Τμήμα πήλινης μήτρας κατασκευής πετάλων νομισμάτων

Στο βόρειο τμήμα της ανατολικής πτέρυγας της Αγοράς των ρωμαϊκών χρόνων στη Θεσσαλονίκη εντοπίστηκαν τέσσερις κλίβανοι και πολλά τμήματα πήλινων μητρών κατασκευής πετάλων χάλκινων νομισμάτων. Το εύρημα ταύτισε τον χώρο στον οποίο βρέθηκε με το νομισματοκοπείο της πόλης που λειτουργούσε κατά τον 3ο και 4ο αι. μ.Χ.

Με τις μήτρες αυτές επιτυγχανόταν η μαζική παραγωγή μεγάλου αριθμού πετάλων νομισμάτων, μέχρι 192 ανά μήτρα. Σε κάθε πλευρά επιμήκους φύλλου άψητου πηλού τοποθετούνταν στη σειρά δύο στήλες από οκτώ κέρινα ομοιώματα πετάλων, με τρόπο ώστε οι δύο στήλες να μην ακουμπούν η μία στην άλλη, αλλά τα πέταλα της κάθε σειράς να είναι διαδοχικά σε επαφή μεταξύ τους. Μόνο τα τελευταία πέταλα κάθε στήλης εφάπτονταν, ενώ τα πρώτα επικοινωνούσαν μέσω μίας στενής αύλακας από την οποία επιτυγχανόταν η χύτευση του μετάλλου. Κάθε πλάκα με κέρινα πέταλα τυλιγόταν μέσα σε μεγαλύτερο φύλλο άψητου πηλού, αφήνοντας ελεύθερη μόνο τη στενή πλευρά με το κανάλι χύτευσης. Έξι τέτοιες φέτες ενώνονταν μεταξύ τους για να δημιουργήσουν μία μήτρα.

Οι μήτρες ψήνονταν στον κλίβανο αποβάλλοντας ταυτόχρονα το κερί, τη θέση του οποίου έπαιρνε αργότερα το λιωμένο μέταλλο. Μετά τη χύτευση και αφού είχε κρυώσει το μέταλλο, ο τεχνίτης ξεχώριζε τα πέταλα από τον πηλό, σπάζοντας με προσεκτικά, πυκνά κτυπήματα τη μήτρα, ώστε να μη τραυματιστούν, αλλά και να μη διαχωριστούν τα πέταλα μεταξύ τους. Η διατήρηση της ένωσης των άμορφων πετάλων, είχε στόχο την εξοικονόμηση χρόνου κατά τη σφράγιση των νομισμάτων. Κάποιες φορές η αποκόλληση των πετάλων από τη μήτρα δεν ήταν επιτυχημένη, όπως δείχνει τμήμα σπασμένης μήτρας που βρέθηκε με τέσσερα πέταλα στη θέση τους. Από τα τμήματα που έχουν διασωθεί, διαπιστώνεται η παραγωγή πετάλων σε πέντε διαφορετικά μεγέθη.

Στην εικόνα, δεξιά απεικονίζεται σύγχρονη αναπαράσταση της αρχαίας πήλινης μήτρας.

Μπορείτε να δείτε το έκθεμα στην περιοδική έκθεση «Αντιγράφοντας (σ)το παρελθόν: Ιστορίες αντιγραφής και έμπνευσης» και, μετά το τέλος της, στη μόνιμη έκθεση «Θεσσαλονίκη, Μακεδονίας μητρόπολις».

amth.gr