Ετυμολογία της νήσου ΓΑΥΔΟΥ και της ΓΑΥΔΟΠΟΥΛΑΣ

  Του Γιώργου Λεκάκη

Το αρχαιότατο όνομα της νήσου ήταν Ωγυγίη > Ωγυγία, το οποίο με απλή αντιμετάθεση έγινε Γωυγία > Γαυγία > Γαυδία > Γαύδος. Γι’ αυτό και πολλοί την ταύτισαν με το νησί της Καλυψούς. που λεγόταν Ωγυγία. Επίσης οι κάτοικοι της Γαύδου, δεν λέγονται Γαυδιώτες, όπως θα ήταν γραμματικώς αποδεκτό, αλλά Γαυγιώτες!

Γαύδος σημαίνει γαίας αυδή / γαιωδή (γαία + ωδή) δηλαδή φωνή της γης, σεισμός. Και πράγματι οι γεωλογικές πλάκες (Αφρικής και Ευρώπης) που περνούν σχεδόν κάτω από την Γαύδο και συγκρούονται – και άρα ενίοτε «φωνάζουν» – δεν είναι άσχετες με την παραπάνω ετυμολογία. Η χαρακτηριστική αυτή φωνή της γαίας, έδωσε και το λαϊκό όνομα στον όνο: Γαύδαρος > γάιδαρος > γαυδουράκανθον = ἄκανθα Αἰγυπτία – βλ. Ιππιατρικά (Lugd. 205).

Επίσης σημαίνει:

• Γαυδούσα = ημικυκλικότητα
• γαυδός ο = ημιμυκλικός και
• γαύσομαι = είμαι κυρτός, κυρτώνω.
• γαυδίον = μέτρο μήκους που χρησιμοποιείται στην Ταπροβανη (Taprobana, νυν Σρι Λάνκα) ισοδύναμο με το μήκος που διανύει ένας άνδρας, σε μία ώρα, περίπου, δηλ. τρία ρωμαϊκά μίλια (Κοσμ. Ινδ. Top.11.13).

Η νήσος αναφέρεται και ως Κλαύδη, Κλαυδία, Κλαυδιά, Κλαύδιος, Καυδιά, Καύδος, Καυδώ, Κλαύδη, Καύδων και Κνίδος. Ίσως σχετικό και το μυκηναϊκό ka-u-da.

Επί οθωμανοκρατίας, ελέγετο Γαυδονήσι, Γαύδα και Γαυδούσα / Γαβούσα. Στα έγγραφα του Τουρκικού Αρχείου Κρήτης αναφέρεται παραφρασμένα ως Μπουγάδοζ. Οι Ενετοί τον Μεσαίωνα το σημείωναν στους χάρτες τους με το όνομα Gozzo, Gaudos ή Gavidhos.

• Στα 7 χλμ. ΒΔ. της νήσου Γαύδου, επίσης στο Νότιο Κρητικό Πέλαγος, ευρίσκεται το μικρονήσι Γαυδοπούλα (με περίμετρο μόλις 6,5 χλμ. μήκος 3,6 χλμ. και πλάτος 1 χλμ.) Στην αρχαιότητα, κανένα νησί δεν προσδιοριζόταν από ένα παρακείμενο μεγαλύτερο. Κι αυτό το νησάκι ήταν γνωστό από την αρχαιότητα, όταν το έλεγαν Οφιδούσα. Κοινότατο τοπωνύμιο, που σημαίνει νησί όπου ζουν πολλά φίδια. Ο Πλίνιος την ονομάζει Οφιούσα και την χαρακτηρίζει έρημο, τραχεία και δυσπροσπέλαστο. Αργότερα οι Ενετοί το σημείωναν Antigozzo (Αντιγκότζο). Άλλως λέγεται και Γαυδόπουλο ή Γκοτζόπουλο / Γκοτσόπουλο.

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης «Γαύδος, η ομηρική Ωγυγία;» έκδ. «Αέροπος», 2006. Γ. Λεκακης «Η Γαύδος και τα κεδρόμηλα», έκδ. Δήμου Χανίων «Εν Χανίοις», Χανιά 2008. Γ. Λεκακης “Ετυμολογιες Νησων”, έκδ. εφημερίδα “Ελευθεροτυπια”/ περιοδικό “Γεω”, Ιούλιος 2008. Γ. Λεκάκης “Συγχρονης ελλαδος περιηγηγησις”. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 2.8.2008.

arxeion-politismou.gr