Τα τρία ιερά σπήλαια της Ακροπόλεως Αθηνών Αφιερωμένα στην λατρεία του Πανός (μετετράπη σε παρεκκλήσι του Αγ. Αθανασίου!), του Διός και του Απόλλωνος Υποακραίου, όπου ο θεός ενώθηκε με την Κρέουσα του Ερεχθέως, και εγεννήθη ο Ίων, ο γενάρχης των Αθηναίων!

Στην βορειοδυτική πλαγιά του βράχου της Ακροπόλεως δεσπόζουν τρία σπηλαιώδη ανοίγματα αφιερωμένα, στην λατρεία:

        - του Πάνα, 

        - του Δία και

        - του Απόλλωνα.

Το ανατολικό σπήλαιο ήταν αφιερωμένο στον θεό Πάνα. Σύμφωνα με την παράδοση ο θεός συνέβαλε στην νίκη των Ελλήνων στην Μάχη του Μαραθώνα το 490 π.Χ. ενσπείροντας πανικό φόβο. Οι Αθηναίοι ανταπόδωσαν την ευγνωμοσύνη τους στον θεό με την καθιέρωση της λατρείας του στην πόλη. Το ιερό ήταν τριμερές με λαξευμένες κόγχες για την υποδοχή αφιερωμάτων. Η ταύτιση του ιερού προέκυψε βάσει των μαρτυριών του Ευριπίδη και του Παυσανία, καθώς και της εύρεσης αναθηματικού αναγλύφου στον χώρο, που σήμερα φυλάσσεται στο Ε.Α.Μ., το οποίο απεικονίζει στα αριστερά τον θεό καθισμένο σε βράχο να παίζει σύριγγα, ενώ μπροστά του στέκεται ενδεδυμένη μορφή. Στα χριστιανικά χρόνια, το ανατολικό τμήμα του Ιερού μετετράπη σε παρεκκλήσι αφιερωμένο στον Άγιο Αθανάσιο, από το οποίο σήμερα διατηρούνται ίχνη τοιχογραφιών στις κόγχες.

To μεσαίο σπήλαιο, το οποίο χρονολογείται τον 5ο αι. π.Χ. αποδίδεται στον Δία, με βάση τις ερμηνείες του Θουκυδίδη και του Στράβωνα.

Το τελευταίο προς τα δυτικά σπήλαιο, αυτό του Απόλλωνα Υποακραίου[1], ήταν πιθανότατα σε χρήση από τον 13ο αι. π.Χ. και συνδέεται άμεσα με τους γενεαλογικούς μύθους σχετικά με την αυτοχθονία των Αθηναίων. Εδώ, σύμφωνα με την παράδοση, ο Απόλλων ενώθηκε με την κόρη του Ερεχθέα, Κρέουσα. Από την συνεύρεση αυτή γεννήθηκε ο Ίων, ο γενάρχης των Αθηναίων. Το ιερό ταυτίστηκε ύστερα από την εύρεση μαρμάρινων ενεπίγραφων αναθηματικών πλακών. Σε μία από τις κόγχες του βράχου είναι ορατή επιγραφή του 3ου αι. μ.Χ. Άρχων Ερρένιος Δέξιππος. Μία κοιλότητα δυτικότερα των σπηλαίων με λαξευμένη επιφάνεια σε μορφή εξέδρας χρησιμοποιούνταν ως χώρος θέασης της πορείας της πομπής των Παναθηναίων.

ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ, ΕΦΑ ΠΟΛΕΩΣ ΑΘΗΝΩΝ, Γ. Λεκακης "Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις". ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 5.5.2017.

[1] ὑποακραῖος, ὑποακραῖον (< ὑπὸ + ἄκρα) = ὁ ὑπὸ τὴν ἄκραν ἢ κορυφήν, αυτός που βρίσκεται κάτω από την άκρη, την κορυφή, προσωνυμία / ἐπίθετον τοῦ Ἀπόλλωνος.

[Στρατο]λάου ἄρχοντος ἐνιαυ[τὸν Ἀπ]όλλωνι Ὑποακραίῳ [ἀνέ]θ̣ηκεν.

ΠΗΓΗ: IG 22.2914 ή IG II² 2914, Ἐπιγραφ. Ἀθηνῶν CIA. III,91, Schneider Philologus 8.170 ἑξ.

arxeion-politismou.gr