ΓΕΤΑΣ, ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΩΝ ΗΔΩΝΩΝ
Ιδού, ενδεχομένως, άλλη μια ένδειξη της διαφοράς ανάμεσα στη φυλή των Ηδωνών και στη δυναστεία της.
Ο Ηρόδοτος λέει ότι στους Θράκες ο Ερμής λατρευόταν μόνο από τους βασιλείς (1): Αυτοί οι τελευταίοι ισχυρίζονταν ότι προέρχονται απ’ αυτόν, αυτόν επικαλούνταν στον βασιλικό όρκο τους. Είναι περίεργο που κι αυτός, επίσης, (ενν. τον Ηρόδοτο), θέλει να κάνει να πιστέψουμε ότι οι βασιλείς, στους οποίους αναφερόμαστε, δεν ήταν από την ίδια φυλή με αυτή των υποτελών τους. Σε ποιους βασιλείς αναφέρεται, λοιπόν; Ο Ηρόδοτος δεν είχε δει, όσο έπρεπε, «όλο το έθνος των Θρακών, το μεγαλύτερο μετά από αυτό των Ινδών» (2). Δεν είχε επισκεφθεί παρά μόνο τη μακεδονική Θράκη (σημ. μεταφραστή: εδώ εννοεί την περιοχή μεταξύ Στρυμόνα και Νέστου, που τότε υπαγόταν στη Θράκη, αργότερα όμως εντάχθηκε στη Μακεδονία). Τον προσέλκυσε η Θάσος, εξ αιτίας των ερευνών του για τον Ηρακλή (3), πέρασε από εκεί στη θασιακή Περαία, για να δει στο Παγγαίο τα ορυχεία της Σκαπτής Ύλης (4) και το μαντείο των Σατρών, το οποίο τον ενδιέφερε,
(1) Ηροδότου 5, 7: «οι δε βασιλέες αυτών πάρεξ των άλλων πολιητέων, σέβονται Ερμέην μάλιστα θεών και ομνύουσι μούνον τούτον και λέγουσι γεγονέναι από Ερμέω εωυτούς».
(2) Του ιδίου 5, 3.
(3) Του ιδίου, 2, 44.
(4) Του ιδίου, 6, 47. Δείτε περιοδικό CLIO, έτους 1910, 1.
εξ αιτίας των περίεργων αναλογιών (ομοιοτήτων) του με αυτό των Δελφών (1). Έτσι, μεταξύ των νομισμάτων της περιοχής του Παγγαίου, υπάρχει και ένα που απεικονίζει τον Ερμή, ενώ υπάρχουν κι αρκετά, για τα οποία κάποιοι πρότειναν, όχι άδικα, (με αρκετή αληθοφάνεια), ότι πρόκειται γι’ αυτόν. Ο Ερμής εμφανίζεται κρατώντας το κηρύκειο στο χέρι, πάνω σ’ ένα νόμισμα των Δερρώνων (2), δίπλα σε δύο βόδια τα οποία ο ίδιος οδηγεί. Πάνω στα νομίσματα του Γέτα, ένα πρόσωπο χωρίς κηρύκειο, φέροντας πέτασο στο κεφάλι, οδηγεί, με όμοιο τρόπο, δύο βόδια (σχέδιο Ι, 1-3): Πέραν των ανωτέρω , πάνω σε αρκετά νομίσματα των Ορεσκίων (3), ένα πρόσωπο χωρίς κηρύκειο, φορώντας καυσία και κρατώντας σαν να πρόκειται για βουκέντρα ‘ένα ζεύγος ακοντίων, (σχέδιο Ι, 7-8). Η σκηνή αυτή, που απεικονίζεται πάνω σε όλα τα νομίσματα, μοιάζει σαν επίκληση προς τον θεό των ποιμένων (4), μοιάζει σαν μια γνωστή κλοπή ζώων, εκείνη που διέπραξε ο Ερμής, όντας βρέφος στην κούνια. Η επιλογή ενός τέτοιου θέματος ως νομισματικού τύπου, από τους Ηδωνούς, τους Δέρρωνες και τους Ορεσκίους, λέει πολλά για την κατάσταση βαρβαρότητας, στην οποία αυτοί βρίσκονταν ακόμη, εκεί γύρω στα 500 π.Χ., οι φυλές της μακεδονικής Θράκης. Τα ελληνικά φύλα είχαν ζήσει σε αρχαιότερες περιόδους, σε μια ανάλογη βαρβαρότητα (5). Πολλοί από τους μύθους τους (6) το μαρτυρούν, όπως και μερικά απομεινάρια, από τα οποία το πιο ενδιαφέρον, για μας τουλάχιστον, είναι σίγουρα τα «καρπαία», αυτός ο μιμητικός χορός, που αναπαριστούσε μια σκηνή «βοηλασίας». Χορευόταν από χορευτές που κρατούσαν όπλα. Ο Ξενοφών (7), ο οποίος μας τον περιέγραψε, τον είδε να εκτελείται από τους Θεσσαλούς, όμως γνωρίζουμε από τον Ησύχιο (8) ότι οι Μακεδόνες γνώριζαν επίσης αυτό τον πολεμικό χορό.
(1) Ηροδότου 7, 111. Δείτε και το έργο μου «Cultes et mythes du Pangee» σελ. 38.
(2) ………………….
(3) …………..
(4) Σχετικά με τον Ερμή, θεό των κλεφτών της μάχης, δείτε BCH 1903, σελίδες 300 – 313.
(5) …………………………
(6) Ας θυμηθούμε το ανάγλυφο από τον θησαυρό της Σικυώνας, στο BCH 1896, σχέδιο ΙΙ = Ανασκαφή στους Δελφούς, τόμος 4, σελ. 15.
(7) Κύρου ανάβασις, 6, 1, (το παρέθεσε και ο Αθήναιος Ι, σελ. 15).
(8) Ησύχιος, λήμμα «καρπέα, μακεδονικός χορός».
Αν τώρα προσέξουμε το ότι οι Ορέσκιοι και οι Δέρρωνες κατοικούσαν πιθανόν στην περιοχή του Παγγαίου, όχι μακριά από τους Ηδωνούς κι ότι ο Ηρόδοτος επισκέφθηκε αυτή την περιοχή στην οποία, πενήντα χρόνια πριν, είχαν κοπεί τα νομίσματα με το νομισματικό τύπο του Ερμή, φαίνεται ότι πρέπει να αναζητήσουμε στο Παγγαίο το τμήμα εκείνο της Θράκης, στο οποίο η λατρεία του Ερμή ήταν απαγορευμένη στους υπηκόους και ήταν ανατεθειμένη κι εμπιστευμένη στον βασιλέα. Ίσως αυτή η θρησκευτική ιδιαιτερότητα αποτελούσε ένα ειδικό ταμπού, σαν εκείνα που αφορούσαν τους ιερείς – βασιλείς των πρωτόγονων πολιτισμών, τα οποία ο M. Frazer συγκέντρωσε στο έργο του Golden Bough. Ίσως, επίσης – κι αυτή η ερμηνεία θα μπορούσε να συμφωνεί με την προηγούμενη – πρέπει να ερμηνεύσουμε το υπό κρίση γεγονός ως μια διαφορά καταγωγής, ανάμεσα σε κάποια θρακικά φύλα του Παγγαίου και στους ηγεμόνες τους. Ο μόνος βασιλιάς των Ηδωνών, για τον οποίο μιλάει η ιστορία, ο Πιττακός (1), θανατώθηκε το 416 π.Χ., από τους γιους του Ηδωνού Γοάξιδος (ονομαστική: Γόαξις), βοηθούμενους από τη γυναίκα του Πιττακού, την Βραυρώ. Είναι πιθανό ότι αυτό το τραγικό συμβάν ήταν το αποτέλεσμα της διαφοράς φυλής (καταγωγής), που εμείς πιστεύουμε ότι διέκρινε τους Ηδωνούς και τους βασιλείς τους.
«Όλα αυτά είναι υποθέσεις», θα πει κάποιος. Αναγνωρίζω ότι αυτό το δοκίμιο απέχει πολύ από τη βεβαιότητα που μπορεί κανείς να επιτύχει στις αποδόσεις (ερμηνείες) των επιγραφών. Έρευνες σαν κι αυτήν εδώ, αφιερωμένες σε βαρβαρικούς λαούς, για τους οποίους οι πληροφορίες μας παραμένουν τόσο ασαφείς και τόσο αδύναμες, δίνουν την εντύπωση ότι η αρχαία ιστορία είναι από εκείνες τις φτωχές επιστήμες, τις γεμάτες με εικασίες, για τις οποίες μίλησε ο Renan. Πλην όμως, μερικές φορές, όταν καταρρέει ένα κατασκεύασμα στηριγμένο σε υποθέσεις, βρίσκει, εν τούτοις, κανείς, σ’ αυτές τις υποθέσεις κάποια καλά τμήματα.
(1) Θουκυδίδη 4, 107: «Πιττακού του Ηδώνων βασιλέως αποθανόντος υπό των Γοάξιος παίδων και Βραυρούς, της γυναικός αυτού». Το όνομα Πιττακός είναι θρακικό. Ο πατέρας του Πιττακού του Μυτιληναίου, ενός από τους επτά σοφούς, θα πρέπει να ήταν Θράκας. …. Το όνομα Πιττακός συνδέεται μάλλον με την πιτύη, δηλαδή τον θησαυρό (βλ. Σχόλια Απολλοδώρου, Rh, Ι, 933: «πιτύη, ο θησαυρός, Θράκες»). Εδώ έρχεται στο νου ο πλούτος σε πολύτιμα μέταλλα της περιοχής του Παγγαίου, όπου βασίλευε ο Πιττακός.
Κατέφερα ίσως να παρασυρθώ και αντί για τον Γέτα ν’ αναφερθώ στη χρήση του τατουάζ στους Θράκες. Πλην όμως, προτού απορρίψει κάποιος τις εικασίες των αρχαιολόγων, θάπρεπε να δει, μήπως αυτές γίνονται υποχρεωτικά, εξ αιτίας των στοιχείων (αποδείξεων) που αυτοί (οι αρχαιολόγοι) έχουν στη διάθεσή τους. Για να είναι χρήσιμη μια μαρτυρία σαν αυτή του Ηροδότου, σχετικά με την λατρεία που απέδιδαν οι Θράκες βασιλείς στον Ερμή, πρέπει να κάνει κανείς υποθέσεις, διότι η κριτική δείχνει πως δεν μπορεί να την δεχθεί έτσι όπως εκτίθεται (από τον Ηρόδοτο). Ο Ηρόδοτος δεν γνώριζε τη θρακική γλώσσα. Οι πληροφορίες του για τους Θράκες προήλθαν κυρίως από τους Έλληνες της Θάσου και της θασιακής Περαίας, εκείνους ακριβώς που του εξέθεσαν τις ανησυχητικές πληροφορίες, σχετικά με την εκστρατεία του Ξέρξη και τα δημοσιονομικά θέματα της Θάσου στους παλιούς, καλούς καιρούς. Αυτές οι αφηγήσεις είναι άλλοτε αληθινές κι άλλοτε ψεύτικες. Είναι αληθινές, με την έννοια ότι ο Ηρόδοτος τις σημείωσε σαν να τις είχε ακούσει ο ίδιος κι είναι ψεύτικες, με την έννοια ότι αυτές αποτελούν επινοήσεις ενός οικοδεσπότη (εννοεί τους Έλληνες της Θάσου;) γεμάτου φαντασία, ο οποίος μπορεί και να είχε στο μυαλό του, όπως θα μπορούσε να πει κάποιος, μια δεύτερη σκέψη. Εγώ πιστεύω ότι στο Παγγαίο, σε ορισμένες φυλές, υπήρχε, σε σχέση με τον Ερμή ή μάλλον με τον θρακικό θεό που οι Έλληνες ταύτιζαν με τον Ερμή, ένα ταμπού, το οποίο ανέθετε στον βασιλέα τη λατρεία αυτού του θεού και την απαγόρευε στους υπηκόους του. Ο Ηρόδοτος πρέπει να ήταν ενημερωμένος γι’ αυτό το ταμπού και ο οικοδεσπότης του ή ο οδηγός του, ερωτηθείς από τον ίδιο, αντί να του απαντήσει ότι δεν γνωρίζει τίποτε, θα του είπε, αντί άλλης εξήγησης, ότι το ίδιο έθιμο υπήρχε σε όλους τους Θράκες. Ένας Έλληνας με κοινό νου σπάνια θ’ απαντούσε ότι δεν γνωρίζει, ιδιαίτερα αν αυτός ο Έλληνας ήταν διερμηνέας. Σχετικά μ’ αυτό το ζήτημα, παραπέμπω στις τόσο οξυδερκείς μελέτες του Maspero και του Sourdille, (στο έργο La duree et l’ etendue du voyage d’ Herodote en Egypte, Paris 1910), σχετικά με το δεύτερο βιβλίο του Ηροδότου. Διότι τη μέθοδο πληροφόρησης που ο «πατέρας της ιστορίας» ακολούθησε στην Αίγυπτο, την ακολούθησε παντού, σε όλες τις βαρβαρικές χώρες, των οποίων δεν γνώριζε τη γλώσσα, δεν γνώριζε τις λατρείες τους και δεν καταλάβαινε τα έθιμά τους.
(Κείμενο: Paul Perdrizet, BCH τόμος 35 (1911), σελ. 108-119 – μετάφραση: Θόδωρος Δημοσθ. Λυμπεράκης)
Τρίτο μέρος
xronometro.com
(1) Ηροδότου 5, 7: «οι δε βασιλέες αυτών πάρεξ των άλλων πολιητέων, σέβονται Ερμέην μάλιστα θεών και ομνύουσι μούνον τούτον και λέγουσι γεγονέναι από Ερμέω εωυτούς».
(2) Του ιδίου 5, 3.
(3) Του ιδίου, 2, 44.
(4) Του ιδίου, 6, 47. Δείτε περιοδικό CLIO, έτους 1910, 1.
εξ αιτίας των περίεργων αναλογιών (ομοιοτήτων) του με αυτό των Δελφών (1). Έτσι, μεταξύ των νομισμάτων της περιοχής του Παγγαίου, υπάρχει και ένα που απεικονίζει τον Ερμή, ενώ υπάρχουν κι αρκετά, για τα οποία κάποιοι πρότειναν, όχι άδικα, (με αρκετή αληθοφάνεια), ότι πρόκειται γι’ αυτόν. Ο Ερμής εμφανίζεται κρατώντας το κηρύκειο στο χέρι, πάνω σ’ ένα νόμισμα των Δερρώνων (2), δίπλα σε δύο βόδια τα οποία ο ίδιος οδηγεί. Πάνω στα νομίσματα του Γέτα, ένα πρόσωπο χωρίς κηρύκειο, φέροντας πέτασο στο κεφάλι, οδηγεί, με όμοιο τρόπο, δύο βόδια (σχέδιο Ι, 1-3): Πέραν των ανωτέρω , πάνω σε αρκετά νομίσματα των Ορεσκίων (3), ένα πρόσωπο χωρίς κηρύκειο, φορώντας καυσία και κρατώντας σαν να πρόκειται για βουκέντρα ‘ένα ζεύγος ακοντίων, (σχέδιο Ι, 7-8). Η σκηνή αυτή, που απεικονίζεται πάνω σε όλα τα νομίσματα, μοιάζει σαν επίκληση προς τον θεό των ποιμένων (4), μοιάζει σαν μια γνωστή κλοπή ζώων, εκείνη που διέπραξε ο Ερμής, όντας βρέφος στην κούνια. Η επιλογή ενός τέτοιου θέματος ως νομισματικού τύπου, από τους Ηδωνούς, τους Δέρρωνες και τους Ορεσκίους, λέει πολλά για την κατάσταση βαρβαρότητας, στην οποία αυτοί βρίσκονταν ακόμη, εκεί γύρω στα 500 π.Χ., οι φυλές της μακεδονικής Θράκης. Τα ελληνικά φύλα είχαν ζήσει σε αρχαιότερες περιόδους, σε μια ανάλογη βαρβαρότητα (5). Πολλοί από τους μύθους τους (6) το μαρτυρούν, όπως και μερικά απομεινάρια, από τα οποία το πιο ενδιαφέρον, για μας τουλάχιστον, είναι σίγουρα τα «καρπαία», αυτός ο μιμητικός χορός, που αναπαριστούσε μια σκηνή «βοηλασίας». Χορευόταν από χορευτές που κρατούσαν όπλα. Ο Ξενοφών (7), ο οποίος μας τον περιέγραψε, τον είδε να εκτελείται από τους Θεσσαλούς, όμως γνωρίζουμε από τον Ησύχιο (8) ότι οι Μακεδόνες γνώριζαν επίσης αυτό τον πολεμικό χορό.
