη διαμόρφωση του εσωτερικού της χώρου.

Εν τέλει αυτή τη φορά δεν προχώρησαν παραπέρα από το στάδιο που μέχρι τότε είχαν φτάσει, αφού το έργο εγκαταλείφθηκε κυρίως λόγω της δυσανάλογης σχέσης κόστους και αποδοτικότητας.

Στην εφημερίδα Τα Νέα (26/1/91) γράφτηκε: «Κατάλληλο χώρο στην περιοχή του Λεκανοπεδίου Αττικής αναζητεί το υπουργείο Εθνικής Άμυνας, προκειμένου να κατασκευάσει σύγχρονο (υπόγειο) στρατηγείο για την περίπτωση πολέμου. Η επιλογή τη δεκαετία του ’70 χώρου στην Πεντέλη (σπηλιά Νταβέλη) για κατασκευή υπόγειου στρατηγείου απορρίφθηκε από την Αρχαιολογική Υπηρεσία λόγω των ευρημάτων. Το Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άμυνας εγκατέλειψε οριστικά το χώρο αυτό (…)».

Ξεκινώντας λοιπόν από την εκβάθυνση και διαμόρφωση της σπηλιάς (1977-79), στη συνέχεια (1980-82-83) ξεκίνησαν εργασίες διάνοιξης και κατασκευής ενός συστήματος κεντρικών σηράγγων προσπέλασης και μικρότερων στοών που θα τις συνέδεαν, συμπεριλαμβανομένων φρεάτων αερισμού και λοιπών εγκαταστάσεων.

Αρχικά επίσημα σχέδια για την κατασκευή των σηράγγων προσπέλασης Ι, ΙΙ, ΙΙΙ και λοιπών στοών σύνδεσης, φρεάτων αερισμού κ.λπ. Με κίτρινο (δεξιά) τα υφιστάμενα τμήματα, με κόκκινο (αριστερά) προσεγγιστικά ο άξονας της υφιστάμενης σήραγγας Ι, που αντικατέστησε την αρχική χάραξη. Τμήματα των σηράγγων που δεν χρωματίζονται, δεν πρόλαβαν να κατασκευαστούν ποτέ (υπόβαθρο σχεδίων: Στάμος, 2003).

Αν το έργο ολοκληρωνόταν, οι σήραγγες θα συνδέονταν με τη σπηλιά, ο χώρος της οποίας θα αποτελούσε τον πυρήνα του στρατηγείου – καταφυγίου, που τελικά δεν πρόλαβε ποτέ να κατασκευαστεί. Η επίσημη ονομασία σύμφωνα με τα απόρρητα σχέδια του Γενικού Επιτελείου Αεροπορίας ήταν «χώρος αποθηκεύσεως υλικών επικοινωνίας».

Η νέα σήραγγα Ι αριστερά της σπηλιάς (τέλη Ιουλίου 1982) μήκους 72 μέτρων, ΒΔ και παράλληλα της αρχικής χάραξης (βλέπε σχέδιο) που ματαιώθηκε λόγω αστοχίας κατά τη διάνοιξη

Το εσωτερικό της σήραγγας Ι. Ο άξονάς της στρεφόταν δεξιά πλησιάζοντας τη σπηλιά. Τα τελευταία χρόνια αφαιρέθηκαν και πουλήθηκαν (παλιοσίδερα) οι αρχικές υποστηρίξεις

Αριστερά της εισόδου της σπηλιάς: προοριζόταν για στόμιο στοάς κεφαλής φρέατος αερισμού η οποία τελικά δεν κατασκευάστηκε. Χρησιμοποιήθηκε ως αποθήκη, γι’ αυτό και κλειδώθηκε.

Πάντως, η τακτική της αξιοποίησης όποιου μεγάλου υπάρχοντος υπογείου κοιλώματος και η μετατροπή του σε στρατιωτική βάση ή καταφύγιο, είναι γενικότερα γνωστή και εφαρμόστηκε μάλιστα ευρέως στο πρόσφατο παρελθόν, όταν – τέλη της δεκαετίας του ’30 – η κυβέρνηση Μεταξά κατασκεύασε αρκετάαντιαεροπορικά καταφύγιασε Αθήνα, Πειραιά, (λόφοι Λυκαβηττού, Αρδηττού, Προφήτη Ηλία κ.ά.) αλλά και αλλού. Έτσι, εν όψει Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, φυσικά σπήλαια ή αρχαίες υπόγειες κοιλότητες, διευρύνθηκαν, επενδύθηκαν με μπετόν, απέκτησαν τις

δικές τους σήραγγες και τις απαραίτητες εγκαταστάσεις και μετατράπηκαν

σε bunkers (καταφύγια), όπως ακριβώς είχε σχεδιαστεί να συμβεί και στη σπηλιά του Νταβέλη.

Σήμερα θα ήταν ένας φυλασσόμενος και αποκλεισμένος ενεργός μυστικός υπόγειος χώρος με ισχυρές πύλες στις εισόδους, και η σπηλιά θα αποτελούσε πια παρελθόν. Μετά την περάτωση του έργου η είσοδός της θα σφραγιζόταν από μπετόν, και μόνο μέσω των παράπλευρων σηράγγων θα ήταν δυνατή η πρόσβαση.

