Δυο αριστουργήματα της κρητομυκηναϊκής μεταλλοτεχνίας, που βρέθηκαν στο Βαφειό Λακωνίας 3.600 χρόνων διασώζουν τις ωραιότερες σκηνές σύλληψης ταύρων χωρίς χρήση βίας!

 

Του Γιώργου Λεκάκη

Πρόκειται για δύο αριστουργήματα της κρητομυκηναϊκής μεταλλοτεχνίας, που βρέθηκαν, μαζί με άλλα πολύτιμα αντικείμενα, στον θολωτό τάφο του Βαφειού Λακωνίας και σώζουν δύο από τις ωραιότερες σκηνές σύλληψης ταύρων.

Στην παράσταση του ενός κυπέλλου (αρ. 1758) η σύλληψις του ζώου γίνεται χωρίς την χρήση βίας: Τρεις ταύροι βόσκουν, ενώ ένας άνδρας δένει το πόδι άλλου ταύρου, την ώρα που αυτός ερωτοτροπεί με αγελάδα.

Στο δεύτερο κύπελλο (αρ. 1759), ένας από τους ταύρους εικονίζεται παγιδευμένος σε δίκτυ, άλλος επιτίθεται στους δύο θαρραλέους κυνηγούς, και ένας τρίτος καταφέρνει να διαφύγει.

Τα δύο κύπελλα θεωρούνται έργο του ίδιου τεχνίτη, αν και το πρώτο φαίνεται ότι κατασκευάσθηκε με μεγαλύτερη επιμέλεια.

ΠΗΓΗ: Συλλογή Μυκηναϊκών Αρχαιοτήτων ΕΑΜ.

Τα μυκηναϊκά και μινωικά δοχεία πόσης υπάρχουν από την Μεσοελλαδική περίοδο (MH II, 1900 - 1700 π.Χ.) και την Μεσομινωική περίοδο (MM III, 1900 - 1700 π.Χ.) και παρέμειναν μέχρι την Υστεροελλαδική περίοδο (SH II, 1500 - 1400 π.Χ.) σε χρήση.

Το Βαφειό είναι μια θέση στην σπαρτιάτικη πεδιάδα, μόλις 6 χλμ. από την Σπάρτη, στον Νομό Λακωνίας, όπου ανακαλύφθηκε ο περίφημος «θησαυρός του Βαφειού», μέσα σε μεγάλο θολωτό, μυκηναϊκού τύπου τάφο (του 1600 - 1450 π.Χ.), με πολύτιμα αντικείμενα, από χρυσό, ελεφαντόδοντο και πολύτιμες πέτρες.

Ο θησαυρός σήμερα ευρίσκεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών.

Τα δύο «χρυσά κύπελλα του Βαφειού», μαρτυρούν τις υψηλές επιδόσεις της εποχής στην μεταλλοτεχνία.

Το ένα έχει ύψος 8,3 εκατ. και διάμετρο 10,4 εκατ. Το άλλο έχει ίδια διάμετρο, αλλά είναι 0,3 εκατ. χαμηλότερο. Το βάρος του πρώτου είναι 276 και του άλλου 280,5 γραμμ.

Τα κύπελλα ευρέθησαν σε αρχαιολογικές ανασκαφές του Θρακός αρχαιολόγου, Χρήστου Τσούντα, το 1888. Πριν από αυτήν την ανακάλυψη, οι επιστήμονες έλεγαν ότι αρχικώς, τα κύπελλα ήταν γνωστά μόνον από τοιχογραφίες σε… αιγυπτιακούς τάφους από την 18η Δυναστεία (15ος αιώνας π.Χ.).[1]

Οι σκηνές, ίσως, να σχετίζονται με τον μύθο της Πασιφάης και τα μινωικά ταυροκαθάψια. Ίσως η σύλληψις του ταύρου να γινόταν για θρησκευτικούς ή αγωνιστικούς σκοπούς. Τα ιερά ζώα, εκτός από μεγαλόσωμα και άγρια, είχαν και μεγάλα και μυτερά κέρατα. Ήταν δηλ. πολύ επικίνδυνα για τους θηρευτές τους. Αυτό μαρτυρεί και το δραματικό σκηνικό, που δείχνει έναν από τους κυνηγούς να τινάσσεται από τον ταύρο στον αέρα.

Ίσως να φιλοτεχνήθηκαν από Κρητικούς τεχνίτες στην Πελοπόννησο.

Τοιχογραφία με παρόμοια εικόνα στόλιζε το ανάκτορο της Κνωσού.

Μαρτυρούν το κοινό πολιτιστικό-θρησκευτικό υπόβαθρο Κρήτης και Πελοποννήσου (από την Κορινθία έως την Λακωνία), που επεκτάθηκε ήδη την 2η χιλιετία π.Χ. στην Αίγυπτο.

Η δε θυσία ταύρου (ή όποιου άλλου ζώου) που προσέρχεται οικειοθελώς, χωρίς χρήση βίας, εξακολουθεί μέχρι σήμερα στην ελληνική λαογραφία – λ.χ. στα αναστενάρια, κ.α.

Με την λαβή της Ασίνης.

Ευρέθησαν επίσης ιδίας εποχής και κεραμικά κύπελλα (αυτά που σήμερα λέμε κούπες), βαμμένα ματ, σε στυλ σκούρο ή ανοικτό. Συχνά ζωγραφίζονταν γραμμικά, με φυλλοειδή ή σπειροειδή σχέδια, λιγότερο συνηθισμένα είναι οι γιρλάντες, τα κύματα, τα φύλλα κισσού, οι ροζέτες, η ταρταρούγα ή οι κρίνοι. Το κάτω μέρος είναι συχνάκις διακοσμημένο με έναν κύκλο, έναν σταυρό μέσα σε έναν κύκλο (= γράμμα Θ) ή μια σπείρα. Μερικά παραδείγματα φαίνεται να μιμούνται μεταλλικά αγγεία.

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Λακώνων Γη». Γ. Λεκάκης «Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 4.4.2015.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

- Καλτσάς Ν. «Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο», εκδ. Ολκός, 2007.

- Κυρίτση M. «Το “κύπελλο τύπου Κεφτιού” στην Ζάκρο: ένα εξωγενές στοιχείο με χρονολογική σημασία».

- Blegen C. «Korakou[2]: a prehistoric settlement near Corinth», Βοστώνη και Ν. Υόρκη, 1921, σελ. 40–41, 48.

- Παπαευθυμίου-Παπανθίμου Κατ. «Αθλήματα στη μινωική Κρήτη και στη μυκηναϊκή Ελλάδα».

 - Thomas N. R. «Connecting the Pieces. Egypt, Dendra, and the elusive 'Keftiu' Cup in Ra-Pi-Ne-U», Studies on the Mycenaean World, αφιερ. στα 70ά γενέθλια του R. Laffineur, Louvain-la-Neuve, 2016, σελ. 327–348.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] Από τους τάφους TT71 του Senenmut, τον TT131 του Useramun, τον TT100 του Rechmire και τον TT86 του Mencheperreseneb. Απεικονίζονται πομπές να φέρνουν δώρα από ξένες χώρες στον φαραώ. Αυτοί που έφεραν τα δώρα-κύπελλα όμως ήταν Έλληνες, Μινωίτες ή Μυκηναίοι, και έτσι ονομάσθηκαν τελικώς «κύπελλα Keftiu», που είναι το αρχαίο αιγυπτιακό όνομα για τους Κρήτες.

[2] Η θέση Κοράκου είναι στην Νέα Κόρινθο, 1 χλμ. από τον αρχαίο λιμένα Λεχαίου.

arxeion-politismou.gr