Διασκόσμηση με ταινάριο λίθο είχε ο Τάφος του Ατρέα στις Μυκήνες - Τα μάρμαρα Μάνης κυριάρχησαν στον αρχαίο κόσμο

 

Διασκόσμηση με ταινάριο λίθο (ερυθρό μάρμαρο, το Rosso Antico Μάνης) είχε ο Τάφος του Ατρέα στις Μυκήνες - Τα μάρμαρα Μάνης κυριάρχησαν στον αρχαίο κόσμο 

- του Γ. Λεκάκη

Το ερυθρό μάρμαρο – πορφύριος / πορφυρίτης[1] λίθος – είναι ένα εντυπωσιακό μάρμαρο, που έδωσε ωραία γλυπτά στην τέχνη. Είναι ένας από τους πιο σκληρούς λίθους για σκάλισμα![2]

Λατομείο ερυθρού ταινάριου λίθου (rosso antico).

Πολλά αρχαία διακοσμητικά στοιχεία στον λεγόμενο «Τάφο του Ατρέα», στις Μυκήνες, βρίσκονται ένθετα με κόκκινο μάρμαρο, από τα λατομεία της χερσονήσου της Μάνης, η οποία παρήγαγε το φημισμένο λεπτόκοκκο κόκκινο μάρμαρο (μεταξύ 1700 - 1300 π.Χ.) - αργότερα γνωστό ως «λάπις Ταινάριος», από το ακρωτήριο Ταίναρο![3]

Έτσι, εκτός από τον Ταινάριο Άνθρωπο, το Ταίναρον Λακωνίας, μας έχει δώσει ένα ακόμη "προϊόν ΠΟΠ" / brand name... - ΔΙΑΒΑΣΤΕ: Γ. Λεκάκης "Λακώνων Γη".

Το μάρμαρο αυτό εκτιμήθηκε ιδιαιτέρως την ρωμαϊκή εποχή, όταν καλλιτέχνες φιλοτέχνησαν με αυτό, σπουδαία έργα τέχνης.

Τρία από τα αγάλματα των Δαναΐδων, στον ναό του Παλλατίνου ή Ακταίου Απόλλωνος[4] στον Παλλατίνο λόφο Ρώμης, γλυπτά από το ακρωτήριο Ταίναρο[5], ενώ τουλάχιστον ένα ήταν κατασκευασμένο από κόκκινο μάρμαρο rosso antico.[6]

Και στους Λαμιανούς Κήπους / Horti Lamiani - ένα πολυτελές συγκρότημα, από μια αρχαία ρωμαϊκών χρόνων έπαυλη, με μεγάλους κήπους και υπαίθρια δωμάτια, στον λόφο Esquiline στην Ρώμη, στην περιοχή γύρω από την σημερινή Piazza V. Emanuele, υπάρχουν έργα τέχνης με rosso antico.

Πολλοί βωμοί σύγχρονων ναών στην Ιταλία είναι φιλοτεχνημένοι με πορφυρίτη λίθο.

Στην Αγγλία κατά τον 18ο αιώνα τον χρησιμοποίησε ο J. Wedgwood και στο North Staffordshire οι αδελφοί Elers.

Περισσότερα για το μάρμαρο αυτό ΔΙΑΒΑΣΤΕ στο ειδικό βιβλίο του Π. Γ. Τζεφέρη.

"Στις 405 σελίδες του συγγράμματος - λέει ο συγγραφέας του - συναντάται η επιστήμη με την μανιάτικη λίθινη ψυχή, η λιτότητα του μανιάτικου βουνού με την ιστορία, την ιστορία του επώνυμου λίθου που από τα «μαρμαροκοπιά» του μικρού αυτού αλλά περήφανου τόπου, διακινήθηκε στα πέρατα του κόσμου.

Το βιβλίο αυτό ήταν χρέος μου απέναντι στον τόπο καταγωγής μου, έναν τόπο ιδιαίτερο όπου λέξεις όπως καθήκον, τιμή και χρέος έχουν μια διαφορετική διάσταση στο αξιακό κεφάλαιο της κοινωνίας μας. Εμπνευστής και οδηγός, η ανάμνηση του πατέρα μου Γεωργίου, τον οποίο και ευχαριστώ για τις αξίες που μου ενέπνευσε να υπηρετώ δια βίου.

Το βιβλίο αυτό δημιουργήθηκε με αφορμή ορισμένους προβληματισμούς, ειδικότερα για την περιοχή της Μάνης και τα μάρμαρά της, τα οποία ενώ κυριάρχησαν στον αρχαίο κόσμο (Nero Antico, Rosso Antico, Marmor Taenarium, Lapis Taenarius, κ.α.) σήμερα υφίστανται σταδιακή απαξίωση και εγκατάλειψη.

