ΘΡΑΚΗ: Η ΓΗ ΠΟΥ ΓΕΝΝΗΣΕ ΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΤΟ ΧΟΡΟ

Οι Αρχαίοι Θράκες είχαν  μεγάλη αγάπη για τη μουσική. Από τη Μυθική εποχή αναφέρονται ο γιός της Μούσας, ο ονομαστός Ορφέας, που καταγοήτευε με τη λύρα του και αυτά τα θηρία, μαζί με τον αρχαιότατο ποιητή Θάμυρις, αμφότεροι παιδιά της Θράκης. Ο Κάνθαρος, κατά την βεβαίωση του Πολυδεύκη, αποδίδει ότι οι Θράκες εφεύρουν το έγχορδο μουσικό όργανο, το οποίο ο Ανακρέων ονομάζει «μάγαδιν». Πρέπει να αναφέρεται στη λύρα ή σε κάποιο παρόμοιο όργανο. Επίσης οι Γέτες, θρακικός λαός, είχαν κιθάρες, τις οποίες χρησιμοποιούσαν οι απεσταλμένοι ως κήρυκες ειρήνης. Οι Θράκες τραγουδούσαν και χόρευαν συνήθως μαζί με τα όπλα τους.

Ο Ξενοφώντας μας παρέχει πληροφορίες εξ ιδίας αντιλήψεως για τους ιδιάζοντες Θρακικούς πολεμικούς χορούς υπό την συνοδεία αυλού και για τα παιδιά που  μαζεύονταν τριγύρω για να ακούσουν. Τις ένοπλες ορχήστρες δεν  τις συναντούμαι μόνο  στη Θράκης αλλά και σε άλλες Δωρικές πόλεις της Αρχαίας Ελλάδας, όπως στους Κουρήτες, στη Κρήτη, για τους οποίους ο Λουκιανός περιγράφει ότι ..παρίστανται μετά των όπλων ορχούμενοι και προσομοίως προς τους Θράκας («..ενόπλοις δε αυτών ή όρχησις ήν, τα ξίφη μεταξύ κροτούντων προς τα ασπίδας και πηδώντων»).

Σύμφωνα με τον Στράβωνα, οι Θράκες μετέφεραν τη μουσική παντού: «Μέχρι της Ινδικής εκείθεν και την πολλήν μουσικήν μεταφέρουσιν». Τα όργανα δε που χρησιμοποιούσαν, όπως προκύπτει από μαρτυρίες των ιστορικών αλλά και από  ζωγραφικές απεικονίσεις σε αναθηματικά πλακίδια, αγγεία και άλλα. ήταν η λύρα, η κιθάρα, οι αυλοί, η σύριγξ, ο άσκαυλος (γκάϊντα) ή ψαλτήρα, τα τύμπανα. τα κύμβαλα τα κρόταλα, ή βάρβιτος αλλά και ο ύδραυλος. Οι υπόλοιποι έλληνες, πολλά από τα όργανα αυτά τα δανείστηκαν από τους Θράκες.

Η Θράκη όμως είναι συνδεδεμένη και με τον μύθο του Ορφέα. Όταν ο Ωκεανός παντρεύτηκε την Παρθενόπη απέκτησε δύο κόρες: την Ευρώπη και τη Θράκη. Όταν η μουσική ήταν συνώνυμη με την ιερότητα και το μυστήριο, η Θράκη έμελε να φιλοξενήσει, στους όμορφους τόπους της, τους πρώτους και σημαντικότερους έλληνες μουσικούς και υμνωδούς. Μπορεί η Δήλος να έδωσε καταφύγιο στη γέννηση του θεού της μουσικής και να έγινε το αγαπημένο νησί του Απόλλωνα, την τέχνη του όμως αυτός θέλησε να την παραδώσει σε ένα παιδί της Θράκης, τον ΟΡΦΕΑ. Ο μύθος λέει πως ο Απόλλωνας χάρισε στον Ορφέα τόσο την απαράμιλλη τέχνη του στο παίξιμο της λύρας όσο και μαντικές δυνάμεις.  Επίσης του έδωσε και την πεντάχορδη λύρα του (το όργανο που εφηύρε ο Ερμής, απ’ τον οποίο και το πήρε ως δώρο ο Απόλλωνας), στην οποία αργότερα ο Ορφέας πρόσθεσε δύο ακόμα χορδές.

Ο Ορφέας ήταν γιός του πρίγκιπα της Θράκης Οίαγρου και της Μούσας Καλλιόπης, της προστάτιδας της Επικής Ποίησης και υπήρξε ο πρώτος και ο μεγαλύτερος σε ικανότητα και τέχνη μουσικός. Είχε δασκάλες τις Mούσες και το παίξιμο και η φωνή του μάγευαν ανθρώπους και ζώα, ημέρευαν ακόμα και τους «θυμούς» της φύσης και μετακινούσαν μέχρι και τα βουνά και τα δέντρα. Με τη σαγίνη της μουσικής του μάγεψε και την Ευρυδίκη κι αυτός μαγεμένος απ τη δική της ομορφιά αποφάσισε να την κάνει γυναίκα του. Οι μοίρες όμως άλλα είχαν ορίσει για τη ζωή τους. Λίγες μέρες μόλις μετά το γάμο τους, μια οχιά δάγκωσε την όμορφη κοπέλα και την έστειλε στον κόσμο του Πλούτωνα. Ο Ορφέας, μη μπορώντας να αντέξει το χαμό της αγαπημένης του, αποφασίζει να κατέβει στον Άδη, για να την πάρει.

Στο παίξιμο της λύρας του, που κάποτε ακινητοποίησε τις συμπληγάδες πέτρες, δίνοντας την ευκαιρία να περάσουν ανάμεσά τους τα πλοία των αργοναυτών και νάρκωσε τον δράκοντα της Κολχίδας, που φυλούσε το «χρυσόμαλλο δέρας», ούτε ο Άδης μπορούσε να αντισταθεί. Ο φύλακας Κέρβερος χαλάρωσε στους θελκτικούς ήχους των χορδών και της φωνής του Ορφέα, ο Τάνταλος ξέχασε τη δίψα του, οι Ερινύες δάκρυσαν κι ο Πλούτωνας με την Περσεφόνη τόσο που συγκινήθηκαν ώστε του έδωσαν την άδειά τους να πάρει μαζί του την Ευρυδίκη και να γυρίσουν οι δυο τους στον πάνω κόσμο, στη ζωή. Υπό έναν όμως όρο. Μέχρι να φτάσουν στον πάνω κόσμο, ο Ορφέας δεν έπρεπε να γυρίσει να αντικρίσει την Ευρυδίκη. Οι πύλες του Άδη άνοιξαν, μα πριν ακόμα προλάβουν να τις διαβούν, ο Ορφέας, απ τη μεγάλη του επιθυμία να αντικρίσει την αγαπημένη του, παραβίασε τον όρο, με αποτέλεσμα η Ευρυδίκη να μείνει για πάντα πλέον στον κόσμο των νεκρών.

Την λύρα του Ορφέα, οι Νύμφες την πήραν και την παρέδωσαν σε έναν άλλο σπουδαίο μουσικό, γέννημα της Θράκης, στον ΜΟΥΣΑ ΙΟ, που σημαίνει το όνομά του: άνθρωπος των Μουσών. Γιος του Αντίφημου και της Σελήνης, αναφέρεται στις παραδόσεις και ως μαθητής του Ορφέα. Ήταν εκτός από μουσικός, ιερέας και μάντης. Όπως παρατηρούμε το στοιχείο της μαντικής, ήδη από τον Απόλλωνα και στη συνέχεια τον Ορφέα, συνοδεύει τη μουσική. Με τη μουσική του, ο Μουσαίος θεράπευε ακόμα και αρρώστους. Έγραψε πολλούς ύμνους ενώ σε αυτόν αποδίδεται η επινόηση του δακτυλικού εξάμετρου στην ποίηση. Είχε επίσης συμβάλλει δυναμικά στην ίδρυση των Ελευσινίων Μυστηρίων. Σύζυγός του ήταν η Ελευσίνια Διηόπη, με την οποία απέκτησε ένα γιο, έναν άλλο μεγάλο αρχαίο μουσικό, τον ΕΥΜΟΛΠΟ, γεννάρχη του γένους των Ευμελπίδων.

Άλλος ένας μυθικός μουσικός της Θράκης υπήρξε ο ΘΑΜΥΡΙΣ. Γιος του Φιλάμμωνα (ο οποίος ήταν γιος του Απόλλωνα και ιδρυτής μυστικών λατρειών, όπως της Λέρνας) και της νύμφης Αγριόπης, κατά τον Παυσανία, ή κατ’ άλλους γιος του Αθλίου ή της Μούσας Μελπομένης, προστάτιδας της Τραγωδίας ή της Μούσας Ερατούς, προστάτιδας της Ερωτικής Ποίησης.

Το όνομα των Θρακών είναι συνδεδεμένο από τα πανάρχαια χρόνια με την τέχνη της μουσικής. Ο Όμηρος αναφέρει ότι η λατρεία των Μουσών ξεκίνησε από τη Θράκη, ενώ ο θεός της μουσικής Απόλλωνας λατρευόταν ιδιαιτέρως στον τόπο αυτό, γεγονός που αποδεικνύουν και τα μαντεία και τα ιερά του που έχουν έρθει στο φως από έδαφος της Θράκης. Το ίδιο διαδεδομένη ήταν η λατρεία των Θρακών προς τον άλλο δεινό μουσικό και ανταγωνιστή του Απόλλωνα, Πάνα, αλλά και τον Διόνυσο, προς τιμήν του οποίου εισηγήθηκαν τη διοργάνωση μεγάλων διονυσιακών τελετών και στον οποίο είχαν αφιερώσει και ιερά (βλ. Ναός Διονύσου στα Άβδηρα, όπου υπάρχει και μαντείο του Απόλλωνα και Μαντείο του Διονύσου στην Ροδόπη).

Και στους νεότερους χρόνους όμως, οι Θράκες, διακρινόμενοι για την αγάπη, την έφεση αλλά και την ικανότητά τους στη μουσική, έπλασαν ήχους ιδιαίτερους. Σήμερα τα είδη της μουσικής της είναι πολλά και ποικίλα. Ακούγοντας τα τοπικά παραδοσιακά της τραγούδια, διακρίνουμε αμέσως το χαρακτηριστικό της ιδιαιτερότητας των ήχων όχι μόνο σε σχέση με τις μουσικές των υπολοίπων περιοχών της Ελλάδας αλλά και μεταξύ των τριών της διαμερισμάτων. Η ποικιλία στους ήχους και στους ρυθμούς αλλά και στην ορχήστρα (η Ανατολική Θράκη χρησιμοποιεί κανονάκι, ούτι, λύρα πολίτικη και κρουστά. Η Βόρεια Θράκη χρησιμοποιεί: λύρα Θρακιώτικη, γκάιντα, φλογέρα, καβάλ και η Δυτική: κλαρίνο, ούτι και γενικά ένα κράμα από τα όργανα της Ανατολικής και της Βόρειας) είναι βασικό στοιχείο της θρακιώτικης παραδοσιακής μουσικής, που ασφαλώς και αυτή με τη σειρά της έλκει την καταγωγή της από την Αρχαία Ελληνική μουσική. Το κοινό χαρακτηριστικό των μουσικών της πάντως, που της προσδίδει και το γενικότερο χρώμα της, είναι η ευγένεια του ήχου της και ο πλούτος των μελισμάτων που απαιτεί στην απόδοσή της.

Παραπομπές:
Στράβ. Ι, 471 «Από δε του μέλους, και του ρυθμού, και των οργάνων και η μουσική πάσα Θρακία και Ασιάτις νενόμισται… Οι τε επιμεληθέντες της αρχαίας μουσικής, Θράκες λέγονται, Ορφεύς τε και Μουσαίος και
Θάμυρις, και τω Ευμόλπω δε τούνομα ενθένδε».
Ξενοφώντος Κύρου Ανάβαση Στ, α, 5.
Πλάτων. Νομ.815 «…και εκπηδήσεσιν εν ΄ ύψει και ξυν ταπεινώσει μιμουμένην και τας τοιαύταις εναντίας, τας επί τα δραστικά φερομένας εύ σχήματα εν τε ταις τόξων και ακοντίων και πασών πληγών μημήματα επιχειρούσας μιμείσθαι».
Πολυδ. Ονομαστ. Δ, 100 «και κολοβρισμός Θράκιον όρχημα και Καρικόν. Ήν δε και τούτο ενόπλιον».

Βιβλιογραφία
Σπήλιου Χ. Σακελλαριάδου: «Πόλεις και Θέσμια Θράκης και Ιωνίας εν τη Αρχαιότητι», τόμος πρώτος, Αθήνα 1929.
Ιστοσελίδα: http://www.musicheaven.gr
Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού  (www.argolikivivliothiki.gr)

Πηγή: ordoumpozanis-teo.blogspot.gr