Στην Αχαΐα βρέθηκε αρχαίος οικισμός, με ομόκεντρους κύκλους και δρόμους, που ξεκινούσαν ακτινωτά από το κέντρο του – σαν την Ατλαντίδα

 

Του Γιώργου Λεκάκη

Η Χαλανδρίτσα είναι σήμερα μια ημιορεινή κωμόπολη του Νομού Αχαΐας, στον 38ο παράλληλο [38°6′30″N 21°47′2″E], μόλις περίπου 20 χλμ. από την πόλη των Πατρών.

Η Χαλανδρίτσα είναι σε σεισμογενή περιοχή. Στην άκρη του οικισμού διέρχεται σεισμικό ρήγμα, το οποίο ανακαλύφθηκε το 1993. Ίσως αυτό οδήγησε στον χαλασμό της αρχαίας πόλεως. 

Όπως φαίνεται κάθε περιοχή έχει την... Ατλαντίδα της...

Είναι κατοικημένη από την Παλαιολιθική Περίοδο.

Ο προϊστορικός μυκηναϊκός οικισμός στον Άγιο Γεώργιο, στην θέση Σταυρός, κοντά στην Χαλανδρίτσα, ευρέθη το 1985, σε σωστικές ανασκαφές κατά την ανέγερση Κέντρου Υγείας, το οποίο τελικώς εκτίσθη σε άλλη τοποθεσία.

Τα κτήρια του οικισμού ήταν διατεταγμένα σε ομόκεντρους κύκλους / δακτυλίους, με δρόμους που ξεκινούσαν ακτινωτά από το κέντρο του. - Βλ. και τον ακτινωτό ναό του Απόλλωνος στην Ζώνη Περαίας Σαμοθράκης Έβρου Θράκης, ΕΔΩ.

Ανάμεσα στα υπολείμματα του προϊστορικού οικισμού, ευρέθησαν: 

        - Σπίτια, που βρίσκονταν στην άκρη και περιμετρικά του λόφου, οικίες έχουν θεμέλια, που ίσως συγκρατούσαν και δεύτερο όροφο, ενώ σε 4 από αυτές, κάτω από το δάπεδό τους, ευρέθησαν παιδικές ταφές

        - δημόσιο κτήριο / μέγαρο ή ναός στο κέντρο του

        - μυκηναϊκό νεκροταφείο, με θαλαμωτούς τάφους,

        - αγγεία

και

        - λίθινα εργαλεία, που χρονολογούνται από τον 11ο αιώνα  π.Χ.

Η έρευνα της περιοχής δεν έχει ολοκληρωθεί.

Όλα τα ευρήματα φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πατρών.

Αλλά ποια ήταν η ονομασία του αρχαίου οικισμού; Άγνωστον. Καθώς δεν ευρέθησαν επιγραφές… Υπάρχουν διάφορες εκδοχές για την σημερινή ονομασία της κώμης, ως Χαλανδρίτσα:

        - Χάλασμα του Ανδρίτσου, επειδή επί Βυζαντινής Αυτοκρατορίας εδώ σκότωσαν τον περίφημο ληστή Ανδρίτσο (Θωμόπουλος),

        - Χάλανδρα (> Χαλάνδρι) βυζαντινό τοπωνύμιο.

        - Χαλασμένη Τριταία / Τρίτεια(*) Αχαΐας (Πουκεβίλ)

        - Χαλαμπρέζα / Χαλαβρέζα, Καλαμπρέζα / Καλαβρέζα (Τριανταφύλλου) κωμόπολη, που υπήρχε σε κοντινή τοποθεσία και εγκαταλείφθηκε στις αρχές του 19ου αιώνα περίπου\

        - Χαλαντρίτζα, Χαλαουρίτζα / Χαλαουρίτσα.(**)

Τέλος, μέσα στον οικισμό σώζονται ερείπια φράγκικου πύργου (ήταν έδρα βαρόνου), πλακόστρωτο (όπου Μουσείο Λαϊκής Τέχνης και Τοπικής Ιστορίας, στεγασμένο σε αναπαλαιωμένα κτήρια νερόμυλου και νεροτριβές), δύο βυζαντινές εκκλησίες (Ι.Ν. Αγίου Αθανασίου και Ι.Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου, αμφότεροι του 13ου αιώνος), παραδοσιακές βρύσες, πέτρινα γεφύρια, ρέμα που διασχίζει τον οικισμό, και πανύψηλα πλατάνια στην πλατεία…

 

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις» (απόσπ,). ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 5.4.2019.

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

        - Γκουρβέλος Σπ. Ν. «Η Χαλανδρίτσα από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα», εκδ. Δημοτικής Βιβλιοθήκης Χαλανδρίτσας, Πάτραι, 1998.

        - Θωμόπουλος Στέφ. Ν. «Ιστορία της πόλεως Πατρών από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι του 1821», εκ της βασιλικής τυπογραφίας Νικολάου Γ. Ιγγλέση, Εν Αθήναις, 1888.

        - Θωμόπουλος Στέφ. Ν. «Η Χαλανδρίτσα», στα «Αχαϊκά. Γράμματα-Επιστήμαι-Τέχναι», εν Πάτραις, τ. Α', τ. 2, Ιούνιος 1937, σελ. 50-53.

        - Τριανταφύλλου Κ. Ν. «Ιστορικόν Λεξικόν των Πατρών», Τυπογραφείο Πέτρου Χρ. Κούλη, Πάτραι, 1995, γ΄ έκδ.

(*) Η αρχαία Τρίτεια Αχαΐας επήρε το όνομά της από τον θαλάσσιο δαίμονα Τρίτωνα, υιό του  θεού Ποσειδώνος (Παυσανίας). Αυτό σημαίνει πως τότε ήταν παραθαλάσσια περιοχή! Σήμερα είναι μεσόγεια, αλλά η μνήμη έμεινε στο τοπωνύμιο. Κι αυτό είναι ένα δεδομένο που η γεωφυσική σήμερα μπορεί να το χρονολογήσει... Στα χριστιανικά χρόνια ο θαλασσινός θεός άλλαξε όνομα κι έτσι η αρχαϊκή Τριταία ευρέθη κοντά στο χωριό... Αγία... Μαρίνα. Σύμφωνα με ευρήματα, κατοικείται ήδη από την Μυκηναϊκή εποχή. Ξανα-άκμασε τον 3ο αιώνα π.Χ. Ανακαλύφθηκαν κυκλώπεια τείχη στην Ερυμάνθεια, μυκηναϊκό νεκροταφείο στην Δροσιά, αρχαία νομίσματα στο Μάνεσι και στου Σκιαδά. Δεν έχει ανασκαφεί ακόμη πλήρως...

(**) Πολλές περιοχές της Ελλάδος ετυμολογούνται από κάποιο "χάλασμα": 

    - Χαλάνδρι Αττικής,

    - Χαλάνδρα Χίου,

    - Χαλανδριανή Σύρου, κ.ά.,

αλλά και

    - Χαλάστρα Θεσσαλονίκης,

    - Χαλατσές Λέσβου,

    - Χαλασού Ηρακλείου Κρήτης

 κλπ.

και όλες έχουν κάτι κοινό: Ένα χάλασμα (= χαλασμός, βύθιση / καταβύθιση, ρήγμα, "πάτημα", αλλαχού Βουλιαγμένη / Βουλισμένη), από κάποιο γεωλογικό φαινόμενο, συνηθέστερα σεισμό...

arxeion-politismou.gr