Ιδιαίτερη σημασία για την ιστορία του Πολεμικού ναυτικού αποκτά η ανακάλυψη των τμημάτων δυο ηρωικών πλοίων της επανάστασης από τον αρχιτέκτονα της ανασκαφής της Αμφίπολης Μιχάλη Λεφαντζή.
Και ίσως δεν είναι τυχαίο το γεγονός αφού όπως διαφαίνεται από την έως τώρα πορεία του, το όνομα του δεν συνδέεται μόνο με την ανασκαφή του τύμβου Καστά αλλά και με άλλες περιοχές όπως η Κύπρος ,τα Ιεροσόλυμα , η Αλεξάνδρεια και άλλα Ελληνικά νησιά με εξίσου σημαντικές έρευνες που βρίσκονται σε εξέλιξη και οι οποίες στο μέλλον αναμένεται να γράψουν μια ξεχωριστή ιστορία στο χώρο της αρχαιολογίας.
Η συγκεκριμένη αποκάλυψη ξεκίνησε το 1999 και όταν ο κύριος Λεφαντζής υπηρετούσε ως ναύτης στο σταθμό της Σαλαμίνας.
Από την πρώτη στιγμή ο ένστολος στρατιώτης έδειξε στους ανωτέρους τους ότι όχι μόνο δεν υπηρετούσε αδιάφορα τη θητεία του αλλά αντιθέτως λειτουργούσε με μεθοδικότητα προκειμένου να επιτελέσει με τον καλύτερο τρόπο το χρέος του προς την πατρίδα.
Τότε ψάχνοντας μέσα σε σκονισμένα και εγκαταλειμμένα αρχεία βρήκε και ταυτοποίησε τα απομεινάρια της κορβέτας «Καρτερία» και της κορβέτας «Επιχείρησις» τα οποία ήταν κυριολεκτικά κρυμμένα μπροστά στα μάτια αξιωματικών και κανείς δεν γνώριζε περί τίνος πρόκειται.
Δεκαοκτώ χρόνια μετά, τη θητεία του ο αρχιτέκτονας, ως εκπρόσωπος του υπουργείο Πολιτισμού κλήθηκε να ολοκληρώσει τις μελέτες του οι οποίες πραγματικά αποτελούν εξαιρετική τύχη για το πολεμικό ναυτικό.
Το ρεπορτάζ μέρος του οποίου και αναδημοσιεύουμε φέρνει στο φως η εφημερίδα "Καθημερινή" και ο Σταύρος Παπαντωνίου.
Όπως πρόεκυψε από τις έρευνες του αρχιτέκτονα ίχνη των δύο ιστορικών πλοίων της ελληνικής επανάστασης υπάρχουν ακόμα στο εσωτερικό του κτιρίων στο ναύσταθμο της Σαλαμίνας αφού πολλά μέρη τους χρησιμοποιήθηκαν κατά την διάρκεια ανακαίνισης.
Σύμφωνα με τον κύριο Λεφαντζή, κατά τη δεύτερη οικοδομική φάση του κεντρικού κτιρίου του ναυστάθμου, στο τέλος της δεκαετίας του 1880, που είχε επισκευαστικό χαρακτήρα, επιχειρήθηκε ενισχυτική υποστύλωση του αρχικού δώματος, με σιδηρούς χυτούς στύλους μετά ήλων και δοκούς διπλού «Τ».
Η γεωμετρία και τα χαρακτηριστικά των δοκών όμως, με τα ελαφρώς κυρτωμένα άκρα και τα κυκλικά ανοίγματα στο κατακόρυφο έλασμα, παραπέμπουν σε κατασκευή του πρώτου μισού του 19ου αιώνα ως φέροντα στοιχεία ατμομηχανής παλαιού τύπου
Η χρονολόγηση του υλικού που πιστοποιήθηκε από τον καθηγητή Ναυπηγικής Μηχανολογίας του ΕΜΠ, Νικόλαο Κυρτάτο, αλλά και η περαιτέρω έρευνα έδειξαν ότι προέρχεται από ατμοκίνητο τροχήλατο ξύλινο πλοίο.
Με αφορμή τα ανωτέρω, το κουβάρι που άρχισε να ξετυλίγεται έφτασε μέχρι τα χρόνια της ελληνικής Επανάστασης και το εσωτερικό της «Καρτερίας».
Το ύψος των σιδηρών στύλων με τη συμφυή βάση και το κιονόκρανο ταυτίζεται με τα σχέδια της πρώτης τροχήλατης ατμομηχανής των Boulton & Watt του 1817, την οποία γνωρίζουμε ότι «φορούσαν» τα δύο ατμόπλοια.
