Ανακαλύφθηκε ημικυκλική αίθουσα διδασκαλίας σε αρχαίο ελληνικό γυμνάσιο – Η επιγραφή με κόκκινα γράμματα

 

Φωτογραφία από drone του γυμνασίου που ήρθε στο φως των ανασκαφών στο Αγκριτζέντο. Φωτογραφία: Thomas Lappi – Monika Trümper / FU Berlin, Institut für Klassische Archäologie

Στη νότια Σικελία, εκεί όπου οι λόφοι του Αγκριτζέντο κοιτούν προς την Μεσόγειο Θάλασσα, μια διεθνής ομάδα αρχαιολόγων έφερε στο φως μια εξαιρετική δομή που ανοίγει ένα μοναδικό παράθυρο για την κατανόηση του εκπαιδευτικού συστήματος της Αρχαίας Ελλάδας.

Η αρχαία τάξη διδασκαλίας, ανακαλύφθηκε τον Μάρτιο του 2025, από ερευνητές του Πανεπιστημίου Freie Universität, με επικεφαλής των καθηγήτρια Monika Trümper και τον Δρ. Thomas Lappi, σε συνεργασία με την πολυτεχνική σχολή του Μπάρι και το αρχαιολογικό πάρκο της Κοιλάδας των Ναών του Αγκριτζέντο.

Η ανακάλυψη, η οποία εντάσσεται στο αχανές, μνημειακό ελληνικό γυμνάσιο, επαληθεύει τον υψηλό βαθμό της υποχρεωτικής εκπαίδευσης των νέων πολιτών στην αρχαία πόλη Ακράγας – η αρχική ονομασία του Αγκριτζέντο, η οποία ιδρύθηκε περί το 580 π.Χ., ως η μεγαλύτερη ελληνική αποικία της Σικελίας.

Στο ιστορικό αυτό πλαίσιο, το γυμνάσιο δεν ήταν μόνο χώρος σωματικής άσκησης αλλά ένα πολύ λειτουργικό αρχιτεκτονικό σύμπλεγμα, στο οποίο οι νέοι διαμόρφωναν τόσο το σώμα όσο και το πνεύμα. Η ολοκληρωμένη παιδεία περιλάμβανε τη σωματική υγεία, την πολιτική αρετή και την κριτική σκέψη.

Ένας από τους γιγαντιαίους κίονες σε μορφή Άτλαντα στον Ναό του Ολυμπίου Διός στο Ακγριτζέντο. Φωτογραφία: Palickap / Wikimedia Commons

Τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά και η παιδαγωγική φιλοσοφία

Η στεγασμένη ημικυκλική τάξη ή αμφιθέατρο με έξι κλιμακωτές σειρές θέσεων είναι χωρητικότητας σχεδόν 200 ανθρώπων. Η αίθουσα, με θεατρικά χαρακτηριστικά, αποτελεί την μοναδική περίπτωση σε όλα τα γνωστά γυμνάσια του αρχαίου κόσμου.

Μέχρι σήμερα, δεν έχει ανακαλυφθεί άλλη δομή αυτού του τύπου που να περιλαμβάνει κάποιο συγκρίσιμο ακροατήριο τόσο, σε τόσο πρώιμη χρονολογία.

Το μόνο παρόμοιο παράδειγμα, έχει ανακαλυφθεί στην Πέργαμο, στη σημερινή Τουρκία, όπου εδώ και τουλάχιστον 2,5 αιώνες αργότερα, δεν έχει καταγραφεί άλλη περίπτωση γυμνασίου που να έχει αμφιθέατρο.

Το αμφιθέατρο του Αγκριτζέντο, ανοίγει σε μία ορθογώνια αίθουσα, διαστάσεων 11 επί 23 μέτρα, με πάγκους και σχεδιασμένο για διεξαγωγή μαθημάτων, επιδείξεων και πνευματικών αγώνων. Η διάταξη των χώρων, υποδηλώνει πως, οι αρχιτέκτονες έδιναν την περισσότερη έμφαση στην καλλιέργεια του μυαλού και τη σωματική ανάπτυξη, επαληθεύοντας την αντίληψη πως, το γυμνάσιο ήταν ένα ολοκληρωμένο εκπαιδευτικό κέντρο με την πληρέστερη δυνατή σημασία.

Αμφιθέατρο της αίθουσας με λαξευμένους λίθους. Φωτογραφία: Rolf Sporleder / FU Berlin, Institut für Klassische Archäologie

Οι αρχαιολόγοι βρήκαν δύο λαξευμένες επιγραφές στα Αρχαία Ελληνικά

Η σημασία της ανακάλυψης, δεν περιορίζεται στην αρχιτεκτονική. Στον χώρο του ακροατηρίου του αμφιθεάτρου, ο κεντρικός χώρος από όπου δάσκαλοι και μαθητές έκαναν τις παρουσιάσεις τους μπροστά στο κοινό, οι αρχαιολόγοι βρήκαν δύο πλίνθους από λευκό ασβεστόλιθο με προσεκτικά λαξευμένες επιγραφές στα Αρχαία Ελληνικά.

Τα γράμματα τονισμένα με κόκκινη χρωστική ουσία αναφέρουν τον γυμνασιάρχη και την ανακαίνιση της οροφής των αποδυτηρίων.

Το έργο το είχε χρηματοδοτήσει κάποιος ιδιώτης από την περιοχή και το αφιέρωσε στον Ερμή και τον Ηρακλή, δύο θεούς που σχετίζονται συχνά με τα γυμνάσια.

Η επιγραφική αναφορά, η οποία χρονολογήθηκε από το ύφος της γραφής της, στα τέλη του 1ου αιώνα π.Χ., είναι πολύτιμη, ως ένα από τα λίγα διατηρημένα παραδείγματα επιγραφών στο Αγκριτζέντο. Αν και η πόλη κατοικούταν για πάνω από χίλια χρόνια, είναι εξαιρετικά σπάνια τα αρχεία που καταγράφουν την καθημερινή κοινωνική ζωή.

Η επιγραφή επίσης, αποκαλύπτει την μακροζωία της Ελληνικής Γλώσσας, των υπηρεσιών και των εθίμων που επιβίωσαν, ακόμη και μετά την ενσωμάτωση της πόλης στη ρωμαϊκή διοίκηση.

Ένα ελληνικό γυμνάσιο σε μια ρωμαϊκή πόλη

Το γυμνάσιο, παρά την πολιτική αλλαγή, εξακολουθούσε να είναι ένα σημαντικό κέντρο εκπαίδευσης των νέων, διατηρώντας τη λειτουργία και την πολιτιστική του σημασία μέσα σε μια κοινωνία εκρωμαϊσμένη μεν, αλλά διατηρώντας την ελληνική της κληρονομιά.

Με την ανακάλυψη, το γυμνάσιο στο Αγκριτζέντο, ενισχύει το κύρος του ως μοναδικής περίπτωσης στη δυτική Μεσόγειο. Ήταν γνωστό πως, το σύμπλεγμα αυτό είχε εξαιρετικές εγκαταστάσεις, όπως διάδρομο στίβου 200 μέτρων και μία μεγάλη πισίνα, όμως η νέα ανακάλυψη του αμφιθεάτρου και των επιγραφών εμπλουτίζουν την κατανόηση σχετικά με τη λειτουργία του και του κοινωνικού περιβάλλοντος όπου αυτό λειτουργούσε.

Η ερευνητική ομάδα, σκοπεύει να συνεχίσει τις εργασίες της και το 2026, με σκοπό την αποκάλυψη νέων αιθουσών με σκοπό τη διδασκαλία ή την εκπαίδευση, καθώς και περισσότερες επιγραφές που μπορεί να ρίξουν φως στην καθημερινή ζωή και την εσωτερική οργάνωση του εξαιρετικού αυτού, ελληνικού γυμνασίου.

enikos.gr