Ο ΙΝ Αγίου Νικόλαος στα Λάγια (του 1100 μ.Χ.)

στον δρόμο προς την Κοκκάλα,

σε παλαιό νεκροταφείο.

Δομημένος σε μεγάλο βαθμό και σκεπασμένος με μαρμάρες

από μαύρο μάρμαρο,

με παλαιοχριστιανικά spolia.

Κι ακόμη δεν έχουν τεκμηριωθεί και αναδειχθεί επαρκώς οι λατομικοί χώροι προέλευσης αλλά και τα έργα τέχνης και τεχνουργήματα από μάρμαρο Μάνης, γεγονός που αμφισβητεί την ιστορική τους ταυτότητα και διαδρομή. Τα μάρμαρα της Μάνης αργοσβήνουν και μαζί με αυτά αργοσβήνει και η κληρονομιά της πέτρας, η πλέον εμβληματική ταυτότητα της Μάνης και του Μανιάτη.

Όμως η λήθη δεν ταιριάζει στα μάρμαρα της Μάνης, τα οποία είναι σημαντικά και από ιστορικής και από γεωλογικής / κοιτασματολογικής απόψεως αλλά κι από απόψεως ιδιοτήτων και ενδιαφέροντος ως προς την αξιοποίησή τους κατά τη σημερινή περίοδο και το μέλλον.

Το βιβλίο αυτό φιλοδοξεί, με αφορμή τα μάρμαρα της Μάνης, να ανοίξει θέματα σε ότι αφορά την διάγνωση και την σημασία της προέλευσης των μαρμάρων, την προστασία κι ανάδειξη των εξορυκτικών χώρων προέλευσης, αλλά και την ένταξή τους σε ένα νέο αναπτυξιακό μοντέλο για τον τόπο μας, στο οποίο κυρίαρχο ρόλο θα έχουν οι αξίες που σμιλεύτηκαν δίπλα από τις πέτρες της αρχαίας Ελλάδας και ειδικότερα της Μάνης: η αξία της πολιτιστικής μας ταυτότητας, η αυτοσυνειδησία, η βαθύτερη φιλοσοφία της υπερηφάνειας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.

Περιλαμβάνει μια αδρή περιγραφή των μαρμάρων και των φυσικών λίθων του αρχαίου και σύγχρονου κόσμου, με έμφαση στον ελλαδικό χώρο και την Ανατολική Μεσόγειο (Κεφ.1). Περιλαμβάνει στοιχεία για τις αρχαίες πόλεις και τα αρχαία λατομεία της Μάνης και γενικότερα της Λακωνίας (Κεφ. 2). Στοιχεια γεωλογίας καθώς και στοιχεία για τον Ορυκτό Πλούτο της Μάνης και της Λακωνίας γενικότερα, συμπεριλαμβάνοντας εκτός από τα μάρμαρα και τα λοιπά κοιτάσματα, μεταλλευτικά, βιομηχανικά ορυκτά αλλά και επισημάνσεις για τα λατομεία ασβεστολιθικής πέτρας της οποίας η εξόρυξη συνεχίζεται μέχρι σήμερα (Κεφ. 3).

Επίσης περιλαμβάνει πλήρη κατάλογο των λατομικών θέσεων αλλά και θέσεων εμφάνισης μαρμάρου καθώς και στοιχεία για την διακίνηση των μαρμάρων και λίθων κατά τους ιστορικούς κυρίως χρόνους και την χρήση τους σε μνημεία της τέχνης και του πολιτισμού (Κεφ. 4). Κι ακόμη, με αφορμή το ζήτημα των μαρμάρων της Μάνης, θέτει το γενικότερο θέμα της ταυτοποίησης των μαρμάρων του αρχαίου κόσμου, ένα θέμα που έχει απασχολήσει την επιστημονική κοινότητα κυρίως με τη διοργάνωση διεθνών συνεδρίων της ASMOSIA (Αssociation For the Study of Marble and Other Stones Used In the Antiquity, από το 1988 και εξής. Από τις σελίδες του αναδεικνύεται το σημαντικότατο ζήτημα της καταγραφής όλων των αρχαίων λατομείων, λαξευμάτων, εμφανίσεων κλπ. σε μια δυναμική εθνική βάση δεδομένων κάτι που θα αποτελέσει εργαλείο για την ταυτοποίηση της προέλευσης αλλά και για την θεσμική, διοικητική και ουσιαστική προστασία των χώρων αυτών (Κεφ. 5).

Τέλος, τίθεται το θέμα της αξιοποίησης και της προοπτικής των ιστορικών μαρμάρων αυτών στη σημερινή εποχή. Ενα πρόβλημα που ταυτίζεται με το γενικότερο πρόβλημα της ανάπτυξης στον τόπο μας, ο οποίος βρίθει απο προστατευτέα μνημεία. Στο πλαίσιο αυτό, γίνονται και ορισμένες προτάσεις που αφορούν την εκλεκτική εξόρυξη με ανάπτυξη μικρής κλίμακος μονάδων με σκοπούς καθαρά πολιτιστικούς, οι οποίες θα μπορούσαν να επεκταθούν και σε άλλα ιστορικά μάρμαρα του τόπου μας.

Η γλώσσα που χρησιμοποιήθηκε είναι περισσότερο προς την κατεύθυνση της εκλαϊκευμένης γνώσης με στόχο να μοιραστεί στον πολύ κόσμο, χωρίς όμως να αφίσταται της επιστημονικής εγκυρότητας και της χρήσης της σχετικής βιβλιογραφίας σε βάθος. Προτιμώ το βιβλίο να διαβάζεται και όχι να αποτελεί μια καταγραφή, ένα reference document όταν κάποιος χρειαστεί κάτι. Μολαταύτα, όποιος θέλει να ανατρέξει και να εντρυφήσει περαιτέρω σε επιστημονικές πηγές, του δίνεται η δυνατότητα να το κάνει με βάση τα πλήρη βιβλιογραφικά δεδομένα και τις πρόσθετες πηγές που παρέχονται από το παρόν  σύγγραμμα.

Και Quarries and outcrops in Mani peninsula (Scopa and Almyros Bay Kyparissos)

Τα παραρτήματα του βιβλίου καθώς και μία σειρά από βιντεοσκοπημένο υλικό (media), έχουν ενσωματωθεί σε QR Codes, δηλ. γραμμωτούς κώδικες (barcodes) δύο διαστάσεων, που συνοδεύουν το έντυπο βιβλίο παρέχοντας πρόσθετη πληροφόρηση. Η κάμερα ενός έξυπνου κινητού αναγνωρίζει τους γραμμωτούς αυτούς κώδικες και η πλοήγηση στον σχετικό σύνδεσμο (ιστοσελίδα) γίνεται αυτόματα".

Εκδόσεις ΛΙΘΟΣ, lithos.marmaros.tainarios@gmail.com

ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 20.6.2021.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

---

[1] Πορφυρίτης υπάρχει επίσης και στις Άνδεις. Στην αρχαιότητα το ρουμπίνι ήταν γνωστό ως «σάπφειρος πορφυρίτης» ή «σάπφειρος πορφυρίζων».

[2] Χαρακτηριστικό είναι ότι το μωβ-πορφυρό άγαλμα της αρχαίας θεάς των Ελλήνων, της Δικαιοσύνης, που κοσμεί σήμερα την Φλωρεντία, φτιαγμένο από τρία θραύσματα αρχαίου γλυπτού, ρωμαϊκών χρόνων, σε porfido rosso antico και δεμένο με μπρούτζο, που σχεδιάσθηκε από τον Ammannati, το 1580, χρειάστηκαν σχεδόν 11 χρόνια για να ολοκληρωθεί, από τον τεχνίτη Fr. del Tadda (Ferrucci) και τον γιο του, Romolo. Ενώ η στήλη ανηγέρθη στο βάθρο της το 1565 σε μόνο δύο ώρες! Στην κορυφή της τότε εστήθη ένα προσωρινό ξύλινο άγαλμα της Δικαιοσύνης…

[3] και πράσινο αλάβαστρο - βλ. Wilson N. G. «Encyclopedia of Ancient Greece», Ν. Υόρκη, 2013.

[4] Εκτίσθη πρωτοβουλία του Οκταβιανού Αυγούστου (περί το 27 π.Χ.). Ήταν ο πρώτος ναός του Απόλλωνος εντός των τελετουργικών ορίων της πόλεως και ο δεύτερος από τους 4 ναούς που κατασκεύασε ο Αύγουστος.

[5] Βλ. C. K. Quenemoen « The Portico of the Danaids: A New Reconstruction / Η στοά των Δαναΐδων: Μια νέα ανασυγκρότηση», στο American Journal of Archaeology, 110 (2): 229 – 250, doi:10.3764/aja.110.2.229, 2006.

[6] Ή, κατ’ άλλους, από μαύρο μάρμαρο bigio morato, που πιθανότατα εξορύχθηκε στο Ain El-Ksir στον 36ο παράλληλο [36.49°N 8.57°E] κοντά στην Debabcha και το χωριό Fatnassa Τυνησίας - βλ. και Lazzarini - Agus, κ.ά. 2006.

arxeion-politismou.gr