Ένα επιπρόσθετο στοιχείο είναι οι λέβητες που βρέθηκαν στο ναύσταθμο που είχαν πάνω τα δύο ατμόπλοια καθώς ήταν ευρεσιτεχνία του μηχανικού Γκάλογουεϊ.
Με δεδομένο πως το ελληνικό κράτος δεν έκανε ποτέ ξανά παραγγελία λεβήτων από την εταιρεία της οικογένειας Γκάλογουεϊ, οι δύο λέβητες που βρίσκονται σήμερα στο ναύσταθμο αποτελούν προφανώς δύο ακόμη ζωντανούς θησαυρούς τόσο για το Πολεμικό Ναυτικό όσο και για τον κλάδο της βιομηχανικής αρχαιολογίας.
Η ιστορία των πλοίων
Λονδίνο 1825. Ένα νέο πλοίο βρίσκεται στα σκαριά. Πρόκειται για μια σύγχρονης τεχνολογίας, ατμοκίνητη κορβέτα με το όνομα «Perseverance», που κατασκευάζεται στη βρετανική πρωτεύουσα για λογαριασμό του Ναυτικού της επαναστατημένης Ελλάδας.
Η «Καρτερία», όπως λέγεται στα ελληνικά, ήταν ένα από τα συνολικά έξι πλοία (αν και μόνο δύο έφτασαν τελικά στην Ελλάδα) που παραγγέλθηκαν από τον φιλέλληνα Βρετανό λόρδο Τόμας Κόχραν, με χρήματα του δεύτερου επαναστατικού δανείου, ο οποίος ανέλαβε και τη ναυπήγησή του σε συνεργασία με τον Λονδρέζο μηχανικό Αλεξάντερ Γκάλογουεϊ.
Η «Καρτερία», πράγματι, ξεκίνησε το ταξίδι της για την Ελλάδα τον Ιούλιο του 1826, με κυβερνήτη τον Βρετανό αξιωματικό του Ναυτικού, Φρανκ Άστιγξ. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, οι πειραματικοί λέβητες της «Καρτερίας» δεν αντέχουν, και ο ένας εκρήγνυται.
Μετά την επισκευή της η «Καρτερία», μέσω Σαρδηνίας, φτάνει τελικά στο Ναύπλιο στις 3 Σεπτεμβρίου του 1826.
Ένα χρόνο μετά, ακολούθησε μια δεύτερη κορβέτα, η «Επιχείρηση», η οποία αντιμετώπισε ακόμα μεγαλύτερα προβλήματα, καθώς εξερράγησαν εν πλω και οι δύο λέβητες. Παρά το γεγονός ότι έφτασε και αυτή στην Ελλάδα, ουδέποτε κατάφερε να διαδραματίσει κομβικό ρόλο.
Η «Καρτερία» ωστόσο έμελλε να γράψει ιστορία, επιβεβαιώνοντας τους φόβους των Οθωμανών, που αιφνιδιάστηκαν από τον ερχομό της. Χρησιμοποιώντας το μεγάλο της πλεονέκτημα, που δεν ήταν άλλο από το ότι μπορούσε να κινηθεί κόντρα στον άνεμο, λόγω της ατμομηχανής, έδωσε κρίσιμες νικηφόρες μάχες.
Όπως το Σεπτέμβριο του 1827, όταν σημείωσε μία από τις σημαντικότερες επιτυχίες στην παγκόσμια ναυτική ιστορία, βυθίζοντας στον κόλπο της Ιτέας την τουρκική ναυαρχίδα και καταστρέφοντας παράλληλα εννέα από τα έντεκα εχθρικά πλοία.
Η «Καρτερία» ωστόσο δεν άντεξε για πολλά χρόνια και ολοκλήρωσε σύντομα το βίο της. Βασική αιτία ήταν ένα κατασκευαστικό λάθος. Οι δύο μεγάλοι τροχοί που της έδιναν κίνηση ως ατμόπλοιο δεν έπεφταν επαρκώς μέσα στη θάλασσα, με αποτέλεσμα να μειώνεται η ταχύτητά της και να πρέπει συνεχώς να αυξάνεται η δύναμη των μηχανών, που τελικά υπερθερμαίνονταν επικίνδυνα. Ταλαιπωρημένη και με πολλά προβλήματα, παροπλίστηκε το 1830.
Την «Καρτερία» τη βρίσκουμε να αναφέρεται μέχρι και το 1841 στις τάξεις του Βασιλικού Στόλου. Κάπου εκεί τα ίχνη της χάνονται. Δε γνωρίζουμε τι απέγινε ούτε μαρτυρείται μέχρι σήμερα ποια ήταν η μοίρα της θρυλικής κορβέτας.
του Γιώργου Ροδάκογλου
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου