Η ιέρεια των Δελφών, Θεμιστόκλεια, η δασκάλα του Πυθαγόρα - Και άλλες πυθαγόρειες

 

Του Δημήτρη Συμεωνίδη JP

Δημοσιογράφος / ανταποκριτής

Ε.Σ.Ε.Μ.Ε. (Ένωση Συντακτών Ευρωπαϊκών Μέσων Ενημέρωσης)

 

Η Θεμιστόκλεια 

(γνωστή και ως Αριστόκλεια ή Θεόκλεια) ήταν ιέρεια των Δελφών, που έζησε τον 6ο αι. π.Χ.. και υπήρξε διδασκαλισσα του Πυθαγόρα.

Η ζωή της

Η Θεμιστόκλεια ήταν γνωστή για τις μαθηματικές τις γνώσεις και δίδασκε στον ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς, όποιον είχε την διάθεση να μάθει. Ήταν τέτοια η αγάπη της για την γεωμετρία, που λέγεται ότι είχε διακοσμήσει και τον ναό με γεωμετρικά σχέδια. Δίδασκε εκτός από Μαθηματικά, Γεωμετρία, κυρίως όμως Ήθος.

Οι ναοί των θεών των Ελλήνων με τους ιερείς και τα ιερατεία δεν λειτουργούσαν αποκλειστικώς ως θρησκευτικά κέντρα. Το Μαντείο του Θεού Απόλλωνα στους Δελφούς λειτουργούσε και ως πανεπιστήμιο.

Ο Πυθαγόρας την μνημόνευε σαν δασκάλα του και λέγεται ότι έλαβε από αυτήν γνώσεις σχετικά με την ηθική, την γεωμετρία και την αριθμοσοφία. Ο σεβασμός του προς την δασκάλα του ήταν τέτοιος, που τον ώθησε αργότερα να δέχεται τις γυναίκες στην Σχολή του, ως μαθήτριες, αλλά και ως δασκάλες.

Αν και η Θεμιστόκλεια την εποχή της ήταν πολύ γνωστή, σήμερα δυστυχώς γνωρίζουμε ελάχιστα πράγματα για αυτή.

 

Πυθαγορίδες γυναίκες ήσαν κατά τον Ιάμβλιχον στο βιβλίον του «Βίος του Πυθαγόρα»

 

Αβροτέλεια, θυγατέρα Αβροτέλους του Ταραντίνου,

Αισάρα,

Αριγνότη

Βαβέλυκα,

Βοιώ η Αργεία

Δεινώ

Διοφίλα, η πρώτη γυναίκα αστρονόμος,

Εχεκράτεια Φλειασία,

Θεαδούσα

Θεανώ, άλλη, όχι η σύζυγος του Πυθαγόρα, σύζυγος του Μεταποντίνου Βροτίνου,

Κλεαίχμα αδελφή Αυτοχαρίδα του Λάκωνος.

Κρατησίκλεια Λάκαινα σύζυγος Κλεάνορος του Λακεδαιμονίου,

Λασθένεια η Αρκαδίς, πλατωνική μάλλον, που ντυνόταν σαν άνδρας,

Μυΐα, θυγατέρα του Πυθαγόρα, σύζυγος Μίλωνος του Κροτωνιάτου,το σπίτι της οποίας έγινε ναός μετά τον θάνατό της,

Νισθεάδουσα Λάκαινα,

Οκκελώ και Εκκελώ, αι Λευκαναί,

Πεισιρρόδη Ταραντίς,

Περικτιόνη, μητέρα του Πλάτωνα. Με το έργο της “Περί της γυναικών αρμονίας” έγινε ο συνδετικός κρίκος πυθαγορισμού - πλατωνισμού.

Πτολεμαΐς, έγραψε θεωρία της μουσικής, η αυθεντικότητα των κειμένων της δεν αμφισβητήθηκε ποτέ. Αναφέρεται από τον Πορφύριο.

Τιμύχα σύζυγος του Μυλλία του Κροτωνιάτου, που προτίμησε να δαγκώσει και να κόψει την γλώσσα της παρά να αποκαλύψει τα μυστικά των πυθαγόρειων, 

Τυρσηνίς Συβαρίτις,

Φίλτυς θυγάτηρ Θεόφριος του Κροτωνιάτου, Βυνδάκου αδελφή,

Χειλωνίς θυγάτηρ Χείλωνος του Λακεδαιμονίου.

Γυναίκες πυθαγόρειοι φιλόσοφοι

Ο Πυθαγόρας ήταν γνωστός για τον σεβασμό που έδειχνε στις γυναίκες και ήταν ο πρώτος που τις δέχτηκε ως μαθήτριές του, αλλά και ως δασκάλες στην Σχολή του στον Κρότωνα. Άλλωστε έζησε ανάμεσα σε εξαιρετικά μορφωμένες γυναίκες. Η μητέρα του Πυθαΐς, η σύζυγός του Θεανώ(*), αλλά και οι κόρες του ήταν όλες πολύ μορφωμένες. Μάλιστα οι γυναίκες της οικογένειάς του αποτελούσαν παράδειγμα μορφωμένων γυναικών έως και την Αναγέννηση.

Όμως η συμμετοχή των γυναικών στον πυθαγορισμό δεν ήταν απλά μία άποψη, αλλά αναγκαιότητα. Ανάμεσα στα διδάγματά του υπήρχαν και συγκεκριμένες ηθικές και πρακτικές επιταγές, που απαιτούσαν πειθαρχία και συνειδητοποίηση και από τα δύο φύλα και γι΄αυτό η διδασκαλία του απευθυνόταν και στους άνδρες αλλά και στις γυναίκες. Άλλωστε οι πυθαγόρειοι δεσμεύονταν από διάφορους όρκους και μυστικά τα οποία έπρεπε να γνωρίζουν και οι σύζυγοί τους. Ο Πυθαγόρας γνώριζε πως το πρόγραμμα των ανδρών δεν θα πετύχαινε, χωρίς την συμμετοχή των γυναικών. Ο πυθαγορισμός δεν ήταν δουλειά. Απαιτούσε πειθαρχία, συγκεκριμένο διαιτολόγιο, συγκεκριμένη ενδυμασία, αυστηρό πρόγραμμα γυμναστικής, καθώς και συγκεκριμένους κανόνες σχετικά με τον ύπνο, το μεγάλωμα των παιδιών, ακόμα και την σεξουαλική δραστηριότητα.

Χαρακτηριστικό του πόσο σημαντική θεωρούσε την συμμετοχή των γυναικών στην φιλοσοφία του, ήταν ο τρόπος που απευθύνθηκε για πρώτη φορά στις γυναίκες του Κρότωνα. Ως τοποθεσία για την ομιλία του απέφυγε την Αγορά, όπου οι γυναίκες θα μπορούσαν να φθάσουν εύκολα, αλλά και από την οποία θα μπορούσαν να αποχωρήσουν εξ ίσου εύκολα. Αντίθετα διάλεξε έναν τόπο υψηλού συμβολισμού για τις γυναίκες, τον ναό της Ήρας, της θεάς του έγγαμου βίου και της τεκνοποιίας, που βρίσκονταν περίπου 10 χλμ. μακριά από την πόλη, όπου οι γυναίκες θα συγκεντρώνονταν τελετουργικά ως άτομα υψηλού κύρους.

Αυτός ίσως να ήταν και ο λόγος που οι περισσότερες από τις γυναίκες που τον ακολούθησαν προέρχονταν από την Σπάρτη, όπου η ζωή ήταν εξαιρετικά πειθαρχημένη και οργανωμένη, αλλά και όπου οι γυναίκες είχαν μεγαλύτερη διείσδυση στην δημόσια ζωή και ο τρόπος ζωής τους ήταν πιο συμβατός με τον πυθαγόρειο τρόπο ζωής. Για παράδειγμα στην Σπάρτη:

            - ενθαρρυνόταν η τεκνοποιία σε μεγαλύτερη ηλικία,

            - η συνήθεια του μακιγιάζ ήταν περιορισμένη

και

            - η λιτότητα, η πειθαρχία, ο σεβασμός και η εκπαίδευση θεωρούνταν υψίστης σημασίας.

Άλλωστε η Σπάρτη και η Σάμος συνδέονταν με στενούς πολιτισμικούς και εμπορικούς δεσμούς από παλαιά. Επομένως δεν ήταν περίεργο που οι Σπαρτιάτισσες, που ήταν από τις λίγες γυναίκες στην Αρχαία Ελλάδα που είχαν το προνόμιο να μπορούν να επιλέξουν τον τρόπο ζωής τους, επέλεγαν να γίνουν πυθαγόρειες.

Ο Πυθαγόρας ήταν από τους πρώτους που έδειξε κατανόηση στα προβλήματα των γυναικών και επέβαλλε μονογαμία στους συζύγους τους. Άλλωστε η σκέψη του ήταν σε μεγάλο βαθμό ελιτίστικη. Στα διδάγματά του δεν διαφαίνεται μισογυνισμός. Αντίθετα, θεωρούνται ίδιες και ίσες με αυτούς, που οφείλουν να λαμβάνουν την ίδια εκπαίδευση, να ακολουθούν τους ίδιους κανόνες και αξίζουν το ίδιο σεβασμό με τους άνδρες. 

«Ο Πυθαγόρας ασχολήθηκε με τις γυναικείες συνήθειες. Για παράδειγμα, παρατήρησε ότι οι δεσμοί ανάμεσα στις γυναίκες ήταν ισχυροί. Δάνειζαν ρούχα ή κοσμήματα η μία στην άλλη χωρίς την ανάγκη μαρτύρων. Για τους άντρες δεν ήταν τόσο εύκολο να δείξουν εμπιστοσύνη. Για να κάνει πιο χαρακτηριστική την παρατήρησή του έδωσε το παράδειγμα των Τριών Γραίων που εμπιστεύονταν τόσο πολύ η μία την άλλη ώστε μοιράζονταν ένα μάτι».

Οι πυθαγόρειες μπορούσαν να πίνουν, κοιμόντουσαν σε λινά σεντόνια και όχι σε μάλλινα, οι σύζυγοί τους όφειλαν να τις σέβονται, να μην τις κακοποιούν και να μην τις απατούν, ενώ έπρεπε να είναι συνεπείς και στα σεξουαλικά συζυγικά τους καθήκοντα. Οι πυθαγόρειες υπανδρεύονταν το ενωρίτερο 18 ετών και, λόγω των περιορισμών στην σεξουαλική δραστηριότητα που επέβαλλε ο πυθαγορισμός, έκαναν περίπου 4 παιδιά κατά την διάρκεια της ζωής τους, δηλαδή πολύ λιγότερα από τις άλλες γυναίκες. Αυτό πρακτικά σήμαινε ότι έβαζαν σε λιγότερο κίνδυνο την ζωή τους και την υγεία τους και είχαν μεγαλύτερα ποσοστά επιβίωσης από τις υπόλοιπες γυναίκες. Παράλληλα, η άσκηση και το αυστηρό διαιτολόγιο των πυθαγόρειων είχαν σαν συνέπεια μεγαλύτερη υγεία και αυξημένο προσδόκιμο ζωής και για τις γυναίκες αλλά και για τους άνδρες. Τέλος, ο σεβασμός προς τους γονείς και την οικογένεια που πρέσβευε ο πυθαγορισμός πρακτικά σήμαινε για τις γυναίκες ότι δεν ήταν αναγκασμένες να αποχωρισθούν την πατρική τους οικογένεια μόλις υπανδρεύονταν αλλά μπορούσαν / επιβάλλονταν να διατηρούν σχέσεις με τους συγγενείς τους. 

Αν και ο ίδιος ο Πυθαγόρας αγαπούσε και σεβόταν τις γυναίκες και αυτό διαφαινόταν τόσο στον βίο του, όσο και στις διδασκαλίες του, όταν μετά τον θάνατό του οι τελευταίες άρχισαν να διαδίδονται, μέσω άλλων φιλοσόφων, άρχισαν να παρουσιάζουν ορισμένες αλλοιώσεις. Για παράδειγμα ο Αριστοτέλης απέδιδε στον Πυθαγόρα μία ομάδα αντίθετων εννοιών, οι οποίες εμπεριείχαν και μία ιεραρχικότητα, δηλαδή η μία ήταν ανώτερη από την άλλη, (π.χ. φως-σκοτάδι, μονό-ζυγό, αρσενικό-θηλυκό, όπου υποδηλώνονταν ότι το θηλυκό ήταν κατώτερο από το αρσενικό).

 Σήμερα γνωρίζουμε ότι η συμβολή των γυναικών στον πυθαγορισμό και τον νεοπυθαγορισμό είναι σημαντική και εκτεταμένη. Για παράδειγμα η Θεανώ Α΄ είναι η πιο γνωστή γυναίκα πυθαγόρεια φιλόσοφος και είχε τέτοια επιρροή που θεωρήθηκε πρότυπο για τους νεοπυθαγόρειους φιλοσόφους. Οι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρονται συχνά και με θαυμασμό σε πολλές γυναίκες της πυθαγόρειας και νεοπυθαγόρειας σχολής. Για παράδειγμα, ο Φιλόχορος (; - 260 π.Χ.) και είχε συναντήσει προσωπικά κάποιες από αυτές τις γυναίκες έγραψε έναν ολόκληρο τόμο για αυτές με τίτλο «Συναγωγή ηρωίδων, ήτοι Πυθαγορείων γυναικών» ενώ ο Ιάμβλιχος στο «Περί του Πυθαγορικού Βίου» αναφέρεται διεξοδικά σε 17 μαθήτριες του Πυθαγόρα. Πολλοί βιογράφοι εμπνεύσθηκαν από αυτές τις γυναίκες σε μεγάλο βαθμό. Ο Διογένης Λαέρτιος λ.χ. αφιέρωσε όλο το έργο του σε μία γυναίκα πλατωνική φιλόσοφο, ενώ ο Πορφύριος στο «Πλωτίνου Βίος» αναφέρει πολλές γυναίκες που ήταν σοβαρά αφοσιωμένες στην φιλοσοφία. 

Διάφοροι μελετητές των τελευταίων αιώνων αμφισβήτησαν όχι μόνον το έργο αυτών των γυναικών, αλλά ακόμα και την ίδια τους την ύπαρξη. Ο Ρ. Μπέντλεϊ π.χ. δεν πίστευε ότι υπήρξαν γυναίκες πυθαγόρειες φιλόσοφοι και σχετικά με ένα κείμενο της Περικτιόνης έγραψε χαρακτηριστικά ότι διάφοροι πλαστογράφοι «το θεώρησαν θέμα τιμής ακόμα και να μετατρέψουν τις γυναίκες φιλοσόφους σε αντίγραφα των ανδρών». Ο Μπ. Λίντερτ βαν ντερ Βέρντεν επέμεινε να μελετήσει αποκλειστικά άνδρες φιλοσόφους. Δεν αναφέρθηκε καθόλου σε καμμία γυναίκα.

Η συντριπτική πλειοψηφία των ακολούθων του Πυθαγόρα προέρχονταν από τις ανώτερες τάξεις, στις οποίες οι γυναίκες, απολάμβαναν κάποια προνόμια, όπως περισσότερος ελεύθερος χρόνος, λόγω απαλλαγής από τις χειρωνακτικές εργασίες του σπιτιού, κάτι για το οποίο φρόντιζαν οι δούλοι, και η δυνατότητα παρακολούθησης εκπαιδευτικών μαθημάτων από διάφορους λόγιους. Ιστορικοί όπως ο Μπέρκερτ, ο Βόγκελ, ο Π. Κίνσλεϊ κ.ά. όχι απλά δεν συζητούν περί αμφισβήτησης των γυναικών φιλοσόφων, αλλά αναφέρονται στο έργο τους με σεβασμό.

Κατάλογος των Πυθαγορείων του Ιαμβλίχου

Εξ όλων των Πυθαγορείων είναι φυσικόν οι περισσότεροι να παρέμειναν άγνωστοι. Εκ των γνωστών τα ονόματα είναι τα έξης:

1) Κροτωνιάται: Ιππόστρατος, Δύμας, Αίγων, Αίμων, Σίλλος, Κλεοσθένης Αγέλας, Επίσυλος, Φυκιάδας. Έκφαντος, Τίμαιος (Ο Πλάτων τον αναφέρει ως Λοκρόν), Βούθος, Έρατος, Ιταναίος, Ρόδιππος, Βρύας, Ένανδρος, Μυλλίας, Αντιμέδων, Αγέας, Λεόφρων, Αγύλος, Ονάτας, Ιπποσθένης, Κλεόφρων, Αλκμαίων, Δαμοκλής, Μίλων, Μένων.

2) Μεταποντίνοι: Βροντίνος, Παρμίσκος, Ορεστάδας, Λέων, Δαμάρμενος, Αινέας, Χιλάς, Μελησίας, Αριστέας, Λαφάων, Εύανδρος, Αγησίδαμος, Ξενοκάδης, Ευρύφημος, Αριστομένης, Αγήσαρχος, Αλκίας, Ξενοφάνης, Θράσεος, Εύρυτος, Επίφρων, Ειρίσκος Μεγιστίας, Λεωκύδης, Θρασυμήδης, Εύφημος, Προκλής, Αντιμένης, Λάκριτος, Δαμοτάγης, Πύρρων, Ρηξίδιος, Αλώπεκος, Αστύλος, Δακίδας, Αλίοχος Λακράτης, Γλυκίνος.
3) Ακραγαντίνοι: Εμπεδοκλής.

4) Ελεάται: Παρμενίδης.

5) Ταραντίνοι: Φιλόλαος, Εύρυτος, Αρχύτας, Θεόδωρος, Αρίστιππος, Λύκων, Εστιαίος, Πολέμαρχος, Αστέας, Καινίας, Κλέων, Ευρυμέδων, Αρκέας, Κλειναγόρας, Άρχιτπτος, Ζώπυρος, Εύθυνος, Δικαίαρχος, Φιλωνίδης, Φροντίδας, Λύσις, Λυσίβιος, Δεινοκράτης, Εχεκράτης, Πακτίων, Ακουσιλάδας, Ίκκος, Πεισικράτης, Κλεάρατος, Λεοντεύς, Φρύνιχος, Σμιχίας, Αριστοκλείδας, Κλεινίας, Αδροτέλης, Πεισίρροδος, Βρύας, Έλανδρος, Αρχέμαχος, Μιμνόμαχος, Ακμονίδας, Δικάς, Καροφαντίδας.

6) Συβαρίται: Μέτωπος, Ίππασος, Πρόξενος, Ευάνωρ, Λεάναξ, Μενέστωρ, Διοκλής, Έμπεδος, Τιμάσιος, Πτολεμαίος, Ένδιος, Τυρσηνός.

7) Καρχηδόνιοι: Μιλτιάδης, Άνθην, Οδίος, Λεόκριτος.

8) Πάριοι: Αιήτιος, Φαινεκλής, Δεξίθεος, Αλκίμαχος, Δείναρχος, Μέτων, Τίμαιος, Τιμησιάναξ, Εύμοιρος, Θυμαρίδας.

9) Λοκροί: Γύττιος, Ξένων, Φιλόδαμος, Ευτέτης, Εύδικος, Σθενωνίδας, Σωσίστροπος, Ευθύνους, Ζάλευκος, Τιμάρης.

10) Ποσειδωνιάται: Αθάμας, Σίμος, Πρόξενος, Κράνοος, Μύης, Βαθύλαος, Φαίδων.

11) Λευκανοί: Όκκελος και Όκκιλος αδελφοί, Ορέσανδρος, Κέραμβος.

12) Δαρδανείς: Μαλλίων.

13) Αργείοι: Ιππομέδων, Τιμοσθένης, Ευέλθων, Θρασύδαμος, Κρίτων, Πολύκτωρ.

14) Λάκωνες: Αυτοχαρίδας, Κλεάνωρ, Ευρυκράτης.

15) Υπερβόρειοι: Άβαρις.

16) Ρηγίνοι: Αριστείδης, Δημοσθένης, Αριστοκράτης, Φύτιος, Ελικάων, Μνησίβουλος, Ιππαρχίδης, Ευθοσίων, Ευθυκλής, Όψιμος, Κάλαϊς.

17) Συρακόσιοι: Λεπτίνης, Φιντίας, Δάμων.

18) Σάμιοι: Μέλισσος, Λάκων, Άρχιππος, Ελώριππος, Έλωρις, Ίππων.

19) Καυλωνιάται: Καλλίδροτος, Δίκων, Νάστας, Δρυμών,Ξέντας.

20) Φλιάσιοι: Διοκλής, Εχεκράτης, Πολύμναστος, Φάντων.

21) Σικυώνιοι: Πολιάδης, Δήμων, Στράτιος, Σωσθένης.

22) Κυρηναίοι: Πρώρος, Μελάνιππος, Αριστάγγελος, Θεόδωρος.

23) Κυζικηνοί: Πυθόδωρος, Ιπποσθένης, Βούθηρος, Ξενόφιλος.

24) Καταναίοι: Χαρώνδας, Λυσιάδης.

25) Κορίνθιοι: Χρύσιππος.

26) Τυρρηνοί: Ναυσίθοος.

27) Αθηναίοι: Νεόκριτος.

28) Ποντικοί· (εκ Πόντου): Λύραμνος.

                                                                        - Οι πάντες 218.

 

Αρχαίες Πηγές:

Διογενης Λαερτιος, Vitae philosophorum “Diogenis Laertii vitae philosophorum, 2 vols.”, Ed. Long, H.S. Οξφόρδη, εκδ. Clarendon Press, 1964, Repr. 1966, 8,8,3: Βίοι καὶ γνῶμαι τῶν ἐν φιλοσοφίᾳ εὐδοκιμησάντων. Βιβλίο Η΄:

φησὶ δὲ καὶ Ἀριστόξενος (Wehrli II, fg. 15) τὰ πλεῖστα τῶν ἠθικῶν δογμάτων λαβεῖν τὸν Πυθαγόραν παρὰ Θεμιστοκλείας τῆς ἐν Δελφοῖς.

            Και 8,21,2:
Ὁ δ' αὐτός (Wehrli II, fg. 15) φησιν, ὡς προείρηται, καὶ τὰ  δόγματα λαβεῖν αὐτὸν παρὰ τῆς ἐν Δελφοῖς Θεμιστοκλείας.

            Και 8,42,1: 
Ἦν δὲ τῷ Πυθαγόρᾳ καὶ γυνή, Θεανὼ ὄνομα, Βροντίνου τοῦ Κροτωνιάτου θυγάτηρ· οἱ δέ, γυναῖκα μὲν εἶναι Βροντίνου, μαθήτριαν δὲ Πυθαγόρου.

Νεανθης Hist., Fragmenta, 22a,44:
Εἶτα αὐτοῖς ἀπήντησε Μυλλίας Κροτωνιάτης καὶ Τιμύχα Λακεδαιμονία, γυνὴ αὐτοῦ, ἀπολελειμμένοι τοῦ πλήθους, ὅτι ἔγκυος οὖσα ἡ Τιμύχα τὸν δέκατον ἤδη μῆνα εἶχε καὶ σχολαίως διὰ τοῦτο ἐβάδιζε.

Ιαμβλιχος, De vita Pythagorica, 31,192,7:
εἶτα αὐτοῖς ἀπήντησε Μυλλίας Κροτωνιάτης καὶ Τιμύχα Λακεδαιμονία, γυνὴ αὐτοῦ, ἀπολελειμμένοι τοῦ πλήθους, ὅτι ἔγκυος οὖσα ἡ Τιμύχα  τὸν δέκατον ἤδη μῆνα εἶχε καὶ σχολαίως διὰ τοῦτο ἐβάδιζε.

                Και “Iamblichi de vita Pythagorica liber”, εκδ. Klein, U. (post L. Deubner), Λειψια, Teubner, 1937, Repr. 1975, 36, 267, 68:
Πυθαγορίδες δὲ γυναῖκες αἱ ἐπιφανέσταται· Τιμύχα  γυνὴ [ἡ] Μυλλία τοῦ Κροτωνιάτου, Φιλτὺς θυγάτηρ Θεόφριος τοῦ Κροτωνιάτου, Βυνδάκου ἀδελφή, Ὀκκελὼ καὶ Ἐκκελὼ ἀδελφαὶ Ὀκκέλω καὶ Ὀκκίλω τῶν Λευκανῶν,
Χειλωνὶς θυγάτηρ Χείλωνος τοῦ Λακεδαιμονίου, Κρατησίκλεια Λάκαινα γυνὴ Κλεάνορος τοῦ Λακεδαιμονίου, Θεανὼ  γυνὴ τοῦ Μεταποντίνου Βροτίνου, Μυῖα γυνὴ Μίλωνος  τοῦ Κροτωνιάτου, Λασθένεια Ἀρκάδισσα, Ἁβροτέλεια Ἁβροτέλους θυγάτηρ τοῦ Ταραντίνου, Ἐχεκράτεια Φλιασία, Τυρσηνὶς Συβαρῖτις, Πεισιρρόδη Ταραντινίς, Θεάδουσα  Λάκαινα, Βοιὼ Ἀργεία, Βαβελύκα Ἀργεία, Κλεαίχμα ἀδελφὴ Αὐτοχαρίδα τοῦ Λάκωνος.

Ανωνυμος De Philosophia Platonica Phil., Prolegomena philosophiae Platonicae (fort. auctore Elia, olim sub auctore Olympiodoro) 4,26:
τούτῳ δ' ἐφοίτησαν οὐ μόνον ἄνδρες ἀλλὰ καὶ γυναῖκες, Δεξιθέα τε ἡ ἐκ Φλιοῦντος καὶ Λασθένεια ἡ ἐξ Ἀρκαδίας.

 

Κλημης Αλεξ., Stromata, 4,19, 122, 2, 1:
παρὰ Πλάτωνί τε ἐφιλοσόφουν Λασθένεια ἡ Ἀρκαδία  καὶ Ἀξιοθέα ἡ Φλιασία· Ἀσπασίας γὰρ τῆς Μιλησίας, περὶ ἧς καὶ οἱ κωμικοὶ πολλὰ δὴ καταγράφουσιν, Σωκράτης μὲν ἀπέλαυσεν εἰς φιλοσοφίαν, Περικλῆς δὲ εἰς ῥητορικήν.
            Και 4,7, 44, 2,1:

καὶ οὔτε τὰς τιμὰς τὰς μετὰ θάνατον τῶν ὁσίως βεβιωκότων οὔτε τὰς κολάσεις  τῶν ἀδίκως καὶ ἀσελγῶς πεπολιτευμένων συνεῖναι βούλονται, οὐκ ἐκ τῶν ἡμετέρων μόνον λέγω γραφῶν (σχεδὸν γὰρ πᾶσαι αἱ ἐντολαὶ ταῦτα μηνύουσιν), ἀλλ' οὐδὲ τῶν οἰκείων ἐθέλουσιν ὑπακοῦσαι λόγων.
Θεανὼ γὰρ ἡ Πυθαγορικὴ γράφει· «ἦν γὰρ <ἂν> τῷ ὄντι τοῖς κακοῖς εὐωχία ὁ βίος πονηρευσαμένοις· ἔπειτα τελευτῶσιν, εἰ μὴ ἦν ἀθάνατος ἡ ψυχή, ἕρμαιον ὁ θάνατος» καὶ Πλάτων ἐν Φαίδωνι «εἰ μὲν γὰρ  ἦν ὁ θάνατος τοῦ παντὸς ἀπαλλαγή, <ἕρμαιον ἂν ἦν>» καὶ τὰ ἑξῆς.

Ιω. Στοβαιος, Anthologium, 1,49,27,1:
Οὕτως γὰρ καὶ αἱ ὑποστάσεις πρόδηλοι καὶ τίνες αἱ ἀνάγκαι εἰς τὴν καθ' αὑτὴν ἐπάνοδον ἔσονται τῶν ἐν μέρεσι τοῦ σώματος μέρη ψυχῆς κατακλειόντων.
Αἰσάρας Πυθαγορείου Λευκανᾶς ἐκ τοῦ Περὶ ἀνθρώπω φύσιος> (fr. phil. Gr.

Φωτιος, Scr. Eccl., Theol., Bibliotheca, Codex 249, Bekker 438b, 30:
Καὶ ὁ μὲν Μνήσαρχος εἷς τῶν υἱῶν αὐτοῦ λέγεται νεώτερος τελευτῆσαι, Τηλαυγὴς δὲ ὁ ἕτερος διεδέξατο, καὶ Αἰσάρα καὶ Μυῖα αἱ θυγατέρες.

Αριστοξενος, Fragmenta εκδ. Wehrli, F. Βασιλεία, εκδ. Schwabe, 1967, Die Schule des Aristoteles, vol. 2, 2η έκδ. Fragment 15, 2: 
ib. VIII 8 (cf. ib. VIII 21): φησὶ δὲ καὶ Ἀριστόξενος τὰ πλεῖστα τῶν ἠθικῶν δογμάτων λαβεῖν τὸν Πυθαγόραν παρὰ Θεμιστοκλείας τῆς ἐν Δελφοῖς.

Πυθαγορας, Testimonia “Die Fragmente der Vorsokratiker, vol. 1, 6η έκδ. εκδ. Diels, H., Kranz, W. Βερολίνο, Weidmann, 1951, Repr. 1966, Fragment 3,2!
ϝιιι 8 φησὶ δὲ καὶ Ἀριστόξενος [fr. 2 FHG II 272] τὰ πλεῖστα τῶν ἠθικῶν δογμάτων λαβεῖν τὸν Πυθαγόραν παρὰ Θεμιστοκλείας τῆς ἐν Δελφοῖς.

            Και Fragment a1,45:
Πυθαγορίδες δὲ γυναῖκες αἱ ἐπιφανέσταται Τιμύχα γυνὴ ἡ Μυλλία τοῦ Κροτωνιάτου, Φίλτυς θυγάτηρ Θεόφριος τοῦ Κροτωνιάτου, Βυνδάκου ἀδελφή, Ὀκκελὼ καὶ Ἐκκελὼ τὼ Λευκανώ, Χειλωνὶς θυγάτηρ Χείλωνος τοῦ Λακεδαιμονίου, Κρατησίκλεια Λάκαινα γυνὴ Κλεάνορος τοῦ Λακεδαιμονίου, Θεανὼ γυνὴ τοῦ Μεταποντίνου Βροτίνου [I 106, 21], Μυῖα γυνὴ Μίλωνος τοῦ Κροτωνιάτου, Λασθένεια Ἀρκάδισσα, Ἁβροτέλεια Ἁβροτέλους θυγάτηρ τοῦ Ταραντίνου, Ἐχεκράτεια Φλιασία, Τυρσηνὶς Συβαρῖτις, Πεισιρρόδη Ταραντίς, Νισθεάδουσα [?] Λάκαινα, Βοιὼ Ἀργεία, Βαβέλυκα Ἀργεία, Κλεαίχμα ἀδελφὴ Αὐτοχαρίδα τοῦ Λάκωνος· αἱ πᾶσαι <ιζ>.

 

Πορφύριος, Πυθαγόρου βίος, 41.5:

τὸ μὲν σῶμα φωτί, τὴν δὲ ψυχὴν ἀληθείᾳ. καὶ ἄλλ' ἄττα ἐπαίδευεν ὅσα παρὰ Ἀριστοκλείας τῆς ἐν Δελφοῖς ἔλεγεν ἀκηκοέναι. ἔλεγε δέ τινα καὶ μυστικῷ τρόπῳ συμβολικῶς, ἃ δὴ ἐπὶ πλέον Ἀριστοτέλης ἀνέγραψεν· οἷον ὅτι τὴν θάλατταν μὲν ἐκάλει εἶναι δάκρυον,

 

Φιλοχορος, Testimonia, Volume-Jacoby - T 3b,328,T, fragment 1,15:
τὰς Ἀθηναίων πράξεις καὶ βασιλεῖς καὶ ἄρχοντας ἕως Ἀντιόχου τοῦ τελευταίου τοῦ προσαγορευθέντος Θεοῦ† (ἔστι δὲ πρὸς Δήμωνα)· Περὶ μαντικῆς <δ> (F 76 – 79)· Περὶ θυσιῶν <α> (F 80 – 82)· περὶ τῆς Τετραπόλεως (F 73 – 75)·
Σαλαμῖνος κτίσιν· Ἐπιγράμματα Ἀττικά· Περὶ τῶν Ἀθήνησι ἀγώνων [βιβλία <ιζ>]· Περὶ τῶν Ἀθήνησιν ἀρξάντων ἀπὸ Σωκρατίδου καὶ μέχρι Ἀπολλοδώρου· Ὀλυμπιάδας ἐν βιβλίοις <β>· Πρὸς τὴν Δήμωνος Ἀτθίδα (F 72)· Ἐπιτομὴν τῆς ἰδίας Ἀτθίδος· Ἐπιτομὴν τῆς Διονυσίου πραγματείας περὶ ἱερῶν (no. 357)· Περὶ τῶν Σοφοκλέους μύθων βιβλία <ε>· Περὶ Εὐριπίδου· Περὶ Ἀλκμᾶνος· Περὶ μυστηρίων τῶν Ἀθήνησι·
Συναγωγὴν ἡρωίδων ἤτοι Πυθαγορείων γυναικῶν· Δηλιακά, βιβλία <β>· Περὶ εὑρημάτων· Περὶ καθαρμῶν· Περὶ συμβόλων.

ΠΗΓΗ: επιμέλεια Γ. Λεκάκης, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 5,2,2024.

 

Βιβλιογραφια:

1. Θησαυρός Ελληνικής Γλώσσας (TLG).

2. Σπανδάγος Ευ. 808 Διακεκριμένες Γυναίκες της αρχαίας Ελλάδος.

3. Πορφύριος, Πυθαγόρου Βίος, εκδ. Πύρινος Κόσμος, 1978.

4. Ιάμβλιχος, Περί του Πυθαγορείου βίου, εκδ. Νέα Θέσις, 1997.

5. Βικιπαίδεια.

6. Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν «Ηλίου».

7. Διογένης ο Λαέρτιος:Bίοι Φιλοσόφων, τ. 5, εκδ. Γεωργιάδης.

8. Γεωργόπουλος Κ. Αρχαίοι Έλληνες Θετικοί Επιστήμονες, εκδ. Γεωργιάδης, 1995.

(*) Επίσης στην γυναίκα του Πυθαγόρα, Θεανώ, αποδίδεται η πυθαγόρεια άποψη της «Χρυσής Τομής» και άλλες κοσμογονικές θεωρίες.

arxeion-politismou.gr