Αρχαία τεχνητά επιμήκη κρανία γυναικών και 12 κρανία με λιμαρισμένα δόντια βρέθηκαν στην Βαλτική – Σχέση με Ούννους

 

Του Γιώργου Λεκάκη

Τα επιμήκη κρανία σε σχήμα κώνου, γυναικών της εποχής των Βίκινγκ, βρέθηκαν θαμμένα στο νησί Γη των Θεών (Γκότλαντ) της Βαλτικής μπορεί να αποτελούν απόδειξη εμπορικών σχέσεων με την περιοχή της Μαύρης Θάλασσας, σύμφωνα με μια νέα μελέτη.

Τα κρανία των εν λόγω γυναικών πιθανότατα αλλοιώθηκαν σκόπιμα, τυλίγοντας τα κεφάλια τους με επιδέσμους, ήδη από την γέννησή τους. Αυτή η πρακτική – εκείνην την εποχή και σε αυτόν τον τόπο - αποδίδεται στους νομάδες Ούννους, που ήλθαν στην Ευρώπη από την Ασία, τον 4ο - 5ο αιώνα και είναι γνωστό ότι αυτή συνέχισε να ασκείται σε περιοχές της νοτιοανατολικής Ευρώπης, μέχρι τον 10ο αιώνα.

«Ωστόσο, αυτά τα παραμορφώματα βρέθηκαν μόνο στα κρανία τριών γυναικών από την εποχή των Βίκινγκς (793 - 1066 μ.Χ.) που ήταν θαμμένα στον “τάφο 192” στο σημερινό σουηδικό νησί Γκότλαντ και βρέθηκαν αλλού στην Σκανδιναβία», εδήλωσε ο επί κεφαλής συγγραφέας της μελέτης M. Toplak, αρχαιολόγος στο μουσείο Haithabu Viking. Στην Γερμανία δεν βρέθηκαν πουθενά (ακόμη). «Αυτό δείχνει ότι πρόκειται για ξένη πρακτική», λέει.

«Αν και δεν είναι σαφές εάν οι αλλαγές στο κρανίο κρύβονταν από ένα χαρακτηριστικό κτένισμα, υποθέτω ότι η “εξωγήινη” εμφάνιση αυτών των γυναικών ήταν ορατή από μακρυά», είπε ο κ. Τοπλάκ. «Μπορεί να είναι σύμβολο μιας συγκεκριμένης ελίτ ή μιας άλλης κοινωνικής ομάδας». λέει.

Για να τονιστεί η σύνδεσή τους με μια μακρινή περιοχή, όπου η διαμόρφωση του κρανίου ήταν πιθανώς πιο συνηθισμένη, τα τροποποιημένα κρανία περιορίσθηκαν σε μερικές γυναίκες, από την ίδια οικογένεια για αρκετές γενεές. Τουλάχιστον μία από τις γυναίκες μπορεί να προέρχεται από εκείνην την περιοχή.

«Προτείνω ότι οι παραμορφώσεις του κρανίου στο Γκότλαντ θεωρήθηκαν ως απόδειξη ευρέος φάσματος εμπορικών επαφών και ως εκ τούτου σημάδια επιρροής και επιτυχίας στο εμπόριο».

Οι συγγραφείς της μελέτης εξέτασαν στοιχεία τόσο για τροποποιήσεις του κρανίου στο Gotland όσο και για «λιμαρισμένα» δόντια, που βρέθηκαν σε κρανία από την Σκανδιναβία.

Οι συγγραφείς προτείνουν ότι η πρακτική του λιμαρίσματος των δοντιών μπορεί να είχε χρησιμοποιηθεί ως δείκτης ταυτότητος (ίσως μυστικός) για ορισμένες ομάδες εμπόρων της Εποχής των Βίκινγκς και μπορεί να είχε πραγματοποιηθεί ως ιεροτελεστία μύησης.

Προηγούμενη έρευνα είχε δείξει ότι τα σημάδια στα δόντια μπορεί να προκύψουν από την χρήση των δοντιών ως εργαλεία, κατά την επεξεργασία του δέρματος, για παράδειγμα. Αλλά η νέα μελέτη δείχνει ότι τα σημάδια έγιναν σκόπιμα.

Ο κ. Toplak είπε ότι «τα σημάδια στα δόντια που παρατηρήθηκαν στην Σκανδιναβία της Εποχής των Βίκινγκς πρέπει να ήταν σκόπιμα. Στο ίδιο νεκροταφείο βρέθηκαν άλλα 12 άτομα, με λιμαρισμένα δόντια! Τα σύγχρονα πειράματα δείχνουν ότι είναι απαραίτητη μια σιδερένια λίμα για να γίνουν αυτές οι διαφορετικές αυλακώσεις».

Αυτή η πρακτική φαίνεται να προέρχεται από την περιοχή Uppland της Σουηδίας, αλλά πρόσφατη μελέτη δείχνει ότι η πυκνότητα των λιμαρισμένων δοντιών, σε κρανία που είναι θαμμένα στο Gotland, υποδηλώνει την σημασία του νησιού για το εμπόριο. «Το Γκότλαντ ήταν το κέντρο κάθε εμπορικής δραστηριότητας στην Βαλτική από το τέλος της Εποχής των Βίκινγκ σε όλον τον Μεσαίωνα».

Ωστόσο, το λιμάρισμα των δοντιών φαίνεται να έχει εξαφανιστεί στην Σκανδιναβία μετά τον 12ο αιώνα. Η παρακμή αυτής της παράδοσης αντιστοιχεί στην ανάπτυξη των κλασσικών συντεχνιών εμπόρων στον Μεσαίωνα.

Οι Σκανδιναβοί της Εποχής των Βίκινγκς ήταν διάσημοι για τα τατουάζ τους, που περιγράφονται σε ένα οδοιπορικό του 10ου αιώνα, που γράφηκε από τον Άραβα διπλωμάτη Aḥmad ibn Faḍlān. Αλλά μέχρι στιγμής έχει γίνει ελάχιστη συζήτηση για άλλες μορφές τροποποιήσεων του σώματος της Εποχής των Βίκινγκ, λένε οι ερευνητές.

Ο αρχαιολόγος K. Alt, ο οποίος δεν συμμετείχε στην έρευνα, λέει ότι τέτοια τεχνητά αλλαγμένα κρανία έχουν βρεθεί σε πολλά περιβάλλοντα σε όλον τον κόσμο και συχνά γυναικών - σ.σ. και στην Ελλάδα. «Το κρανίο, το πρόσωπο και τα δόντια είναι ιδιαίτερα κατάλληλα για να αντικατοπτρίζουν μια ταυτότητα. Άλλα μέρη του σώματος δεν φαίνονται αρκετά».

ΠΗΓΗ: Toplak MS και Kerk L. «Body Modification on Viking Age Gotland: Filed Teeth and Artificially Modified Skulls as Embodiment of Social Identities», DOI: https://doi.org/10.37718/CSA.2023.09, Current Swedish Archaeology / Svenska Arkeologiska Samfundet, vol. 31, Arkeologiska Samfundet, 31. LiveScience. 10.4.2024. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 11.4.2024.