…Και μένουμε να αναρωτιόμαστε τι θα απογίνονταν τα δύστυχα εκκλησάκια (11ος αι. μ.Χ.) που μέχρι τώρα έχουν γλιτώσει την κατάρρευση ως εκ θαύματος… Γιατί πλην των πληγών που κληρονόμησαν από τα έργα, κατά καιρούς διάφοροι βανδαλίζουν τμήματα του δαπέδου ή των τοίχων τους αναζητώντας κρυμμένους θησαυρούς, αλλά ευτυχώς πάντα βρίσκεται (έστω και αργά) κάποιος να φροντίσει για αυτά. 

Αντιθέτως, τα εγκαταλειμμένα έργα ρημάζουν παρατημένα στη μοίρα που δε θέλησε ποτέ να ολοκληρωθούν. Τελευταία μάλιστα εν καιρώ οικονομική κρίσης κάποιοι ξήλωσαν τις προσωρινές υποστηρίξεις των στοών για να πουλήσουν το σίδερο, με αποτέλεσμα η επίσκεψη στο εσωτερικό τους να απειλείται από κίνδυνο κατάρρευσης των τοιχωμάτων.

Δεξαμενή 

 

Πηγή σχεδίου: iranon.gr 

Πιθανώς προγενέστερες ανάγλυφες αγγελικές μορφές του 8ου αι. υπάρχουν στο ιερό του Αγίου Σπυρίδωνα (ή “Ασκητηρίου”), οι οποίες ενδεχομένως ανήκουν στην εποχή των “Αμώμων” (ασκητών μοναχών)

Τα σκαλισμένα σύμβολα της Πεντέλης και η παλάμη «που μετακινείται» μέσα στη σπηλιά!

Ένα ακόμη μυστήριο της Πεντέλης, αφορά στα διάφορα περίεργα ανάγλυφα σκαλίσματα –παλαιά ή νεότερα– που εντοπίζονται εντός και εκτός της σπηλιάς. Ειδικά μέσα στη σπηλιά υπάρχουν χαράγματα και επιγραφές που προέρχονται από τους «Άμωμους» που ασκήτεψαν κάποτε εκεί. Τα σύγχρονα όμωςλαξεύματα και οι επιγραφές που έγιναν από σημερινούς δημιουργούς μέσα στη δεκαετία του ’90, παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

Οι συμβολισμοί τους μπορεί να συνδυάζουν θεολογικές δοξασίες, φιλοσοφικούς συσχετισμούς και διάφορα κοσμολογικά νοήματα, ενώ σε συνδυασμό με το συμβολικό αυτό περιεχόμενο, τα λαξεύματα ίσως χρησιμοποιήθηκαν και για τελετουργικούς σκοπούς.

Τώρα όσο για το αποτύπωμα της δεξιάς παλάμης που βρίσκεται από το 1993 αριστερά όπως μπαίνουμε στη σπηλιά και που, σύμφωνα με τα λεγόμενα των τελευταίων ετών, μετακινείται από σημείο σε σημείο, να πούμε ότι ποτέ δεν άλλαξε θέση, αλλά αντιθέτως μεταβλήθηκε αρκετές φορές το ύψος του εδάφους από κάτω της! Όμως, πράγματι η παλάμη εξαφανίστηκε μερικές φορές, όταν την είχαν καλύψει με λάσπη, ή με καπνιά, μέχρι και με τσιμέντο!

Η σημασία της και ο λόγος που χαράχτηκε μέσα στη σπηλιά δε μας είναι σήμερα γνωστά… Πάντως η παλάμη (hamsa) χρησιμοποιείται στην αραβική κουλτούρα σαν σύμβολο προστασίας, και πιστεύεται ότι εμποδίζει την είσοδο δόλιων πνευμάτων στην κατοικία έξω απ’ την οποία είναι ζωγραφισμένη… 

Κείμενο, φωτογραφίες: Παναγιώτης Δευτεραίος

Δραστηριότητα: Αστική Σπηλαιολογία (Urban Speleology)

Συμμετείχαν:  Γεωργία Μπουρμπούλη, Παναγιώτης Δευτεραίος, Αλέξανδρος Γλαράκης

Πληροφορίες:

1. Δευτεραίος, Π., «Τι συμβαίνει σήμερα στη σπηλιά του Νταβέλη», περ. Mystery, τ.87, Δεκ. 2012

2. Παρ’εικος, «Με αφορμή την Πεντελική Μυθολογία, έκθεση των επίμαχων δεδομένων»

3. Ορεσίβιος, «ΠΕΝΤΕΛΗ, από την ανάδυση της Αιγαίας γης έως τους ρωμαϊκούς χρόνους» 

4. Στάμος, Β.,»Υπόγεια Αθήνα, η συνομωσία ενός μύθου», Εκδόσεις Genius Loci, Αθήνα 2003

5. Καιροφύλας, Γ., «Το καστέλο της Ροδοδάφνης», Εκδόσεις Φιλιππότη, Αθήνα 2004

Πηγή: ΑΣΤΙΚΗ ΣΠΗΛΑΙΟΛΟΓΙΑ