(1) Ηροδότου 7, 111. Δείτε και το έργο μου «Cultes et mythes du Pangee» σελ. 38.
(2) ………………….
(3) …………..
(4) Σχετικά με τον Ερμή, θεό των κλεφτών της μάχης, δείτε BCH 1903, σελίδες 300 – 313.
(5) …………………………
(6) Ας θυμηθούμε το ανάγλυφο από τον θησαυρό της Σικυώνας, στο BCH 1896, σχέδιο ΙΙ = Ανασκαφή στους Δελφούς, τόμος 4, σελ. 15.
(7) Κύρου ανάβασις, 6, 1, (το παρέθεσε και ο Αθήναιος Ι, σελ. 15).
(8) Ησύχιος, λήμμα «καρπέα, μακεδονικός χορός».
Αν τώρα προσέξουμε το ότι οι Ορέσκιοι και οι Δέρρωνες κατοικούσαν πιθανόν στην περιοχή του Παγγαίου, όχι μακριά από τους Ηδωνούς κι ότι ο Ηρόδοτος επισκέφθηκε αυτή την περιοχή στην οποία, πενήντα χρόνια πριν, είχαν κοπεί τα νομίσματα με το νομισματικό τύπο του Ερμή, φαίνεται ότι πρέπει να αναζητήσουμε στο Παγγαίο το τμήμα εκείνο της Θράκης, στο οποίο η λατρεία του Ερμή ήταν απαγορευμένη στους υπηκόους και ήταν ανατεθειμένη κι εμπιστευμένη στον βασιλέα. Ίσως αυτή η θρησκευτική ιδιαιτερότητα αποτελούσε ένα ειδικό ταμπού, σαν εκείνα που αφορούσαν τους ιερείς – βασιλείς των πρωτόγονων πολιτισμών, τα οποία ο M. Frazer συγκέντρωσε στο έργο του Golden Bough. Ίσως, επίσης – κι αυτή η ερμηνεία θα μπορούσε να συμφωνεί με την προηγούμενη – πρέπει να ερμηνεύσουμε το υπό κρίση γεγονός ως μια διαφορά καταγωγής, ανάμεσα σε κάποια θρακικά φύλα του Παγγαίου και στους ηγεμόνες τους. Ο μόνος βασιλιάς των Ηδωνών, για τον οποίο μιλάει η ιστορία, ο Πιττακός (1), θανατώθηκε το 416 π.Χ., από τους γιους του Ηδωνού Γοάξιδος (ονομαστική: Γόαξις), βοηθούμενους από τη γυναίκα του Πιττακού, την Βραυρώ. Είναι πιθανό ότι αυτό το τραγικό συμβάν ήταν το αποτέλεσμα της διαφοράς φυλής (καταγωγής), που εμείς πιστεύουμε ότι διέκρινε τους Ηδωνούς και τους βασιλείς τους.
«Όλα αυτά είναι υποθέσεις», θα πει κάποιος. Αναγνωρίζω ότι αυτό το δοκίμιο απέχει πολύ από τη βεβαιότητα που μπορεί κανείς να επιτύχει στις αποδόσεις (ερμηνείες) των επιγραφών. Έρευνες σαν κι αυτήν εδώ, αφιερωμένες σε βαρβαρικούς λαούς, για τους οποίους οι πληροφορίες μας παραμένουν τόσο ασαφείς και τόσο αδύναμες, δίνουν την εντύπωση ότι η αρχαία ιστορία είναι από εκείνες τις φτωχές επιστήμες, τις γεμάτες με εικασίες, για τις οποίες μίλησε ο Renan. Πλην όμως, μερικές φορές, όταν καταρρέει ένα κατασκεύασμα στηριγμένο σε υποθέσεις, βρίσκει, εν τούτοις, κανείς, σ’ αυτές τις υποθέσεις κάποια καλά τμήματα.
(1) Θουκυδίδη 4, 107: «Πιττακού του Ηδώνων βασιλέως αποθανόντος υπό των Γοάξιος παίδων και Βραυρούς, της γυναικός αυτού». Το όνομα Πιττακός είναι θρακικό. Ο πατέρας του Πιττακού του Μυτιληναίου, ενός από τους επτά σοφούς, θα πρέπει να ήταν Θράκας. …. Το όνομα Πιττακός συνδέεται μάλλον με την πιτύη, δηλαδή τον θησαυρό (βλ. Σχόλια Απολλοδώρου, Rh, Ι, 933: «πιτύη, ο θησαυρός, Θράκες»). Εδώ έρχεται στο νου ο πλούτος σε πολύτιμα μέταλλα της περιοχής του Παγγαίου, όπου βασίλευε ο Πιττακός.
Κατέφερα ίσως να παρασυρθώ και αντί για τον Γέτα ν’ αναφερθώ στη χρήση του τατουάζ στους Θράκες. Πλην όμως, προτού απορρίψει κάποιος τις εικασίες των αρχαιολόγων, θάπρεπε να δει, μήπως αυτές γίνονται υποχρεωτικά, εξ αιτίας των στοιχείων (αποδείξεων) που αυτοί (οι αρχαιολόγοι) έχουν στη διάθεσή τους. Για να είναι χρήσιμη μια μαρτυρία σαν αυτή του Ηροδότου, σχετικά με την λατρεία που απέδιδαν οι Θράκες βασιλείς στον Ερμή, πρέπει να κάνει κανείς υποθέσεις, διότι η κριτική δείχνει πως δεν μπορεί να την δεχθεί έτσι όπως εκτίθεται (από τον Ηρόδοτο). Ο Ηρόδοτος δεν γνώριζε τη θρακική γλώσσα. Οι πληροφορίες του για τους Θράκες προήλθαν κυρίως από τους Έλληνες της Θάσου και της θασιακής Περαίας, εκείνους ακριβώς που του εξέθεσαν τις ανησυχητικές πληροφορίες, σχετικά με την εκστρατεία του Ξέρξη και τα δημοσιονομικά θέματα της Θάσου στους παλιούς, καλούς καιρούς. Αυτές οι αφηγήσεις είναι άλλοτε αληθινές κι άλλοτε ψεύτικες. Είναι αληθινές, με την έννοια ότι ο Ηρόδοτος τις σημείωσε σαν να τις είχε ακούσει ο ίδιος κι είναι ψεύτικες, με την έννοια ότι αυτές αποτελούν επινοήσεις ενός οικοδεσπότη (εννοεί τους Έλληνες της Θάσου;) γεμάτου φαντασία, ο οποίος μπορεί και να είχε στο μυαλό του, όπως θα μπορούσε να πει κάποιος, μια δεύτερη σκέψη. Εγώ πιστεύω ότι στο Παγγαίο, σε ορισμένες φυλές, υπήρχε, σε σχέση με τον Ερμή ή μάλλον με τον θρακικό θεό που οι Έλληνες ταύτιζαν με τον Ερμή, ένα ταμπού, το οποίο ανέθετε στον βασιλέα τη λατρεία αυτού του θεού και την απαγόρευε στους υπηκόους του. Ο Ηρόδοτος πρέπει να ήταν ενημερωμένος γι’ αυτό το ταμπού και ο οικοδεσπότης του ή ο οδηγός του, ερωτηθείς από τον ίδιο, αντί να του απαντήσει ότι δεν γνωρίζει τίποτε, θα του είπε, αντί άλλης εξήγησης, ότι το ίδιο έθιμο υπήρχε σε όλους τους Θράκες. Ένας Έλληνας με κοινό νου σπάνια θ’ απαντούσε ότι δεν γνωρίζει, ιδιαίτερα αν αυτός ο Έλληνας ήταν διερμηνέας. Σχετικά μ’ αυτό το ζήτημα, παραπέμπω στις τόσο οξυδερκείς μελέτες του Maspero και του Sourdille, (στο έργο La duree et l’ etendue du voyage d’ Herodote en Egypte, Paris 1910), σχετικά με το δεύτερο βιβλίο του Ηροδότου. Διότι τη μέθοδο πληροφόρησης που ο «πατέρας της ιστορίας» ακολούθησε στην Αίγυπτο, την ακολούθησε παντού, σε όλες τις βαρβαρικές χώρες, των οποίων δεν γνώριζε τη γλώσσα, δεν γνώριζε τις λατρείες τους και δεν καταλάβαινε τα έθιμά τους.
(Κείμενο: Paul Perdrizet, BCH τόμος 35 (1911), σελ. 108-119 – μετάφραση: Θόδωρος Δημοσθ. Λυμπεράκης)
Τρίτο μέρος
xronometro.com
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου