Του Γιώργου Λεκάκη
Οι Ινδιάνοι Ughuigh Oxoix (που εξαπλουστεύθηκαν σε Chumash / Τσούμας / Κούμας) ζουν σε περιοχές που τώρα είναι οι κομητείες San Luis Opispo, Santa Barbara και Los Angeles της Καλιφόρνιας[1] των ΗΠΑ. Ωρισμένα μέρη αυτών, ακόμη ονομάζονται από την γλώσσα των Chumash, όπως Lompoc, Malibu, Ojai, Pismo, Mugui, Pin, Castaic και Simi, κ.ά. Η γλώσσα αυτή είναι διάλεκτος των Ουτο-Αζτέκων. Η γλώσσα Chumash μάλλον έχει και δανεικές λέξεις από πολυνησιακές γλώσσες. Δυστυχώς στα μέσα της δεκαετίας του 1960, πέθανε ο τελευταίος ομιλητής αυτής της γλώσσας. Το κράτος των ΗΠΑ, τα πανεπιστήμιά τους, δεν φρόντισαν να καταγράψουν την γλώσσα τους... Ήταν η τρίτη γενοκτονία των Τσούμας...
Οι Chumash αποτελούνται από έξι ομάδες: Barbareños, Purisimeños, Yneseños, Ventureños, Obispeños και οι Chumash της ενδοχώρας). Ίδρυσαν οικισμούς ήδη πριν από 10.000 χρόνια! Ανήκουν στον «Πολιτισμό Folsom», ο οποίος είναι ευρέως διαδεδομένη στην Καλιφόρνια, ήδη εδώ και 14.000 χρόνια. Είναι γνωστοί 150 οικισμοί τους, καθ’ ένας από τους οποίους μπορούσε να έχει έως και 1.000 κατοίκους. Επί κεφαλής κάθε χωριού ήταν ένας κληρονομικός αρχηγός. Η ιεραρχία περιελάμβανε κατώτερους αξιωματούχους, θρησκευτικούς ηγέτες και «λαϊκούς». Αλλά οι ξηρασίες που εμφανίστηκαν μεταξύ του 300 και του 850 μ.Χ. και η μετέπειτα μόνιμη ξηρασία, οδήγησε σε πολέμους των ινδιάνικων φυλών, για τους περιορισμένους και σπάνιους πλέον πόρους τροφίμων… Πολλά παραθαλάσσια χωριά όπως και το νησί Santa Cruz εξαφανίστηκαν τον 11ο αιώνα λόγω ξηρασίας… Μεταξύ 950 και 1300 μ.Χ., όμως, η ανύψωση της στάθμης της θάλασσας αυξήθηκε και έφερε όλο και περισσότερα ψάρια στις ακτές και έτσι οι παράκτιοι οικισμοί αυξήθηκαν…
Τους Chumash, πιθανώς, επισκέφθηκαν Πολυνήσιοι μεταξύ 5ου και 9ου αιώνα π.Χ. (σχεδόν 1.000 χρόνια πριν από τον Χρ. Κολόμβο). Ενώ ήλθαν για πρώτη φορά σε επαφή με τους Ευρωπαίους στις 10.10.1542, όταν συνάντησαν την αποστολή του J. R. Cabrillo. Ο Cabrillo πέθανε στις αρχές του 1543. Αλλά οι άνδρες του κατάφεραν να φέρουν πίσω τα ημερολόγιά του, που αναφέρουν την παρουσία ενός χωριού Chumash, που ονομαζόταν Mikiw. Τον Απρίλιο του 1769, ο G. de Poltola και ο J. Serra ίδρυσαν την πρώτη αποστολή στην επικράτεια της φυλής. Αλλά το μεγαλύτερο μέρος των Chumash πέθανε λόγω επιδημιών που έφεραν οι λευκοί. Και ενώ το 17ο αιώνα, οι ανθρωπολόγοι υπολογίζουν ότι περίπου 15.000 Chumash ζούσαν στην ηπειρωτική χώρα και 3.000 στα νησιά τους, σήμερα υπάρχουν μόνο περίπου 280… Αναγνωρίζονται επίσημα ως φυλή που ζουν στην Santa Ynez στην κομητεία Santa Barbara.
Θρησκεία
Δεν είναι πολλά γνωστά για την πρώιμη θρησκεία των Τσούμας. Η λατρεία Toloache συνδέθηκε με την λατρεία μιας γυναικείας θεότητας της madder / Μητέρας. Στην λατρεία Toloache, χρησιμοποιούσαν το υπερικό, το οποίο όμως μπορεί να σκοτώσει τους χρήστες του, εάν καταναλωθεί σε υπερβολική ποσότητα. Γι’ αυτό όσοι ήξεραν πώς να το δοσολογούν σωστά, εκτιμήθηκαν ιδιαιτέρως από την κοινότητα, ως μάγοι-ιατροί. Οι Ισπανοί τους έλεγαν tochaleros. Άλλες θεότητες που λατρεύονταν από τους Τσούμας ήταν ο Ήλιος και η Γη.
Ανάμεσα στα ζώα που σεβάστηκαν ήταν η «νησιώτικη αλεπού», ένα ενδημικό είδος νάνου γκρίζας αλεπούς, ιθαγενές στα νησιά στα ανοικτά των ακτών της Καλιφόρνια. Είναι το ιερόζωό τους.
Αρχιτεκτονική
Έκτιζαν μεγάλες κοινόχρηστες καλύβες, που μπορούσαν να φιλοξενήσουν έως και 50 άτομα! Είχαν σχήμα τρούλλου και ο πυθμένας τους ήταν στρογγυλός. Οι τοίχοι ήταν κτισμένοι γεροί και καλυμμένοι με πλεξίδες χόρτου. Οι κατοικίες των διέφεραν από τις κατοικίες άλλων Ινδιάνων, στο ότι ήταν χωρισμένες σε πολλά δωμάτια. Υπήρχαν και μικρές καλύβες για μία οικογένεια.
Διατροφή
Οι Chumash ήταν κυνηγοί και αγρότες και επιδέξιοι στο ψάρεμα (μύδια, φώκιες, θαλασσοπούλια και φώκαινες - τα πτώματα φαλαινών, που ξεβράζονταν στην ξηρά τα έτρωγαν επίσης) και τροφοσυλλέκτες άγριων φυτών και καρπών (βελανίδια[2], κολοκύθες, φύκια, άγρια χόρτα). Έκαναν εμπόριο (εμπορεύονταν βελανίδια, κοσμήματα από κογχύλια, χάντρες, μπλε μύδια) με γειτονικές φυλές (τους Tongva, Ipai, Diegueño, κ.ά.).
Τέχνες
Αυτή η φυλή είναι μια από τις λίγες ναυτικές, που έπλευσαν στον Ειρηνικό Ωκεανό. Οι βάρκες τους ονομάζονταν «τομόλ». Ήταν μικρές και στενές. Οι Chumash κατασκεύασαν πλοία που δεν βρίσκονται σε άλλους πολιτισμούς των ιθαγενών της Αμερικής. Από σανίδες κοκκινόξυλου, λαξευμένες από κορμούς κωνοφόρων, που έφερναν ή έρχονταν παρασυρόμενοι από τον Βορρά. Οι σανίδες δένονταν μεταξύ τους με λουριά υφαντά από φυτά, και σφραγίζονταν με κόλλα . Τα πλοία είχαν μήκος 3,5 - 9 μ. και μπορούσαν να φιλοξενήσουν 2 - 13 άτομα.
Οι Chumash ήταν επιδέξιοι τεχνίτες. Η πιο σημαντική από τις πρώιμες χειροτεχνίες τους ήταν η κατασκευή του pook ή wampum. Αυτό ήταν το νόμισμα που χρησιμοποιήθηκε για την πληρωμή κατασκευών από μαργαριτάρια αχιβάδας. Τα πιο σημαντικά σημεία παραγωγής νομίσματος pook βρίσκονταν στον Ειρηνικό Ωκεανό, στα νησιά Channel. Όλα τα μέλη των οικογενειών συμμετείχαν στην συλλογή των κογχυλιών. Αλλά η ολοκλήρωση του κελύφους του μαργαριταριού σε νόμισμα, γινόταν από τους «δημιουργούς χρημάτων», οι οποίοι επιλέγονταν για αυτό το έργο. Το νόμισμα μαργαριταριών Chumash περνούσε από χωριό σε χωριό με εμπόρους, από διαφορετικές φυλές, και ήταν γνωστό μέχρι το Νέο Μεξικό!
Επίσης, κατασκεύαζαν διαφορετικά είδη καλαθιών, με ύφανση, Με σαπουνόλιθο κατασκεύαζαν αγγεία, σωλήνες και μικρογλυπτά. Για την κατασκευή των σκευών χρησιμοποιούσαν ψαμμίτη και ξύλο. Τα αντικείμενα από ξύλο ήταν διακοσμημένα με εγκοπές. Οι τεχνίτες ήταν οργανωμένοι σε κάποιου είδους συλλόγους (σινάφια). Όποιος ήθελε να μάθει ένα είδος χειροτεχνίας έπρεπε να γίνει μαθητευόμενος ενός αρχιτεχνίτη αυτού του κλάδου. Ωρισμένες χειροτεχνίες τους εκτίθενται τώρα στο Ίδρυμα Smithsonian στην Ουάσιγκτον, στο Musée de l'Homme στο Παρίσι και στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Santa Barbara.
Γενοκτονίες
Από το 1772, οι φραγκισκανοί ίδρυσαν αρκετούς σταθμούς των αποστολών τους στην χώρα των Τσούμας - παλαιότερος στο San Luis Obispo. Οι μοναχοί ανάγκασαν τους Τσούμας να μοχθούν στα αγροκτήματα και τα εργαστήριά τους. Για να γλιτώσουν την καταναγκαστική εργασία έπρεπε να μεταστραφούν στον χριστιανισμό… Μέχρι το 1800 όλοι οι Τσούμας είχαν προσηλυτιστεί και βαπτιστεί χριστιανοί… Η πρώτη γενοκτονία τους είχε συμβεί… Το ισπανικό στέμμα δε, διέταξε (1795) να διδάσκονται στους ιθαγενείς ισπανικά και να αντικαταστήσουν με αυτά τις μητρικές τους γλώσσες… Η δεύτερη γενοκτονία τους…
Κουρασμένοι από την κακομεταχείριση, προσπάθησαν να αντιδράσουν… Άρχισαν να σχεδιάζουν μια εξέγερση ενάντια στους καταπιεστές τους. Το 1824, τρεις φυλές Chumash (οι Barbareños, οι Purisimeños και οι Ynezeños), ξεσηκώθηκαν σε εξέγερση! Συγκρότησαν στρατό από 2.000 πολεμιστές. Ο Pacomio ήταν αρχηγός τους, διοικητής στρατηγός των Ινδιάνων της Άλτα Καλιφόρνια. Αλλά ο μεξικανικός στρατός νίκησε την εξέγερση την ίδια χρονιά... Πολλοί Chumash κατέφυγαν στο εσωτερικό της Καλιφόρνια, όπου ενώθηκαν με τους Ινδιάνους Yokuts…
Σπήλαια
Το ιερό Σπήλαιο των Τσούμας (ή ’alaxulux’en), είναι στο Painted Cave State Historic Park[3] βρίσκεται στο σύστημα εθνικών πάρκων της Καλιφόρνια των Ηνωμένων Πολιτειών, στον 34ο παράλληλο [34°30′15″N 119°47′13″W] και σε αυό υπάρχει ένα μικρό σπήλαιο από ψαμμίτη, στολισμένο με βραχογραφίες, που αποδίδονται στους Ινδιάνους Chumash. Ευρίσκεται 18 χλμ. βορειοδυτικά της Αγίας Βαρβάρας.
Μετά το πέρασμα Αγίου Μάρκου / San Marcos στα βουνά Santa Ynez, ευρίσκεται δίπλα στην αριστερή πλευρά αυτού του στενού ορεινού δρόμου με χώρο στάθμευσης μόλις για ένα ή δύο οχήματα! Είναι ένα από τα λίγα που παρέχουν ανοικτή πρόσβαση για να δείτε την αυθεντική βραχοτέχνη των Chumash.
Η λεία και ακανόνιστου σχήματος ρηχή σπηλιά περιέχει πολλά σχέδια, που προφανώς απεικονίζουν την κοσμολογία των Chumash και άλλα θέματα που δημιουργήθηκαν με ορυκτές χρωστικές ουσίες και άλλα μέσα. Σε μια μακρά περίοδο, 200 – 1.000 χρόνων ή περισσότερο! Οι εικόνες χρονολογούνται τουλάχιστον από το 1600, αλλά οι ερευνητές πιστεύουν ότι οι άνθρωποι εκτελούσαν τελετουργίες στην σπηλιά αυτή για χιλιάδες χρόνια πριν.
Υπάρχουν επίσης επιγραφές, που ξεκίνησαν με τους πρώτους λευκούς αποίκους ή και ακόμη πιο πίσω…
Υπάρχουν απεικονίσεις που περιλαμβάνουν γεωμετρικά σύμβολα, ουράνια σώματα και ανθρωπόμορφες και ζωομορφικές φιγούρες (σαύρες, φίδια, σκορπιούς), σε αποχρώσεις κόκκινης ώχρας, μαύρου άνθρακα και λαμπερού λευκού. Και ίσως απεικονίσεις «εισβολής» ουρανίων σωμάτων / φωτεινών μετεώρων, κλπ.
Ηλιοτροχοί και γαλανόλευκες σημαίες!
«Οι πρόγονοί μου χρησιμοποίησαν το Ζωγραφισμένο Σπήλαιο για να αφήσουν το σημάδι τους», λέει η Ινδιάνος πρεσβυτέρα Ernestine Ygnacio-De Soto, η καταγωγή της οποίας μπορεί να εντοπιστεί στην τελευταία αρχηγό της Syuxtun, πρωτεύουσας των Chumash, στα τέλη του 18ου αιώνα. «Είναι σαν να κρατάς ένα ημερολόγιο με φωτογραφίες για να εκφράσεις κάτι, να προειδοποιήσεις ή να αφήσεις μήνυμα», λέει.
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης «Λεξικο παραδόσεων». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 4.6.2015.
Ενήλικας, παιδί και Ήλιος.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Fagan Br. «Pitkä kesä», εκδ. Ajatus, 2008.
- Jackson R. E. «Indians, Franciscans and Spanish Colonization: The Impact of the Mission System on California Indians», έκδ. University of New Mexico Press, 1996.
- Mancall P, C. - Merrell J. H. «American Encounters», έκδ. Routledge, Ν. Υόρκη.
- Virrankoski P. «Yhdysvaltain ja Kanadan intiaanit», έκδ. Suomalaisen Kirjallisuuden Seura, 1994.
- Waldman C. «Atlas of North American Indian», 2009.
- Zappia N. «Traders and Raiders The Indigenous World of the Colorado Basin», έκδ. University North Carolina, 2016.
[1] Στις Ηνωμένες Πολιτείες που νίκησαν στον Αμερικανικο-μεξικανικό Πόλεμο παραχωρήθηκαν (Συνθήκη της Γουαδελούπης Ιδάλγκο / Χιντάλγκο, 1848) τα εδάφη (μετέπειτα πολιτείες) Αριζόνα, Καλιφόρνια, Νέο Μεξικό, Νεβάδα, Γιούτα, Κολοράντο και Ουαϊόμινγκ. Το Μεξικό δέχθηκε την πληρωμή 15 εκατ. δολλαρίων από τις ΗΠΑ και εγκατέλειψε κάθε διεκδίκησή του στο Τέξας.
[2] Άλεθαν, το μούσκευαν το άλεσμα, έως ότου ήταν βρώσιμο σε λάκκους που είχαν κουφωθεί στον βράχο.
[3] Το πάρκο έχει έκταση 7,5 στρ. Ιδρύθηκε το 1976. Είναι προστατευόμενο Κρατικό Ιστορικό Πάρκο. Το 1972 προστέθηκε ως «Site #72000256» στο Εθνικό Μητρώο Ιστορικών Τόπων.
arxeion-politismou.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου