Του Γιώργου Λεκάκη
Ένα είδος ταπεινής φτέρης(*), το Tmesipteris oblanceolata, έχει το μεγαλύτερο γονιδίωμα, που έχει καταγραφεί ποτέ μέχρι τώρα!
Περιέχει 160 δισεκατομμύρια ζεύγη βάσεων — 11 δισεκατομμύρια περισσότερα από τον προηγούμενο κάτοχο του «ρεκόρ», το ανθοφόρο φυτό Paris japonica(**), και 50 φορές περισσότερα από το ανθρώπινο γονιδίωμα!
Δεν είναι γνωστό γιατί η φτέρη εξελίχθηκε με αυτόν τον τρόπο, ή πώς έχει πρόσβαση στο σχετικά μικρό ποσοστό DNA που είναι πραγματικά χρήσιμο. Τι χρειάζονται όλα τα υπόλοιπα;
Η Tmesipteris truncata / Tmesipteris oblanceolata είναι ενδημικό της ανατολικής Αυστραλίας.
«Είναι σαν να προσπαθείς να βρεις μερικά βιβλία με οδηγίες για το πώς να επιβιώσεις, σε μια βιβλιοθήκη εκατομμυρίων βιβλίων!!!», λέει η εξελικτική βιολόγος I. Leitch, η οποία ανακάλυψε το γιγάντιο γονιδίωμα!
(*) Είδη που ομοιάζουν με φτέρες (Wattieza) εμφανίζονται, για πρώτη φορά, στο αρχείο απολιθωμάτων στην μέση Devonian περίοδο, δηλ. 390.000.000 χρόνια πριν από σήμερα. Μέχρι την Τριασική εποχή, εμφανίστηκαν τα πρώτα στοιχεία φτέρων, που σχετίζονται με πολλές σύγχρονες οικογένειες. Ο μεγάλος πληθυσμός φτέρης εμφανίσθηκε στα τέλη της Κρητιδικής, όταν και εμφανίσθηκαν, για πρώτη φορά, πολλές σύγχρονες οικογένειες φτέρων.
Η φτέρη ανήκει στα Πτεριδόφυτα (Pteridophyta). Υπάρχουν περίπου 15,000 είδη της - 45 εξ αυτών την Ευρώπη! Το γνωστότερο από αυτά είναι το Πτερίδιον το αέτειον (Pteridium aquilinum), συνηθισμένο αυτοφυές στην Ελλάδα, μοναδικό γένος του είδους Πτερίδιον (Pteridium) της οικογένειας Υπολεπιδίδες (Hypolepidaceae). Έχει υψηλή περιεκτικότητα σε κάλιο.
Οι αρχαίοι Έλληνες το έλεγαν βλήχνον / βλήχρον και πτέριον / πτέρις. Από αυτά προέκυψε και το σύγχρονο λαϊκό όνομά του: βλάχλα / βράχλα, φτέρα / φτέργα / φτεριά / φτερίδα / φτεριτσά / φτερίτσι, κλπ.
Οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν την χωρίς άνθη φτέρη σαν ουράνιο φυτό, σταλμένο από τον ίδιο τον Ήλιο. Οι αναπαραστάσεις της, σαν στοιχείο στα θρησκευτικά κτήρια, έχει λοιπόν μια βαθύτερη έννοια. Το νεαρό βλαστάρι της φτέρης έγινε το εικαστικό πρότυπο της έλικος (> εξελίξεως)!
Ο νεαρός βλαστός της φτέρης (εδώ μιας Osmunda japonic),
έδωσε το εικονιστικό πρότυπον της έλικος.
Ορισμένες φτέρες έχουν ιατρικές χρήσεις, μεταξύ άλλων, στην θεραπεία πληγών. Η ρίζα της περιέχει ουσίες που έχουν χρησιμοποιηθεί κατά των εντερικών σκουληκιών στον άνθρωπο.
Στην σλαβική παράδοση, το άνθος της φτέρης ήταν προικισμένο με μαγικές ιδιότητες! Στην σλαβική και την φινλανδική λαογραφία, το να δεις φτέρες να ανθίζουν, θεωρείται ευοίωνο σημάδι - διότι δεν... ανθίζουν!
(**) Το Pieris japonica / Japanese andromeda - ιαπωνική Ανδρομέδα / Japanese pieris - ιαπωνική πιερίς, είναι ένα είδος ρείκι, της οικογένειας Ericaceae. Είναι εγγενές στην ανατολική Κίνα, την Ταϊβάν και την Ιαπωνία, όπου φύεται σε ορεινά αλσύλλια.
ΠΗΓΗ: «Biggest genome ever found belongs to this odd little plant - The gigantic genome of a type of fork fern smashes the human one in terms of size», doi: https://doi.org/10.1038/d41586-024-01567-7, Nature, 31.5.2024. Γ. Λεκακης "Λεξικο των παραδοσεων των λαων του κοσμου". ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου