Μετά την ανακάλυψη ενός από τα καλύτερα κλασσικά έργα γυναικείας μορφής, που έχουν ανακαλυφθεί ποτέ σε όλην την Μακεδονία, βρέθηκε και αρχαία σφίγγα στην Πεντάβρυσο Καστοριάς!

  Το 2001 η έρευνα της ΙΖ΄ΕΠΚΑ στην Πεντάβρυσο(*) επικεντρώθηκε στην θέση Υδραγωγείο και την γύρω περιοχή, λόγω της τυχαίας εύρεσης δύο σημαντικών γλυπτών έργων εκεί:

• ενός τμήματος ανάγλυφης επιτύμβιας στήλης του 400 π.Χ. περίπου (το 1999)γυν και
• ενός κορμού μαρμάρινης υστεροαρχαϊκής σφίγγας, το 2000.

Τα σπάνια αυτά τυχαία ευρήματα ήλθαν στο φως μετά από χωματουργικά έργα τα οποία πρέπει να έδωσαν την χαριστική βολή στο αρχαίο νεκροταφείο αυτής της θέσης, αφού η ανασκαφή του 2001 αποκάλυψε μόνο τρεις τάφους και κάποια οικιστικά λείψανα σε κοντινούς αγρούς.

Σε 25 συνολικά δοκιμαστικές τομές η ανασκαφή συνάντησε κτερίσματα και οστά διαλυμένων τάφων αρχαϊκών και κλασσικών χρόνων, αλλά και τρεις σχεδόν απείρακτους λακκοειδής τάφους, χρονολογούμενους στον 5ο και τον 4ο αιώνες π.Χ. Καθ’ ένας από τους τελευταίους περιείχε 3 – 5 πήλινα αγγεία, ορισμένα από τα οποία είναι αττικά. Ένας γυναικείος τάφος περιείχε επί πλέον μία περίτεχνη χάλκινη περόνη, ενώ ένας ανδρικός, την σιδερένια αιχμή ενός δόρατος και μια σιδερένια στλεγγίδα (ξύστρα αθλητή) για τον καθαρισμό του σώματος από το λάδι και την άμμο μετά την παλαίστρα. Εκτεταμένες ανασκαφικές δοκιμές έγιναν επί πλέον σε θέσεις όπου υπήρχαν πληροφορίες κατοίκων ή επιφανειακές ενδείξεις για ύπαρξη αρχαιοτήτων νότια και δυτικά του Υδραγωγείου και εντοπίστηκαν πενιχρά μόνον ίχνη κατοίκησης από τον 4ο π.Χ. αιώνα ως και τα χριστιανικά χρόνια. Έτσι η αναζήτηση του οικιστικού κέντρου του 6ου και 5ου αιώνα π.Χ. αφέθηκε στην μελλοντική αρχαιολογική έρευνα.

ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 15.7.2001. Γ. Λεκακης “Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις”.

(*) Το χωριό Πεντάβρυσο / Πεντάβρυσος[2] Καστοριάς ευρίσκεται 16 χλμ. ΝΔ. της πόλεως της Καστοριάς, σε υψόμετρο 783 μ., στον 40ό παράλληλο [40°27′13″N 21°8′25″E]. Κατοικείται τουλάχιστον από τον 6ο αι. π.Χ.

Η παλαιά ονομασία του χωριού είναι Ζελεγκόσδη[1] (ΦΕΚ 259Α – 29.12.1918 – τότε ανήκε στον νομό Φλωρίνης). Το 1928 μετονομάσθηκε Πεντάβρυσο / Πεντάβρυσος (ΦΕΚ 156Α /8.8.1928)

Στην Πεντάβρυσο, το καλοκαίρι του 1999, ανακαλύφθηκε από αρχαιολόγους το αρχαιότερο επιτύμβιο ανάγλυφο της Άνω Μακεδονίας. Ένα από τα καλύτερα κλασσικά έργα (με γυναικεία μορφή), που έχουν ανακαλυφθεί ποτέ σε ολόκληρη την Μακεδονία.

Στο ύψωμα Άγιος Σπυρίδων, έχει βρεθεί αρχαίος οικισμός ρωμαϊκών χρόνων, (1 χλμ. από το σημερινό χωριό).

Παραδοσιακώς, οι κάτοικοι του χωριού ασχολούνται με την γεωργία (καλλιέργεια κηπευτικών, καπνού και σιταριού) καθώς και με την κτηνοτροφία.

Κάθε Ιούλιο γίνονται πανηγύρια και εκδηλώσεις στο ύψωμα Προφήτης Ηλίας. Το μεγαλύτερο όμως πανηγύρι του χωριού γίνεται τον Δεκαπενταύγουστο, με πολιτιστικές δραστηριότητες ποντιακών παραδόσεων. Διοργανώνονται κάθε χρόνο από τον Πολιτιστικό Σύλλογο «Ο Πόντος».

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

• Τσούγγαρης Χ. «Ανασκαφικές έρευνες στον Νομό Καστοριάς κατά το 1999», ΑΕΜΘ 13, Θεσσαλονίκη, 1999, σελ. 617-619.
• Α.Δ. Χρονικά (υπό έκδοση), Θεσσαλονίκη, 1999
• Α.Δ. Χρονικά (υπό έκδοση), Θεσσαλονίκη, 2000
• Α.Δ. Χρονικά (υπό έκδοση), Θεσσαλονίκη, 2001.
• Σαμσάρης Δ. Κ. «Ιστορική γεωγραφία της ρωμαϊκής επαρχίας Μακεδονίας (Το τμήμα της σημερινής Δυτικής Μακεδονίας)», έκδ. Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη, 1989.
• «Πεντάβρυσος: Το χθες συναντιέται με το σήμερα, Μέσα από εικόνες, γεύσεις και τραγούδια», εκδ. Γυμνασίου Πενταβρύσου, Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, 2004.

ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ:

[1] Zeligosdi / Zelegosdi.

[2] Τοπωνύμια με αυτό το όνομα υπάρχουν πολλά στην Ελλάδα, λ.χ. στον νομό Κοζάνης, κ.ά.

arxeion-politismou.gr